Michał Wallner, Marek Jędrejek: Klasycy politologii polskiej

• klasycy polskiej politologii
• nauka o stosunkach międzynarodowych
• politologia

Celem tego opracowania jest prezentacja sylwetek dziesięciu wybitnych uczonych, przedstawicieli polskiej politologii i nauki o stosunkach międzynarodowych, których ze względu na olbrzymi wkład, jaki wnieśli w rozwój tych dyscyplin, określamy jako „klasyków”. Są to profesorowie: Artur Bodnar, Stanisław Ehrlich, Henryk Groszyk, Konstanty Grzybowski, Józef  Kukułka, Czesław Mojsiewicz, Kazimierz Opałek, Ziemowit Jacek Pietraś, Franciszek Ryszka oraz Marek Sobolewski.

Wybór powyższych osób wynika z przyjętej koncepcji pracy, która opiera się na kilku założeniach. Po pierwsze, ze względów praktycznych ograniczyliśmy się do biogramów tylko dziesięciu politologów, mając świadomość, że pomijamy w tej pracy wielu innych zasłużonych reprezentantów tej dyscypliny. Po drugie, dążyliśmy do w miarę obiektywnego odzwierciedlenia poziomu rozwoju polskiej kadry politologicznej i ujęcia w pracy tylko tych osób, które należą do jej ścisłej elity, a jednocześnie reprezentują różne ośrodki naukowe. Kierowaliśmy się też jednak przy wyborze pewnymi sympatiami i preferencjami osobistymi, które wprowadzają do pracy element subiektywizmu. Po trzecie, przedmiotem naszego zainteresowania była tylko politologia współczesna, rozwijana po 1945 roku, stąd pominęliśmy postacie historyczne, wybitnych pisarzy politycznych okresu średniowiecza i  odrodzenia, luźno powiązanych ze współczesnym obszarem badawczym nauki o polityce (Paweł Włodkowic, Andrzej Frycz Modrzewski). Po czwarte, tytułowe pojęcie „politologia” traktujemy tu dosyć szeroko. Obejmuje ono wyodrębnioną z politologii naukę o stosunkach międzynarodowych, oraz dziedziny, pozostające w obszarze zainteresowania nauk prawnych, ekonomii, historii i socjologii. Większość z przedstawionych przez nas klasyków nauki o polityce to właśnie nie z wykształcenia politologowie, ale uprawiający politologię prawnicy (Henryk Groszyk, Konstanty Grzybowski, Kazimierz Opałek, Ziemowit Jacek Pietraś, Franciszek Ryszka, Marek Sobolewski), historycy (Józef Kukułka), albo ekonomiści (Artur Bodnar). Po piąte, przyjęliśmy alfabetyczną kolejność prezentacji biogramów uczonych.

{mospagebreak} 

Każdy z opracowanych biogramów składa się z pięciu części. Schemat ten wygląda następująco: 1) życiorys, wykształcenie, 2) przebieg kariery zawodowej, 3) liczba publikacji z wyszczególnieniem najważniejszych z nich, 4) członkostwo w towarzystwach naukowych, odznaczenia, ordery, nagrody, 5) specyfika dorobku naukowego i istota wkładu w rozwój politologii w Polsce.

1. Artur Bodnar politolog i ekonomista urodził się 4 sierpnia 1929 roku w Rohiznie (dzisiejsza Ukraina), zmarł w 1989 roku w Warszawie. Studia w Leningradzkim Instytucie Planowania ukończył w 1954 roku. W 1963 roku uzyskał stopień doktora, a w 1972 roku doktora habilitowanego nauk politycznych. W 1977 roku został mianowany na stanowisko profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Warszawskiego.

W latach 1948-58 pracował w Ministerstwie Przemysłu i Handlu oraz w Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego. Krótko kierował działem ekonomicznym tygodnika „Polityka” (1957-58). Następnie pracował jako ekspert w Sekretariacie RWPG w Moskwie (1958-61). W latach 60. objął kierownictwo Zespołu Współpracy z Zagranicą w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Od 1969 roku pełnił funkcję wicedyrektora, a od 1972 roku dyrektora Centralnego Ośrodka Metodycznego Studiów Nauk Politycznych (COMS NP) przy UW. W latach 1971-81 był stałym współpracownikiem tygodnika „Perspektywy”. Od 1972 roku pełnił funkcję redaktora naczelnego „Studiów Nauk Politycznych”, periodyku politologów wydawanego przez  COMS NP wspólnie z Komitetem Nauk Politycznych PAN. Od 1972 roku pracował na Uniwersytecie Warszawskim, pełniąc kolejno funkcje dyrektora INP (od 1975) i członka Senatu uczelni (1978-81). Od 1981 roku zasiadał w Prezydium Komitetu Nauk Politycznych PAN. Był obok gen. Czesława Kiszczaka i Stanisława Cioska jednym z przedstawicieli strony rządowej podczas obrad „Okrągłego stołu”.

Do ważniejszych pozycji w dorobku naukowym profesora Bodnara można zaliczyć książki: „Gospodarka europejskich krajów socjalistycznych” (1962), „Samodzielność a integracja”(1967), „Wymiana międzynarodowa a rozwój gospodarczy Polski” (1969, razem z M. Deniszczukiem), „Ekonomika i polityka. Podstawowe zależności” (1978), „Kultura polityczna” (1981, wraz z J. Stefanowiczem), „Nauka o polityce” (red., 1983), „Stosunki międzynarodowe: problemy badań i teorii” (red., razem z W. Szczepańskim, 1983), „Decyzje polityczne. Elementy teorii” (1985), „Decyzje polityczne w systemach społecznych” (red., wraz z W. Szczepańskim, 1987).

Profesor Bodnar udzielał się aktywnie w Polskim Towarzystwie Nauk Politycznych (PTNP) pełniąc kolejno funkcje wiceprezesa (1977-79) i prezesa (1979-82) Zarządu Głównego. Był przewodniczącym Grupy Specjalistów ds. Edukacji Politycznej na IX Światowy Kongres Międzynarodowego Stowarzyszenia Nauk Politycznych (IPSA) w Montrealu (1973), oraz na X Kongres IPSA w Edynburgu (1976). Przewodniczył Grupie Badawczej IPSA ds. Edukacji Politycznej i Politycznej Socjalizacji (1976-79) oraz Komitetowi Badawczemu Edukacji Politycznej IPSA (od 1979 roku). Za swoje zasługi został odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Profesor Artur Bodnar był bardzo znaczącą osobistością polskiej politologii lat 80. Złączyło z nim wówczas swoje naukowe kariery wielu spośród obecnie dojrzałych przedstawicieli tej dyscypliny (np. J. Sielski, wówczas doktorant A. Bodnara, dziś profesor). Stan ten odzwierciedlało określenie „stajnia Bodnara”. Profesor Bodnar przyczynił się też do integracji środowiska politologicznego, organizując jako dyrektor COMS NP, a następnie prezes PTNP coroczne, poprzedzające rok akademicki konferencje naukowe. Ważną funkcję integrującą odgrywały też redagowane przez niego „Studia Nauk Politycznych”. Profesor Bodnar był także pierwszym dyrektorem Instytutu Nauk Politycznych PAN, utworzonego w 1988 roku w miejsce COMS NP (od 1990 roku zastąpionego przez Instytut Studiów Politycznych PAN).

{mospagebreak} 

2. Stanisław Ehrlich urodził się 27 października 1907 roku w Przemyślu, zmarł 3 października 1997 roku w Warszawie. Był prawnikiem, specjalistą w dziedzinie teorii państwa i prawa. Studia w Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Krakowie ukończył w 1929 roku. Rok później uzyskał stopień naukowy doktora prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1951 roku został mianowany na stanowisko profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1958 roku profesora zwyczajnego tejże uczelni.

Stanisław Ehrlich w latach 1932-39 był pracownikiem Prokuratorii Generalnej. Po wybuchu II wojny światowej opuścił Kraków w obawie przed niemieckimi represjami (był Polakiem żydowskiego pochodzenia i marksistą) i zamieszkał we Lwowie, pozostającym pod sowiecką okupacją. Tam związał się z tzw. lwowską szkołą prawniczą. W styczniu 1940 roku został zatrudniony na stanowisku docenta w Katedrze Prawa Cywilnego (a następnie Katedrze Prawa Cywilnego Procesowego) Wydziału Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. W latach 1943-45 brał udział w działaniach bojowych jako żołnierz. Po 1945 roku włączył się czynnie w odbudowę nauki w powojennej Polsce, początkowo na Uniwersytecie Łódzkim (1946-47), później w Warszawie. Był założycielem i redaktorem naczelnym (1946-66) miesięcznika prawniczego „Państwo i Prawo”, w którym publikują do dzisiaj najwybitniejsi specjaliści z różnych dziedzin nauk prawnych. Od 1948  do 1978 roku był pracownikiem naukowo-dydaktycznym UW. W 1966 roku w wyniku represji utracił stanowisko redaktora naczelnego „Państwa i Prawa” oraz kierownika katedry na UW. Był założycielem i redaktorem naczelnym (1966-70) „The Polish Round Table”. Jako stypendysta Fundacji Forda studiował w 1960 roku w USA. Wykładał jako visiting profesor na Sorbonie w Paryżu (1965-66), Katolickim Uniwersytecie Louvain (1972), Uniwersytecie w Toronto (1973-74), Fundacji Nauk Politycznych w Paryżu (1978) oraz na uniwersytetach w Bazylei, Hamburgu, Berkeley, Belgradzie, Bordeaux, Dijon, Florencji, Genewie, Heidelbergu, Moskwie, Perugii, Rzymie, Tybindze i Zagrzebiu. Był stypendystą Fundacji Rockefellera (USA, 1974). Wypromował wielu doktorów prawa, w tym obecnego premiera RP Jarosława Kaczyńskiego, który nazywa profesora Ehrlicha niekwestionowanym autorytetem w dziedzinie prawa.

Pośród wielu publikacji profesora Ehrlicha na szczególną uwagę zasługują książki: „Zagadnienia praworządności”(1945), „Praworządność, Sejm” (1956), „Studia z teorii prawa” (red., 1966), ”Władza i interesy: studium struktury politycznej kapitalizmu” (1967), „Wstęp do nauki o państwie i prawie” (1970), „Oblicza pluralizmów” (1980), „Dynamika norm” (1988), „Wiążące wzory zachowania : rzecz o wielości systemów norm” (1995), „Norma, grupa, organizacja” (1997) oraz artykuły „Ekspert – zagadnienie polityczne” („Państwo i „Prawo” 1973, z. 6), „O wielości systemów normatywnych” (tamże, 1979, z. 5).

Stanisław Ehrlich był członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, prezesem Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (1964-65), przewodniczącym Sądu Koleżeńskiego ZAiKS (1976-77), wiceprezesem International Political Science Association (1964-67), przewodniczącym Research Committee on Socio-Political Pluralism, prezesem International Association of Social Science Documentation (1966), członkiem Jury Europejskiego dla Stypendiów Americal Council of Learned Societies (1972). Za swoje zasługi został odznaczony m.in. nagrodą resortową II stopnia (1973) oraz Krzyżem Oficerskim OOP (1971).

Profesor Ehrlich propagował realistyczne i socjologiczne spojrzenie na prawo oraz badanie rzeczywistości normatywnej w jej społecznym odbiorze i funkcjonowaniu. Był zwolennikiem badań interdyscyplinarnych w naukach humanistycznych. Jego główny wkład w rozwój polskiej politologii polega na dostarczeniu oryginalnych opracowań dotyczących zjawiska pluralizmu oraz teorii grup interesów, jak również w zaangażowaniu w działalność organizatorską (założył na początku lat 50-tych wraz z Oskarem Lange i Adamem Schaffem Towarzystwo Nauk Politycznych, działał też aktywnie w powstałym w 1957 roku Polskim Towarzystwie Nauk Politycznych).

{mospagebreak} 

3. Henryk Groszyk  prawnik, specjalista w dziedzinie teorii państwa i prawa, zajmujący się także problematyką nauk politycznych, urodził się 2 października 1926 roku w Sępólnie Krajeńskim, w ówczesnym woj. Pomorskim. Naukę w gimnazjum przerwał mu wybuch II wojny światowej, na początku której został wraz z rodziną przeniesiony do Generalnego Gubernatorstwa. Brał udział w czynnej walce z okupantem w szeregach AK. Schwytany przez gestapo znalazł się w Pawiaku w Warszawie, skąd został przetransportowany do obozu koncentracyjnego Stutthof. Po wojnie zdał maturę i jesienią 1946 roku rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, uzyskując w 1950 roku stopień magistra praw. Stopień doktora uzyskał na Wydziale Prawa UMCS w 1959 roku, pisząc pracę z zakresu problematyki dotyczącej swoistych odrębności założeń filozoficznych i organizacyjnych państwowości socjalistycznej, pokazanych na przykładzie idei centralizmu demokratycznego. Stopień naukowy doktora habilitowanego H. Groszyk uzyskał również na Wydziale Prawa UMCS w 1965 roku i tym samym został docentem UMCS. Tytuł profesorski uzyskał w 1977 roku.  Ożenił się w wieku 25 lat, ze Stefanią Słubicką. Mają syna Mariusza.

Od początku studiów utrzymywał się z pracy w NBP, z której zrezygnował, chcąc poświęcić się pracy naukowej. W roku akademickim 1948/1949 był asystentem-wolontariuszem w Katedrze Historii Ustroju Państwa i Prawa Polskiego UMK. Następnie współpracował z prof. Tadeuszem Szczurkiewiczem na seminarium socjologii. Po ukończeniu studiów powołano Henryka Groszyka na stanowisko młodszego asystenta w Katedrze Prawa Administracyjnego na nowo utworzonym od 1949 roku Wydziale Prawa UMCS w Lublinie. Z początkiem roku akademickiego 1953/1954 na wniosek prof. Grzegorza Seidlera, kierownika i założyciela Katedry Teorii Państwa i Prawa UMCS, Henryk Groszyk został przeniesiony właśnie do tej Katedry. W 1959 po uzyskaniu stopnia doktora wyjechał jako stypendysta na staż naukowy na Uniwersytet w Paryżu. Pobyt nad Sekwaną znacznie poszerzył zakres zainteresowań i warsztat metodologiczny ówczesnego jeszcze doktora Groszyka. Dzięki temu partycypował w tworzeniu kolejnych wydań „Annales UMCS”, a także w tworzeniu monografii „Francuska koncepcja nauki politycznej” (1964), która stała się podstawą do przeprowadzenia habilitacji. Od końca lat 60. pełnił wiele funkcji na Wydziale. W 1969 roku objął stanowisko kierownika Katedry Teorii Państwa i Prawa (1969- 1970), a następnie, po przekształceniu systemu katedralnego na system instytutowy, został kierownikiem Zakładu Państwa i Prawa. W następnych latach H. Groszyk pełnił funkcje dyrektora Instytutu Historii i Teorii Państwa i Prawa (1977-1981), prodziekana Wydziału Prawa i Administracji (1981-1982) i dziekana tegoż Wydziału (1982-1984), członka senatu UMCS (1973-1976 i 1982-1984) oraz wielu komisji senackich i innych organów uniwersyteckich bądź z uniwersytetem związanych, np. od roku 1971 był redaktorem działu humanistyki w biuletynie Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Od 1983 roku, po przejściu prof. G. L. Seidlera na emeryturę, został ponownie kierownikiem Zakładu Teorii Państwa i Prawa i pełnił tę funkcję do 1997 r.

Posiadał członkostwo: Komitetu Nauk Prawnych PAN (1981- 1987), Komitetu Nauk Politycznych PAN (1972- 1996), Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN. Był prezesem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (1988- 1991), wcześniej wieloletnim wiceprezesem i członkiem tego Zarządu, od 1991 r. posiada członkostwo honorowe PTNP. Był też członkiem kilku rad naukowych np. Rady Naukowej Instytutu Nauk Prawnych PAN, Rady Naukowej PISM i kilku redakcji. Przez wiele lat był członkiem komitetu redakcyjnego, a potem, rady redakcyjnej „Studiów Nauk Politycznych”, przez kilka lat członkiem komitetów redakcyjnych „Studiów Prawniczych”, wydawnictwa ciągłego Instytutu Nauk Prawnych PAN, „Polish Round Table” , „Studies in the Theory and Philosophy of Law”, „Polish Political Science”.

Jego najistotniejsza działalność pozanaukowa przypada na lat 80. i 90. W okresie lat 80. to przede wszystkim działalność w Międzyklubowym Zespole Ekspertów Parlamentarnych (1981-1982). Dzięki pracom w tym zespole przyczynił się do powołania w Polsce Trybunału Stanu, Trybunału Konstytucyjnego oraz reaktywowania urzędu prezydenta. Z wyboru Sejmu był członkiem Trybunału Stanu pierwszej kadencji (1982-1985), a w latach 1985-1993 sędzią Trybunału Konstytucyjnego. Od 1995 do 1997 roku był ekspertem Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. W latach 1984-1987 i 1994-1998 był członkiem Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów, a w latach 1994-1998 także członkiem Komisji Prezesa Rady Ministrów ds. Nagród Naukowych.

Jest autorem ponad 100 publikacji naukowych, w tym kilku monografii z zakresu teorii państwa i prawa. Niezwykle istotną monografią jest chociażby wspomniana wyżej „Francuska koncepcja nauki politycznej” (1964, wznowiona w 1968). Inne interesujące prace to „Refleksje o przyszłości sankcji prawnej” (1985), w studium tym zawarł optymistyczną tezę, że historia i współczesna ewolucja sankcji prawnej wskazują na zachodzący w dziejach postęp etyczny. Kolejną wartą odnotowania publikację prof. Groszyk stworzył wraz z A. Korybskim. Książka ta nosi tytuł „Konflikt interesów i prawo” (1990).

Profesor w swych pracach i działalności naukowej koncentruje swoją uwagę na trzech zjawiskach: władzy, państwie i prawie. Między tymi fenomenami dostrzega ścisłą łączność. Jego zdaniem, te trzy wieloaspektowe zjawiska można łącznie uznać za spektrum, za którego pomocą następuje instytucjonalizacja życia społecznego umacniająca wartości i normy istotne dla trwania i rozwoju zbiorowości społecznych zorganizowanych w państwo. Prof. Groszyk przyczynił się także w znacznej mierze do stworzenia ładu ustrojowego Polski po 1989 roku., uczestnicząc w kształtowaniu i pracach Trybunału Stanu i Konstytucyjnego. W pracach tego drugiego wniósł szczególnie istotny wkład w budowaniu głównych linii orzecznictwa, umacniających zasadę państwa prawnego.

{mospagebreak} 

4. Konstanty Grzybowski, prawnik i historyk doktryn politycznych i prawnych, urodził się 17 lutego 1901 roku w Zatorze koło Oświęcimia. Gimnazjum ukończył w Krakowie w 1921 roku, następnie studiował prawo na UJ (1921-1923), później prawo i ekonomię w Handelshochschule w Berlinie (1923-1924). W 1927 r. obronił doktorat praw na podstawie pracy „Unitaryzm i federalizm w Niemczech”, przygotowanej pod kierunkiem Władysława Jaworskiego. Z uwagi na zatarg z władzami sanacyjnymi co do autonomii uczelni jego habilitacja nie została zatwierdzona. Po wojnie, w 1946 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1959 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Poślubił córkę swojego nauczyciela Stanisława Estreichera – Krystynę; była ona pisarką, autorką książek dla młodzieży oraz „Kroniki rodzinnej” poświęconej Estreicherom. Brat Konstantego, Stefan Mieczysław Grzybowski, był także wybitnym prawnikiem, cywilistą, profesorem UJ. Konstanty Grzybowski zmarł na skutek nieszczęśliwego wypadku w Krakowie 19 czerwca 1970 roku.

Pracował przez kilka lat w Prokuratorii Generalnej w Krakowie oraz w zarządzie miejskim w Krakowie (jako radca prawny) W latach 1928-1929 wykładał teorię państwa i prawo konstytucyjne w Instytucie Administracji Gospodarczej w Krakowie, a w latach 1928-1939 geopolitykę w Szkole Nauk Politycznych przy Wydziale Prawa UJ. Związany przed wybuchem wojny ze środowiskami kontynuującymi tradycje konserwatywnych „stańczyków” był członkiem Stronnictwa Prawicy Narodowej, a w latach 1933-1934 redaktorem „Czasu”. W latach 1930-1939 pełnił funkcję redaktora „Przeglądu Współczesnego”, w latach 1933-1935 należał do BBWR i sympatyzował z polityką Piłsudskiego. Potem zbliżył się do ugrupowań lewicowych i działał w Stronnictwie Demokratycznym. Po zakończeniu wojny nawiązał najpierw współpracę z tygodnikiem „Odrodzenie”, następnie zaś z redakcją otwarcie sprzyjającą nowemu reżimowi „Kuźnicą”. Tuż po wojnie kierował też Katedrą Prawa Państwowego, a następnie Zespołem Katedr Teorii Państwa i Prawa Państwowego. W latach 1948-1951 pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa. Od 1962 roku kierował utworzoną w tym czasie pierwszą w Polsce Katedrą Historii Doktryn Politycznych i Prawnych. Poza UJ pozostawał związany z Zakładem Nauk Prawnych PAN (od 1956 pod nazwą Instytut Nauk Prawnych PAN, pracował w Zakładzie Powszechnej Historii Państwa i Prawa, 1956-1961) oraz Instytutem Historii PAN (pracował w Zakładzie Historii Państwa i Prawa, 1961-1968). Od 1967 był również prezesem Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych, poza tym brał udział w pracach towarzystw i akademii zagranicznych - Institut International de Philosophie Politique, Societe Jean Bodin, Commission Internationale pour l'Histoire des Assembles d'Etat.

Przed wojną publikował opracowania na temat ustroju politycznego Niemiec i ZSRR, oraz rozstrzygnięć Konstytucji kwietniowej („Zasady konstytucji kwietniowej”, 1937). Po wojnie zajmował się głównie historią parlamentaryzmu (m.in. „Demokracja angielska”, 1946, „Teoria reprezentacji w Polsce Odrodzenia”, 1959) i problematyką doktryn polityczno-prawnych („Historia doktryn politycznych i prawnych. Od państwa niewolniczego do rewolucji burżuazyjnych”, 1967). Pozostawił także wiele prac poświęconych wiekom XVI i XVII, dwutomowe „Refleksje sceptyczne” (1970) oraz – ocenianej krytycznie – doktrynie i polityce Stolicy Apostolskiej („Doktryna polityczna i społeczna papiestwa 1798-1968”, wraz z B. Sobolewską).

Był laureatem  nagrody "Życia Literackiego" za działalność publicystyczną i popularyzatorską (1961), nagrody "Problemów" za popularyzację nauki. Otrzymał również wyróżnienie "Ekranu" za cykl programów telewizyjnych „Gawędy o współczesności” (1969).

Konstanty Grzybowski uważany jest za twórcę polskiej szkoły historii doktryn politycznych i prawnych.  Zainteresowania naukowe Grzybowskiego obejmowały właśnie historię doktryn politycznych i prawnych, a oprócz tego: politologię, prawo państwowe, teorię państwa i prawa. Zainicjował w Polsce badania politologiczne, prowadzone na podstawie analiz socjologicznych, prawnych i historycznych. Wydał pierwsze naukowe opracowania polskiego prawa państwowego okresu II Sejmu Ustawodawczego. Jako pierwszy przeprowadził analizę prawną dyktatury władzy III Rzeszy. Za fundamentalne w jego dorobku naukowym uchodzi dzieło „Nauka o państwie” (1949). Oprócz dużego wkładu naukowego w ramach wymienionych wyżej dziedzin prof. Grzybowski prowadził intensywną działalność popularyzatorską, o czym świadczą uzyskiwane przez niego nagrody. Wydarzeniem o takim charakterze była, przygotowana przez prof. Grzybowskiego, Sesja Makiawelowska, zorganizowana w 1969 roku.

{mospagebreak} 

5. Józef Kukułka, profesor, politolog, działacz polityczny urodził się 3 stycznia 1929 roku we wsi Rączyna, w byłym powiecie jarosławskim, w rodzinie chłopskiej. Zmarł 6 października 2004 roku w Warszawie, pozostawiając żonę Krystynę, która była profesorem Wydziału Zarządzania UW, oraz synów Jana i Piotra. Studia na Wydziale Dyplomatyczno-Konsularnym Akademii Nauk Politycznych w Warszawie rozpoczął w 1948 roku. W 1951 roku ukończył I stopień studiów i otrzymał dyplom wykwalifikowanego pracownika służby dyplomatyczno-konsularnej wydany przez Szkołę Główną Służby Zagranicznej (dawna ANP). W 1953 roku otrzymał dyplom magistra w zakresie historii stosunków międzynarodowych (praca magisterska dotyczyła podboju Maroka przez Francję). Studia doktoranckie odbył w Instytucie Historii PAN i po obronie rozprawy pt. „Geneza sojuszu polsko-francuskiego 1917-1919” otrzymał w 1958 roku stopień doktora nauk historycznych. W marcu 1971 roku zdał kolokwium habilitacyjne na Wydziale Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu Łódzkiego, który nadał mu stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych. Za rozprawę habilitacyjną pt. „Francja a Polska po Traktacie Wersalskim 1919-1921” uzyskał w 1971 roku nagrodę PISM I stopnia. Profesorem nadzwyczajnym nauk politycznych został mianowany w 1977 roku, zaś profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych w 1986 roku.

W latach 1949-56 Profesor Kukułka pracował jako asystent a później adiunkt w Katedrze Historii Powszechnej Najnowszej Szkoły Głównej Służby Zagranicznej. W latach 1956-62 zaangażował się silnie w działalność ruchu ludowego, współtworząc nowy Związek Młodzieży Wiejskiej i pełniąc funkcję redaktora naczelnego „Roczników Dziejów Ruchu Ludowego” (1960-62). Od 1962 do 1968 roku był pracownikiem naukowym PISM, specjalizując się w tematyce francuskiej. Od 1968 do 1972 roku przebywał w Paryżu, pracując kolejno na stanowiskach I sekretarza i radcy ambasady do spraw politycznych. W 1972 roku rozpoczął pracę w Instytucie Nauk Politycznych UW na stanowisku docenta. Od 1972 do 1978 roku był konsultantem MSZ. W latach 1973-75 pełnił funkcję wicedyrektora INP ds. dydaktycznych, zaś od 1975 do 1977 roku prodziekana Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Od 1977 do 1990 roku był dyrektorem Instytutu Stosunków Międzynarodowych UW, poczym objął kierownictwo Zakładu Historii i Teorii Stosunków Międzynarodowych. W marcu 1994 roku został wybrany przewodniczącym Rady Naukowej ISM. Związany od 1949 roku z partią chłopską (SL, ZSL, PSL), pełnił różne funkcje w jej ogniwach uczelnianych, międzyuczelnianych, wojewódzkich i krajowych. W latach 1981-89 był wiceprezesem Naczelnego Komitetu ZSL. Od 1985 do 1989 roku był posłem na Sejm PRL, wiceprzewodniczącym sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych i sekretarzem Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej. Prowadził wykłady z problematyki teoretycznej stosunków międzynarodowych na uniwersytetach Paryż XI, Triest i Hanoi.

Do najważniejszych publikacji w dorobku naukowym Profesora Kukułki poza habilitacją zalicza się następujące książki: „Współpraca polityczna państw wspólnoty socjalistycznej” (1976), „Problemy teorii stosunków międzynarodowych” (1978, pierwsza tego typu praca w literaturze polskiej, tłumaczona na wiele języków, w tym chiński), „Międzynarodowe stosunki polityczne” (1982), „Teoria stosunków międzynarodowych” (2000), „Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000” (2003), „Wstęp do nauki o stosunkach międzynarodowych” (2004).

Profesor Józef Kukułka był członkiem wielu organizacji społecznych i towarzystw naukowych. Od 1949 roku był członkiem SL, a od 1949 roku ZSL. W latach 1958-66 był członkiem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Wiejskiej. Kilka kadencji był członkiem Komitetu Nauk Politycznych PAN, Rady Naukowej PISM oraz Spółdzielczego Instytutu Badawczego. Był współtwórcą i wiceprzewodniczącym Polskiej Rady Badań Pokoju. Był współtwórcą i przewodniczącym Klubu Inteligencji Ludowej. Aktywnie działał w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Francuskiej. Za zasługi naukowe i dydaktyczne został odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżami Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Nagrodą im. Profesora Franciszka Ryszki.

W pracy naukowej Profesor Kukułka zajmował się głównie historią i teorią stosunków międzynarodowych, uważany jest za jednego z ojców polskiej nauki o stosunkach międzynarodowych, którą uważał za najszerszą z nauk humanistycznych. Kładł duży nacisk na warsztatowe, metodologiczne aspekty analiz politologicznych podejmowanych przez autorów prac magisterskich i doktorskich. Przyczynił się do wyodrębnienia w Polsce nauki o stosunkach międzynarodowych jako odrębnej dyscypliny naukowej. Jako pierwszy w Polsce zajął się szeroko teorią stosunków międzynarodowych.

{mospagebreak} 

6. Czesław Mojsiewicz urodził się 1 stycznia 1925 roku w Miratyczach, pow. Nowogródek. Na Nowogródczyźnie mieszkał do 1940 roku, kiedy został wysiedlony wraz z rodziną do lasów archangielskich (ZSRR). Jako żołnierz wojska Polskiego przebył szlak bojowy w szeregach 1 Dywizji im. T. Kościuszki (do września 1944 r.) i 5 Dywizji II Armii Wojska Polskiego. 12 października 1943 roku brał udział w bitwie pod Lenino. W wieku zaledwie 19 lat został powołany na stanowisko oficerskie. Po zakończeniu działań wojennych związał się zawodowo z wojskowością. W 1954 roku zdobył wykształcenie wyższe magisterskie na Wydziale Społeczno-Filozoficznym UW. W 1964 roku obronił rozprawę doktorską na temat pracy wychowawczej w armii amerykańskiej na Wojskowej Akademii Politycznej. Od 1967 roku związał się na stałe z UAM w Poznaniu. W 1971 roku odbył kolokwium habilitacyjne, w 1979 roku został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 1988 roku – profesora zwyczajnego.

Profesor Mojsiewicz początkowo poświęcił się służbie zawodowej w Wojsku Polskim. Od 1951 do 1961 roku był wykładowcą w Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie Od 1961 roku pracował jako zastępca komendanta Oficerskiej Szkoły Wojsk Pancernych w Poznaniu. W 1966 roku po ponad 23-letniej służbie wojskowej podjął decyzję o rozstaniu się z armią. Od 1967 do 1996 roku pracował na UAM w Poznaniu, przechodząc drogę od asystenta do profesora zwyczajnego. W 1971 roku objął stanowisko kierownika Zakładu Stosunków Międzynarodowych w Instytucie Nauk Politycznych. W latach 1978-84 pełnił funkcję zastępcy dyrektora Instytutu do spraw naukowych. Po podjęciu pracy na uniwersytecie Profesor wykazywał dużą aktywność w uczestnictwie w międzynarodowych i krajowych konferencjach naukowych. Brał udział w kilku światowych kongresach nauk politycznych, m.in. w Moskwie (1979), Paryżu (1985), Waszyngtonie (1988), Buenos Aires (1991) i Berlinie (1994). Na uznanie zasługuje działalność dydaktyczna Profesora; wypromował kilkuset magistrów i 30 doktorów nauk o polityce. Obecnie kieruje Katedrą Stosunków Międzynarodowych w Wyższej Szkole Zarządzania i Bankowości w Poznaniu.

Profesor Mojsiewicz jest autorem ponad 300 publikacji naukowych, odzwierciedlających szeroki horyzont zainteresowań badawczych. W swoich pracach poruszał m.in. kwestie globalnych problemów ludzkości („Globalne problemy ludzkości” Poznań 1998), wojny i pokoju, zbrojeń i rozbrojenia („Pokojowe współistnienie państw o różnych systemach” Warszawa 1978, „Współistnienie lub nieistnienie” Warszawa 1986, „Leksykon problemów międzynarodowych i konfliktów zbrojnych Wrocław 1998), kształtowania kultury politycznej i opinii publicznej („Rola opinii publicznej w polityce” Poznań 1999), tożsamości politologii jako dyscypliny naukowej i jej metodologii, teorii i praktyki ładu międzynarodowego („Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych” Wrocław 1996, „Wspólnota Niepodległych Państw” 2000). Na dużą uwagę zasługuje też działalność publicystyczna Profesora prezentowana w regionie, kraju oraz za granicą (m.in. w USA).

Profesor Czesław Mojsiewicz zajmował różne stanowiska naukowe i dydaktyczne w uczelni, Polskim Towarzystwie Nauk Politycznych (przewodniczący), Komitecie Nauk Politycznych PAN (wiceprzewodniczący i przewodniczący) i IPSA (International Political Science Association). Przez kilka kadencji był członkiem Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych. Od 2004 roku jest honorowym przewodniczącym Komitetu Nauk Politycznych PAN. Za działalność naukowo-dydaktyczną, społeczną, organizacyjną, a wcześniej bojową podczas II wojny światowej i wojskową po II wojnie światowej odznaczony został licznymi medalami, odznakami honorowymi, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Profesor Czesław Mojsiewicz jest jedną z najważniejszych osobistości politologii polskiej. Był jednym z rzeczników rozwoju tej dyscypliny naukowej i wydzielenia jej spośród innych, pokrewnych dyscyplin nauk humanistycznych. Wskazywał na jej odrębność metodologiczną i główne pola badawcze. Przyczynił się też do rozwoju na gruncie polskim nauki o stosunkach międzynarodowych.

{mospagebreak} 

7. Kazimierz Tadeusz Opałek urodził się 13 lipca 1918 roku w Krakowie, zmarł 11 listopada 1995 roku, tamże. Z wykształcenia był prawnikiem, specjalistą w dziedzinie teorii państwa, prawa i polityki oraz filozofii prawa. Studia na UJ ukończył w 1945 roku. Rok później otrzymał stopień naukowy doktora, a w 1952 roku doktora habilitowanego. W 1954 roku został mianowany na stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 1962 roku profesora zwyczajnego. W 1967 roku otrzymał od Wydziału Prawa Uniwersytetu w Pecs (Węgry) tytuł doktora honoris causa, jako pierwszy Polak w historii tej uczelni.

Profesor Opałek przez większość życia związany był zawodowo z Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie, na którym został zatrudniony w 1945 roku. Pokonując kolejne szczeble kariery naukowej, przeszedł drogę od asystenta do profesora. Od 1954 roku kierował Zakładem Teorii Państwa i Prawa. W latach 1954-56 pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa, a w latach 1962-64 prorektora UJ. Od 1969 do 1975 roku był dyrektorem Instytutu Nauk Politycznych UJ. W 1976 roku został członkiem korespondentem PAN, a w 1989 roku członkiem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie (II Wydziału, czyli Wydziału Historyczno-Filozoficznego). W PAN pełnił funkcje wicedyrektora Instytutu Nauk Prawnych (1956-62) i przewodniczącego Komitetu Nauk Politycznych (od 1972 roku).

Wśród ważniejszych publikacji profesora Opałka na wyszczególnienie zasługują książki: „Hugona Kołłątaja poglądy na państwo i prawo” (1952), „Prawo natury u polskich fizjokratów” (1953), „Problemy metodologiczne nauki prawa” (1962), „Historia nauki polskiej. T.2, Oświecenie” (1970), „Z teorii dyrektyw i norm” (1974), „Pojęcia <<kultury>> i <<stylu>> w nauce o polityce i w prawoznawstwie” (1976), „Zagadnienia teorii prawa i teorii polityki” (1982), „Prawo. Metodologia, filozofia, teoria prawa” (1991, wspólnie z J. Wróblewskim), oraz artykuły z dziedziny teorii prawa i teorii polityki opublikowane w czasopismach zagranicznych.

Profesor Opałek był członkiem wielu towarzystw naukowych, m.in. członkiem korespondentem Academie Internationale d’Histoire des Sciences (od 1971), przewodniczącym Polskiej Sekcji Internationale Vereinigung fűr Rechts und Socialphilosophie (od 1972), członkiem Komitetu Wykonawczego International Political Science Association (1973-79), członkiem korespondentem Hans Kelsen Instytut w Wiedniu (od 1980), oraz członkiem Serbskiej Akademii Nauk i Sztuki (od 1981 roku). Był także członkiem słynnego Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, najstarszego (1851) koła naukowego w Polsce działającego na Wydziale Prawa UJ. W latach 1971-76 pełnił też funkcję redaktora naczelnego „Kwartalnika Historii Nauki i Techniki”.

Wkład profesora Kazimierza Opałka w rozwój polskiej politologii obejmuje nie tylko wartościowe studia z zakresu teorii państwa i polityki, ale również cenne inicjatywy organizatorskie, prowadzące do integracji środowiska naukowego. Warto w tym kontekście wspomnieć o pełnionych przez Profesora funkcjach prezesa Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (1973-76) oraz redaktora naczelnego „Studiów Nauk Politycznych” (1972-76).

{mospagebreak} 

8. Ziemowit Jacek Pietraś urodził się 7 lipca 1943 roku w Pionkach. Zmarł 12 listopada 2004 roku. Pochodził z rodziny prawniczej, jego ojciec – Stefan był sędzią. Studia na Wydziale Prawa UMCS skończył w 1966 roku, przygotowując pracę magisterską pt. „Zasady prawne pokojowego badania i wykorzystania przestrzeni kosmicznej”. Wtedy też został zatrudniony w Studium Nauk Politycznych UMCS na stanowisku asystenta. Doktoryzował się w 1971 roku, przygotowując dysertację na temat „Wojna domowa ze stanowiska prawa międzynarodowego”. Jako stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej studiował w latach 1975-76 politologię oraz stosunki międzynarodowe w University of Minnesota. W roku 1978 na podstawie rozprawy „Dyplomatyczna misja specjalna jako instytucja prawa międzynarodowego” uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk prawnych w zakresie prawa międzynarodowego. W 1991 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1994 roku został mianowany na stanowisko profesora zwyczajnego. Żonaty z Barbarą z domu Śpiewak, ma syna Macieja.

Profesor Pietraś od początku związany był z Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Był wicedyrektorem i dyrektorem Międzyuczelnianego Instytutu Nauk Politycznych. Doprowadził do utworzenia w 1980 roku Zakładu Stosunków Międzynarodowych na UMCS (pierwszego poza Warszawą takiego zakładu), a następnie Wydziału Politologii tamże, którym kierował przez wiele lat, pełniąc funkcje prodziekana, a następnie dziekana. Krótko w 1993 roku pełnił też funkcje prorektora i rektora UMCS. Współpracował ze środowiskiem politologicznym z całego kraju, zwłaszcza z pracownikami uniwersytetów Warszawskiego, Jagiellońskiego i Wrocławskiego. W latach 1992-1997 prowadził też wykłady ze stosunków międzynarodowych na KUL. Rozwijał szerokie kontakty międzynarodowe. Wykładał jako visiting profesor na wielu uczelniach amerykańskich, m.in. w Pensylwanii, Minnesocie, St. Paul, Wisconsin. Był profesorem Jeana Monneta w zakresie Europejskiego prawa wspólnotowego, uczestniczył w programach TEMPUS i SOKRATES.  Był także "polskim ambasadorem" w Europejskim Stowarzyszeniu dziekanów DEANS. Chętnie wcielał się w rolę eksperta czy to Ministerstwa Spraw Zagranicznych czy Ministerstwa Edukacji Narodowej. Wypromował liczną rzeszę magistrów i doktorów politologii.

Łącznie profesor Pietraś opublikował około 200 publikacji naukowych, w tym wiele książek. Do jego najważniejszych publikacji książkowych należy zaliczyć prace: „Dyplomatyczna misja specjalna jako instytucja prawa międzynarodowego" (1978), "Postawy teorii stosunków międzynarodowych" (1986), "Teoria decyzji politycznych" (1990), "Międzynarodowa rola Chin" (1990), "Sztuczna inteligencja w politologii: heurystyczne modelowanie procesów adaptacji politycznej" (1990), "Teoria gier jako sposób analizy procesów podejmowania decyzji politycznych" (1997), "Decydowanie polityczne" (1998, 2000) oraz wydane pośmiertnie „Prawo wspólnotowe i integracja europejska” (2005). Za monografię "Decydowanie polityczne", uważaną za kanon kształcenia politologa, swoistą „biblię politologów”, otrzymał Nagrodę Ministra Edukacji Narodowej. Pośmiertnie wydana książka „Prawo wspólnotowe i integracja europejska" także otrzymała nagrodę Ministra Edukacji Narodowej w kategorii „najlepszy podręcznik akademicki”.

W uznaniu zasług naukowych, dydaktycznych i organizatorskich został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, otrzymał też medal Komisji Edukacji Narodowej, Nagrody Ministra oraz Rektora. Kiedy w 1999 roku Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW zdecydował po raz pierwszy przyznać nagrodę naukową im. Prof. Franciszka Ryszki dla uczonego spoza Wydziału, to wybór padł na Profesora Ziemowita Jacka Pietrasia, za „wybitny wkład w rozwój polskich nauk politycznych, ze szczególnym uwzględnieniem teorii polityki i stosunków międzynarodowych”. Profesor Pietraś był członkiem wielu towarzystw naukowych i kolegiów redakcyjnych 9 czasopism naukowych, m.in. „Yearbook of Polish Foreign Policy”, „Polskiego Przeglądu Dyplomatycznego”, „Stosunków Międzynarodowych”. Przez 5 lat pełnił funkcję redaktora naczelnego „Polish Political Science Yearbook”. Zasiadał w Radach Naukowych PISM w Warszawie, Instytutu Studiów Strategicznych w Krakowie, Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie. Był członkiem Komitetu Nauk Politycznych PAN (od 1990 roku), Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, Rady Edukacji Europejskiej MEN, Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (wiceprezes 1985-1998), Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, International Law Association, Polish European Community Studies Association, European Political Science Network. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych Oddziału PAN w Lublinie.

Profesor Ziemowit Jacek Pietraś odegrał wielką rolę w wypracowaniu na gruncie polskim modelu nowej dyscypliny naukowej jaką jest politologia. Opracował przyjęte przez Radę Główną Szkolnictwa Wyższego obowiązujące obecnie standardy kształcenia studentów politologii. Od samego początku uczestniczył w wysiłkach zmierzających do wyłonienia w naszym kraju nauki o stosunkach międzynarodowych jako samodzielnej dyscypliny pośród nauk politycznych. Był twórcą Lubelskiej Szkoły Badania Stosunków Międzynarodowych. Dzięki niemu Lublin stał się drugim po warszawskim ośrodkiem tej dyscypliny w Polsce. Szczególną zasługą Profesora jest rozwinięcie politologicznej analizy decyzyjnej, teorii wyznaczników polityki zagranicznej, teorii adaptacji politycznej oraz aplikowanie teorii gier do badania procesów politycznych. Był prekursorem w Polsce badań nad zastosowaniem sztucznej inteligencji do analizy procesów politycznych. Jego książki stały się podręcznikami dla pokoleń studentów.

{mospagebreak} 

9. Franciszek Dominik Ryszka urodził się 4 sierpnia 1924 roku w Kniaziówce koło Grodna, zmarł 31 marca 1998 roku w Warszawie. Był jednym z najwybitniejszych historyków idei politycznych i prawnych, filozofów polityki oraz historyków państwa i prawa. Studia ukończył w 1950 roku na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1951 roku uzyskał stopień naukowy doktora, a w 1955 doktora habilitowanego. Od 1963 roku był profesorem nadzwyczajnym, a w 1972 roku został mianowany na stanowisko profesora zwyczajnego.

W latach 1951-60 pracował jako starszy asystent, a następnie docent w Katedrze Historii Państwa i Prawa Polskiego Uniwersytetu Wrocławskiego. Pod koniec lat 50. odbywał studia zagraniczne we Włoszech, Niemczech i Francji. W latach 1961-65 pracował w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych w Warszawie. Od 1962 roku kierował zakładem w Instytucie Historii PAN. W latach 60. i 70. odbył wiele staży zagranicznych i był wizytującym profesorem w kilku uniwersytetach europejskich (prowadził wykłady m.in. na Uniwersytecie w Hamburgu). W latach 1962-75 przewodniczył Komisji Historycznej Polska-NRD. Był także sędzią Trybunału Stanu w dwóch kadencjach Sejmu RP (1991-97).

Profesor Ryszka jest autorem kilkunastu książek i ponad 200 artykułów w polskich i zagranicznych pismach naukowych. Do najważniejszych jego publikacji należy zaliczyć książki: „Przemysł ciężki Górnego Śląska w gospodarce Polski międzywojennej” (współautor, 1959), ”Historia doktryn politycznych i prawnych” (wspólnie z J. Baszkiewiczem, 1969), „Polityka i wojna: świadomość potoczna a teorie XX wieku” (1975), „Nauka o polityce. Rozważania metodologiczne” (1984), „W kręgu zbiorowych złudzeń” (1991), „Pamiętnik inteligenta” (t. 1-2, 1994-96) oraz znakomite studia z dziejów hitlerowskiej Trzeciej Rzeszy (o których niżej).

Profesor Franciszek Ryszka był członkiem wielu instytucji, towarzystw naukowych i komitetów redakcyjnych. Od 1975 roku był członkiem Prezydium Komisji Historycznej ZBoWiD. Zasiadał w Prezydium Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Od 1991 roku był członkiem korespondentem PAN. Pełnił też funkcję przewodniczącego Komitetu Nauk Politycznych PAN. Był członkiem polsko-niemieckiej komisji podręcznikowej, Międzynarodowego Stowarzyszenia Nauk Politycznych i Międzynarodowego Stowarzyszenia Filozofów Prawa. Jest również członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych. Był też wieloletnim członkiem komitetu redakcyjnego miesięcznika „Odra”. Za swoje zasługi został odznaczony Krzyżem Kawalerskim OOP, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych, Medalem Zwycięstwa i Wolności oraz Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”.

Do głównych obszarów zainteresowań naukowych profesora Ryszki zalicza się historię gospodarczą, historię państwa i prawa oraz historię idei i myśli politycznej. Był niekwestionowanym znawcą problematyki faszyzmu i narodowego socjalizmu. Międzynarodowe uznanie zdobyły jego studia nad genezą i istotą nazizmu, zwłaszcza „Noc i mgła. Niemcy w okresie hitlerowskim” (1962), „Norymberga. Prehistoria i ciąg dalszy” (1982) oraz „Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy” (1985). Od 1996 roku Rada Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW przyznaje corocznie prestiżową nagrodę im. profesora Franciszka Ryszki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie nauk politycznych.

{mospagebreak} 

10. Marek Feliks Sobolewski urodził się 27 kwietnia 1925 roku w Krakowie, zmarł 7 maja 1983 roku, tamże. Z wykształcenia był prawnikiem, specjalistą w dziedzinie prawa konstytucyjnego oraz nauk politycznych, zwłaszcza systemów politycznych państw zachodnich oraz doktryn politycznych XIX i XX wieku. Wychował się w typowej rodzinie krakowskiej, łączącej tradycje niepodległościowe, ale i kupieckie zarazem. Jego dziadek, Karol, był prezydentem Krakowa i senatorem II RP. Marek Sobolewski ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. B. Nowodworskiego w Krakowie, najstarszą w Polsce publiczną szkołę średnią o charakterze świeckim (maturę zdał po zakończeniu wojny na kursach dla dorosłych). W czasie okupacji był żołnierzem AK i Szarych Szeregów, podoficerem batalionu „Jędrusie”, rannym i dwukrotnie odznaczonym. Studia na Wydziale Prawa UJ ukończył w 1948 roku. Po odbyciu szkolenia w Szkole Oficerów Rezerwy w Gdańsku jako prymus otrzymał prawo wyboru miejsca zatrudnienia. Wybrał Uniwersytet Jagielloński, podejmując obowiązki asystenta w Katedrze Prawa Państwowego. Wszystkie etapy Jego kariery uniwersyteckiej nacechowane były administracyjnymi „opóźnieniami”, a większość publikacji ingerencjami cenzury (była to cena jaką płacił za niezależność myślenia i obiektywizm w swoich pracach). Z tego względu Jego rozprawa habilitacyjna z 1961 roku, która choć oceniona jako wybitna nie mogła być opublikowana. Mimo tych przeszkód udało mu się dalej awansować i w 1971 roku został mianowany na stanowisko profesora UJ.

Profesor Marek Sobolewski cieszył się dużym autorytetem wśród społeczności akademickiej na UJ. Świadczy o tym m.in. fakt wyboru na stanowisko dziekana Wydziału Prawa i Administracji w 1968 roku. Profesor posiadał też silną pozycję w skali kraju. Gdy w połowie lat 70. zapoczątkowano program badań międzyresortowych nad polską kulturą polityczną kierownikiem programu owych badań w Instytucie Nauk Politycznych UJ został właśnie Marek Sobolewski. Uczestniczył także w działającym od 1978 roku Konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość”, stworzonym przez grono znakomitych ekspertów, uczonych i specjalistów w poszczególnych dziedzinach gospodarki, przemysłu, nauki i życia kulturalnego (m.in. J. Szacki, A. Zakrzewski, S. Bratkowski, Z. Religa, E. Lasota, K. Szaniawski). Konwersatorium wypracowywało diagnozy intelektualne o stanie państwa, które w poważnym stopniu wpłynęły na kształt późniejszych pomysłów i idei podnoszonych przez opozycję lat 80., a potem wprowadzanych w życie w III RP. Profesor Sobolewski pozostawił po sobie niewielką, ale silną szkołę, do której zaliczają się m.in.: prof. J. Majchrowski – obecny prezydent Krakowa, prof. M. Jaskólski, prof. K. Chojnicka oraz prof. K. Sobolewska-Myślik – córka Marka Sobolewskiego.

Dorobek naukowy profesora Sobolewskiego obejmuje ponad 170 pozycji. Do najważniejszych z nich zalicza się książki: „Od drugiego cesarstwa do piątej republiki: z dziejów politycznych Francji 1870-1958” (1963), „Partie i systemy partyjne świata kapitalistycznego” (1977), „Z badań nad kultura polityczną” (red., 1977), „Myśl polityczna XIX i XX wieku. Liberalizm” (1978, współautor), „Zasady współczesnej demokracji burżuazyjnej” (1983), „Podstawy teorii państwa” (1986). Większość z tych dzieł pozostaje w stałym obiegu naukowo-dydaktycznym i służy do dziś studentom jako literatura podstawowa, a czasami jedyna w danym zakresie. Poza oficjalnie wydanymi pracami publikował także w wielu bezdebitowych wydawnictwach, pod pseudonimem Karol Grappa.

Profesor Sobolewski był od 1947 roku członkiem PPS (a później PZPR), jednak z przekonań był, jak sam oświadczył jeszcze w latach 70., „co najwyżej socjaldemokratą”, a po powstaniu „Solidarności” złożył legitymację partyjną. Poza działalnością naukową i polityczną był także społecznikiem. Wchodził w skład Zarządu Głównego PTTK, był przewodniczącym Sekcji Turystyki Pieszej Międzynarodowej Federacji Turystyki oraz redaktorem naczelnym „Wierchów”.

Wkład Profesora w rozwój polskiej politologii obejmuje cenne i wciąż w dużej mierze aktualne opracowania z dziedziny historii doktryn politycznych i prawnych, partii i systemów partyjnych oraz kultury politycznej.

Źródła:
„Consensus”, nr 5, Lublin 2005
C. Mojsiewicz, „Od polityki do politologii”, Toruń 2004
„Kto jest kim w Polsce 1984. Informator biograficzny”, Warszawa 1984.
„Marek Sobolewski. Pisma nieznane i rozproszone”, pod red. K. Chojnickiej, M. Jaskólskiego, Kraków 2003.
 „Stosunki Międzynarodowe”, nr 3-4, t. 30, Warszawa 2004
„Who is who w Polsce”, Poznań 2002
„Wielka Encyklopedia PWN”, t. 8, Warszawa 2002.
„Wielka Encyklopedia PWN”, t. 10, Warszawa 2002.
„Wielka Encyklopedia PWN”, t. 19, Warszawa 2003.
„Wielka Encyklopedia PWN”, t. 24, Warszawa 2004.
„Wielka Encyklopedia PWN”, t. 25, Warszawa 2004.
„W kręgu problematyki władzy, państwa i prawa. Księga jubileuszowa w 70-lecie urodzin prof. Henryka Groszyka”, pod red. J. Malajczyka, A. Pieniążka, Lublin 1996.

Internet:
http://www.trybunal.gov.pl/Trybunal/KADENCJA/zyciorysy/20.htm
http://pl.wikipedia.org/wiki/Konstanty_Grzybowski
http://www.omp.org.pl/index.php?module=subjects&func=viewpage&pageid=214
http://janek.ae.krakow.pl/~zkpr/info/historia.php
http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Kuku%C5%82ka
http://www.ism.uw.edu.pl/profesorkukulka.php
http://bazy.opi.org.pl/raporty/opisy/osoby/32000/o32056.htm
http://www.marszalek.com.pl/index.php?m=5&szuk=mojsiewicz
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ziemowit_Jacek_Pietra%C5%9B
http://www.pan-ol.lublin.pl/biul_10/art_1020.htm
http://www.marszalek.com.pl/index.php?m=5&aut=675.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Franciszek_Ryszka.