Justyna Dąbrowska, Spojrzenie wstecz. Rozmowy

Wartości

Większość wiekowych rozmówców dobranych przez autorkę według bardzo subiektywnego klucza jest pytana o systemy wartości jakimi kierują się w życiu. Co sprawia, że potrafią zachować optymizm i nadzieję na przyszłość oraz przeświadczenie o dobrze wykorzystanym czasie? Odpowiedzi zależą od biografii oraz doświadczeń interlokutorów Dąbrowskiej. Przede wszystkim przebija się jednak przez nie uwypuklenie znaczenia życia jako wartości samej w sobie. Wynika to głównie z doświadczeń wojny i prze-życia holocaustu. Jak przyznaje w pewnym momencie Michał Głowiński można w tym wypadku mówić o „poholocaustowym witalizmie”.

Inną wartością pozwalającą na „Ździebko wiary. Nadziei. Odrobinkę schizmy” jak w cytowanym przez autorkę wierszu pisze Witold Dąbrowski, jest pewna forma obecności Boga. W różnej formie jest On spotykany przez bohaterów zbioru wywiadów. Przeważa jednak duch boskiej obecności w ujęciu Leszka Kołakowskiego, bez zapalczywości w duchu solidarności i miłosierdzia.

W końcu jedną z podstawowych wartości pojawiającej się na łamach Spojrzenia wstecz jest twórczość i intelektualne zaangażowanie. Te dwa aspekty pozwalają grupie przepytywanych osób na codzienną aktywność i dają poczucie obecności w społeczeństwie przy jednoczesnym niwelowaniu perspektywy końca.

Jak żyć?

Bez wątpienia nie ma jednej metody i łatwiej odpowiedzi na pytanie jak w życiu należy postępować. Pytany o to kiedyś Tadeusz Mazowiecki odpowiedział w sposób lakoniczny: „Przejść przez życie, dobrze czyniąc.” To mogłaby być synteza odpowiedzi udzielanych Justynie Dąbrowskiej na to samo pytanie. Większość rozmówców podkreśla, że nie zna odpowiedzi na to pytanie, jednak ich biografie są zaprzeczeniem tych słów. Krystyna Starczewska mówi o sumieniu jako najlepszym drogowskazie na życiowych drogach, Wanda Wiłkomirska mówi o dzieleniu się jako fundamencie dobrego życia oraz „nieczynieniu drugiemu co tobie niemiłe”, Zygmunt Bauman odnosząc się do pytania o sens życia mówi: „Tyle jest sensu w życiu, ile potrafimy w nie wlać. Ani grama więcej, ani grama mniej. Za to, co się w środku znalazło, ponosimy odpowiedzialność.”

Rzadka umiejętność słuchania

Zebranie w jednej książce wywiadów z wieloma wybitnymi osobowościami jest nie lada sztuką. Ich uporządkowanie oraz stworzenie z nich jednej całości poruszającej najważniejsze tematy naszego życia było możliwe dzięki wewnętrznej dyscyplinie autorki oraz umiejętności rozmowy wychodzącej poza sztywne ramy zadawania pytań. Podstawową jednak cechą uwidocznioną w książce jest unikatowa wręcz w dzisiejszych czasach zdolność słuchania drugiej osoby. Przebijająca się cierpliwość oraz otwartość na słowa drugiej strony pozwalają na głęboką i szczerą rozmowę o najtrudniejszych kwestiach naszego życia.

Książkę Spojrzenie wstecz należy polecić szczególnie dwóm grupom czytelników. Młodzieży, która może z życiorysów rozmówców inaczej spojrzeć na konsumpcyjną rzeczywistość dzisiejszych czasów, być może pozwoli to odkryć co faktycznie jest w życiu ważne. Drugą grupą czytelników mogłyby być osoby starsze, które z zebranych wywiadów mogą odczytać wzory pięknej starości, świadomej, aktywnej, pełnej nadziei, braku zapalczywości i tętniącej życiem.


Justyna Dąbrowska, Spojrzenie wstecz. Rozmowy, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2012, ss. 165.