W stosunku do zachodnich krajów bałkańskich UE rozwinęła Proces Stabilizacji i Stowarzyszenia (SAP) ułatwiający przygotowanie do ich możliwego przyszłego członkostwa w UE. Pakty stabilizacji i stowarzyszenie (SAA) zostały również podpisane z Chorwacją i Macedonią. W styczniu 2003 r. Prezydencja Grecka wraz z Przewodniczącym Komisji Europejskiej zaprosiła kraje bałkańskie do kandydowania do przyszłego członkostwa w UE. Chorwacja złożyła swój wniosek 21 lutego 2003. W październiku 2005 r. Unia Europejska rozpoczęła negocjacje akcesyjne z Chorwacją. 15-16 grudnia 2005 r. Rada Europejska podjęła decyzję o przyznaniu Macedonii statusu państwa kandydującego, ale bez otwierania negocjacji. W październiku 2005 r. Unia Europejska rozpoczęła negocjacje mające na celu zawarcie Porozumień o stabilizacji i stowarzyszeniu (PSS) z Serbią i Czarnogórą, a w listopadzie - z Bośnią i Hercegowiną, z uwagi na to, że oba te kraje spełniły niezbędne i wymagane na tym etapie warunki na drodze do zjednoczenia. Podobne negocjacje, od stycznia 2003 r., są prowadzone z Albanią. W kwietniu 2005 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat podkreślający, że niezależnie od przyszłego statusu Kosowo powinno nadal być mocno związane z postępującym zbliżeniem się zachodniej części Bałkanów do UE.