Marta Pachocka: Organa państwa polskiego działające za granicą

Back Jesteś tutaj: Home

Strefa wiedzy

Polityka

26 styczeń 2008

A A A

Marta Pachocka

Polityka zagraniczna danego państwa, w tym przypadku Rzeczypospolitej Polski, realizowana jest zarówno przez organa wewnętrzne państwa, jak i zewnętrzne – działające za granicą. W niniejszej pracy zostaną opisane te drugie.

1. Wstęp

Poseł jest to zacny człowiek wysłany zagranicę, aby kłamać dla dobra państwa.

sir Henry Wotton

Dyplomata to człowiek, który dwukrotnie się zastanowi, zanim nic nie powie.

Winston Churchill

Realizacją zadań z zakresu stosunków międzynarodowych zajmują się przede wszystkim przedstawicielstwa dyplomatyczne i konsularne.

Prawne podstawy funkcjonowania szeroko rozumianych zagranicznych organów państwa to:

1. Prawo międzynarodowe i konwencje międzynarodowe (poniżej wymieniono wszystkie najważniejsze dokumenty prawa dyplomatycznego i konsularnego w ujęciu historycznym):

Regulamin Wiedeński z 1815 r. – Regulamin o rangach agentów dyplomatycznych z 19 marca 1815 r.
Protokół Akwizgrański z 1818 r. – Protokół Kongresu Akwizgrańskiego z 21 listopada 1818 r.
Konwencja Hawańska z 1928 r. – Konwencja dotycząca urzędników dyplomatycznych przyjęta na VI Konferencji Interamerykańskiej w Hawanie 20 lutego 1928 r. + Konwencja dotycząca urzędników konsularnych przyjęta na VI Konferencji Interamerykańskiej w Hawanie 20 lutego 1928 r.
Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. (Dz. U. z 1965 r., nr 37, poz. 232 i 233)
Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 r. (Dz. U. z 1982 r., nr 13, poz. 98 i 99)
Konwencja o misjach specjalnych z 8 grudnia 1969 r.
Konwencja ONZ o zapobieganiu i karaniu przestępstw przeciwko osobom korzystającymi z ochrony międzynarodowej, włączając w to przedstawicieli dyplomatycznych z 14 grudnia 1973 r.
Konwencja Wiedeńska o reprezentacji państw w ich stosunkach z ich organizacjami międzynarodowymi o charakterze uniwersalnym z 14 marca 1975 r.
Konwencja o bezpieczeństwie personelu ONZ i personelu współdziałającego z 6 grudnia 1994 r.
Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich (załączony do traktatu ustanawiającego jedną Radę i jedną Komisję Wspólnot Europejskich z dnia 8 kwietnia 1965 r., Bruksela).

2. Prawo wewnętrzne kraju akredytacji (państwa przyjmującego) i kraju reprezentowanego (państwa wysyłającego – tu: RP):

Ustawa o służbie zagranicznej z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz. U. z 2001 r. nr 128, poz. 1403)
Ustawa o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 lutego 1984 r. (Tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. nr 215, poz. 1823).

Organy zewnętrzne państwa reprezentują bezpośrednio dany kraj oraz jego interesy na arenie międzynarodowej. Wypełniają tymczasowo lub stale określone przez to państwo zadania i funkcje. Korzystają przy tym w państwie przyjmującym i państwach trzecich z określonych przywilejów i immunitetów na podstawie norm prawa zwyczajowego lub w oparciu o traktatowe normy prawa międzynarodowego (konwencje).

Organy państwa za granicą obejmują:

Stałe misje dyplomatyczne
Stałe misje i przedstawiciele państw przy organizacjach międzynarodowych
Urzędy konsularne
Przedstawicielstwa handlowe
Misje specjalne, zwane misjami ad-hoc
Ośrodki kulturalno-propagandowe
Oddziały wojskowe
Okręty wojenne
Samoloty wojskowe
Misje wojskowe
Oddziały uczestniczące w doraźnych siłach zbrojnych ONZ
Przedstawiciele państwa w komisjach międzynarodowych.

{mospagebreak}

2. Stałe misje dyplomatyczne (przedstawicielstwa, placówki)

2.1. Podstawy prawne funkcjonowania

Podstawy prawne funkcjonowania stałych misji dyplomatycznych regulowane są zarówno przez konwencje międzynarodowe, jak i ustawodawstwa krajowe.

Konwencje międzynarodowe:

Regulamin Wiedeński z 1815 r. – Regulamin o rangach agentów dyplomatycznych z 19 marca 1815 r.[1]
Protokół Akwizgrański z 1818 r. – Protokół Kongresu Akwizgrańskiego z 21 listopada 1818 r. [2]
Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. (Dz. U. z 1965 r., nr 37, poz. 232 i 233)

Prawodawstwo krajowe:

Ustawa o służbie zagranicznej z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz. U. z 2001 r. nr 128, poz. 1403)

Misje dyplomatyczne odgrywają najważniejszą rolę wśród zagranicznych organów państwa. Pojęcie misji dyplomatycznej nie zostało wyjaśnione w Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych. Jednak zwyczajowo termin ten oznacza „specyficzny stały organ zewnętrzny państwa wysyłającego dla reprezentowania go i pełnienia innych funkcji dyplomatycznych w państwie przyjmującym. Misja dyplomatyczna to faktycznie <biuro> szefa misji dyplomatycznej, składające się z zespołu funkcjonariuszy merytorycznych i pracowników techniczno-administracyjnych, będących urzędnikami państwa wysyłającego” [3].

Misja istnieje niezależnie od zmian w jej składzie osobowym. Nie posiada osobowości prawnej w prawie wewnętrznym państwa przyjmującego i nie może stawać w jego sądach. To państwo wysyłające ponosi odpowiedzialność za działalność misji, która chroni nietykalność i immunitet jurysdykcyjny tego państwa.

W celu powołania misji dyplomatycznej – ambasady należy spełnić liczne warunki:

Występują dwa podmioty prawa międzynarodowego – państwo przyjmujące i państwo wysyłające,
Oba podmioty wzajemnie się uznają i wyrażają zgodę na utworzenie misji (prawo legacji czynnej – państwo wysyłające może wysłać swoich przedstawicieli do państwa przyjmującego i prawo legacji biernej – państwo przyjmujące może przyjąć obcych przedstawicieli),
Obowiązuje zasada suwerennej równości państw i wzajemności,
Władze państwa wysyłającego, najczęściej rząd, muszą wydać odpowiednią decyzję w omawianej materii.

Obecnie w stosunkach bilateralnych wyróżniamy następujące kategorie misji dyplomatycznych:

Ambasady,
Nuncjatury,
Poselstwa,
Internuncjatury,
Wysokie Komisariaty państw Brytyjskiej Wspólnoty Narodów (nowy twór).

2.2. Struktura

Wewnętrzna struktura organizacyjna misji zależy od woli i potrzeb państwa wysyłającego, przydzielonych jej funkcji i zasobów finansowych tego państwa.

Z zasady struktura polskiej misji obejmuje następujące elementy składowe:

Szefa misji i jego sekretariat (odpowiada także za obsługę protokolarną)
Wydział polityczny
Wydział prasowy [4]
Wydział ekonomiczny
Wydział promocji handlu i inwestycji (w PRL Biuro Radcy Handlowego, wywiad gospodarczy)
Wydział kulturalno-naukowy [5]
Wydział administracyjny
Wydział finansowy
Wydział konsularny [6]
Ataszat wojskowy
Dział łączności [7]
Ochrona placówki

Powyższa struktura to pewne uogólnienie. Może ona przybierać różne formy w różnych państwach. Ponadto, mogą istnieć inne komórki organizacyjne lub pojedyncze stanowiska (dział ds. imigracji, rolnictwa, komunikacji). Dla przykładu, w szwajcarskiej służbie dyplomatycznej mamy komórki ds. politycznych i prawnych.

2.3. Funkcjonowanie

Misja dyplomatyczna jest oficjalnym urzędem państwa wysyłającego o charakterze przedstawicielskim, które znajduje się i działa na terytorium państwa przyjmującego, kierowanym przez właściwie upełnomocnionego przedstawiciela dyplomatycznego, jednoosobowo odpowiedzialnego za działalność misji.

Misja działa na podstawie dyrektyw i poleceń rządu wydawanych poprzez MSZ. Misja posługuje się własnymi pieczęciami i blankietami firmowymi w korespondencji oficjalnej. Dysponuje swoimi środkami finansowymi. Może otwierać konta bankowe, zarządzać majątkiem ruchomym i nieruchomym, w celu realizacji funkcji dyplomatycznych (majątek ten jest objęty przywilejami i immunitetami dyplomatycznymi).

Misja jako jednostka budżetowa Skarbu Państwa – tak jak MSZ – nie ma osobowości prawnej w świetle prawa wewnętrznego państwa przyjmującego.

{mospagebreak}

2.4. Funkcje misji

Zgodnie z art. 3. ust.1 Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych:

Funkcje misji dyplomatycznej obejmują między innymi:

a) reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym;

b) ochronę w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego i jego obywateli, w granicach ustalonych przez prawo międzynarodowe;

c) prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego;

d) zaznajamianie się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami panującymi w państwie przyjmującym i z rozwojem zachodzących w nim wydarzeń oraz zdawanie z tego sprawy rządowi państwa wysyłającego;

e) popieranie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym a państwem przyjmującym oraz rozwijanie pomiędzy nimi stosunków gospodarczych, kulturalnych i naukowych.

Inaczej mówiąc, mamy tu do czynienia z funkcjami:

Reprezentacyjną,
Ochrony interesów państwa w i jego obywateli,
Negocjacyjną,
Informacyjną,
Promocyjną (w dziedzinie stosunków politycznych, gospodarczych, kulturalnych, naukowych),
Konsularną,
Lobbingową (często jest ona dodawana na zasadzie domniemania).

Misja i jej szef mają prawo używania flagi i godła państwa wysyłającego na pomieszczeniach misji łącznie z rezydencją szefa misji i na jego środkach transportu. Państwo przyjmujące powinno zgodnie ze swym ustawodawstwem ułatwić na swym terytorium nabycie przez państwo wysyłające pomieszczeń koniecznych dla jego misji bądź pomóc mu w uzyskaniu takich pomieszczeń w inny sposób. Powinno ono również pomóc misjom w razie potrzeby w uzyskaniu odpowiednich mieszkań dla ich członków.

2.5. Personel

Personel misji składa się z:

Szefa misji (3 klasy)

Członków personelu dyplomatycznego – oznacza członków personelu misji posiadających stopień dyplomatyczny
Członków personelu administracyjnego i technicznego – oznacza członków personelu misji zatrudnionych w administracji i technicznej służbie misji (np. referent, sekretarka, księgowa, kierowca – intendent, pracownicy ochrony)
Członkowie personelu służby – oznacza członków personelu misji zatrudnionych w służbie domowej misji (np. kucharz).

Warto także zwrócić uwagę na następujące pojęcia stosowane w nomenklaturze personelu związanego z misją:

Przedstawiciel dyplomatyczny – oznacza szefa misji lub członka personelu dyplomatycznego misji
Prywatny służący – oznacza osobę zatrudnioną w służbie domowej członka misji, która nie jest pracownikiem państwa wysyłającego

Na powyżej wymienioną strukturę organizacyjną ambasady nakładają się stopnie dyplomatyczne.

Art. 8. ust. 1. Ustawy o służbie zagranicznej z 2001 roku wymienia następujące stopnie dyplomatyczne w służbie zagranicznej:

1) ambasador tytularny,

2) radca - minister,

3) I radca,

4) radca,

5) I sekretarz,

6) II sekretarz,

7) III sekretarz,

8) attaché.

{mospagebreak}

Najniższym stopniem dyplomatycznym jest stopień attaché. Stopnie dyplomatyczne są jednocześnie stanowiskami pracy, a w placówkach zagranicznych funkcjami, na których członek personelu dyplomatyczno-konsularnego wykonuje czynności służbowe.

W przypadku żołnierzy sytuacja wygląda odmiennie. Stosunek służbowy oraz wynikające z niego prawa i obowiązki żołnierzy pełniących służbę w placówkach zagranicznych określają odrębne przepisy. Osobom wyznaczonym do wykonywania zadań Ministra Obrony Narodowej w placówce zagranicznej nadaje się stopień dyplomatyczny:

1) attaché obrony (wojskowy, morski, lotniczy)

2) zastępca attaché obrony (wojskowego, morskiego, lotniczego).

Minister Spraw Zagranicznych wraz z Ministrem Obrony Narodowej określają, w drodze zarządzenia, szczególne zasady wykonywania obowiązków służbowych przez w.w. osoby, a także organizację i funkcjonowanie w placówkach zagranicznych ataszatów obrony, z uwzględnieniem przepisów o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.

W Polsce stopnie dyplomatyczne nadaje dyrektor generalny służby zagranicznej. Wyjątek stanowi stopień ambasadora tytularnego, który to na wniosek dyrektora generalnego służby zagranicznej, nadaje minister właściwy do spraw zagranicznych.

Podsumowując, stopień dyplomatyczny można nadać członkowi służby zagranicznej, który:

1) odbył aplikację dyplomatyczno-konsularną albo jest urzędnikiem służby cywilnej lub ukończył Krajową Szkołę Administracji Publicznej,

2) złożył egzamin dyplomatyczno-konsularny,

3) zna co najmniej dwa języki obce,

4) posiada tytuł magistra lub równorzędny,

5) wykazuje się odpowiednim stanem zdrowia psychicznego i fizycznego.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach członkowi służby zagranicznej niespełniającemu wymagań określonych pkt 1-4, w związku z wykonywaniem zadań w placówce zagranicznej, można nadać stopień dyplomatyczny na czas niezbędny do wykonywania tych zadań.

2.5.1. Mianowanie i akredytacja ambasadora

Jeśli oba państwa uznają się i nawiążą stosunki dyplomatyczne, mamy podstawę do założenia stałych misji dyplomatycznych w tych państwach i wymiany przedstawicieli dyplomatycznych.

Jeśli w danym państwie jest już ambasador – szef misji, którego kadencja – w przypadku polskiej praktyki czteroletnia – dobiega końca, to na ogół składa on wizytę w MSZ państwa przyjmującego. Informuje on o swoim przewidywanym odwołaniu, planowanej dacie wyjazdu oraz informuje o typowanym następcy, przekazując jego notę biograficzną. Zawiera ona dane osobowe potencjalnego ambasadora, przebieg kariery zawodowej i osobistej.

Państwo przyjmujące na tej podstawie wyraża zgodę na przysłanie danej osoby do placówki na swoim terytorium i jest to tzw. agrément. Państwo przyjmujące ma jednak prawo odmówić przyjęcia danej osoby, bez podania przyczyn. Wystąpienie o agrément jest poufne i może mieć charakter ustny, by uniknąć ewentualnych nieprzyjemności przed oficjalną nominacją. Generalnie prośba o udzielenie agrément ma postać noty dyplomatycznej. W Polsce agrément jest udzielane przez MSZ po otrzymaniu zgody Kancelarii Prezesa RM (premiera) i Kancelarii Prezydenta RP (prezydenta).

Ambasador jest najwyższym rangą przedstawicielem państwa za granicą, który reprezentuje głowę państwa i kieruje przedstawicielstwem dyplomatycznym (jest szefem misji). Pełny tytuł szefa misji brzmi ambasador nadzwyczajny i pełnomocny:

Nadzwyczajny – niegdyś ambasadorowie wysyłani w misjach specjalnych byli podejmowani lepiej niż ambasadorowie na stałe rezydujący w danej stolicy, czyli zwykli. Stąd specjalnych wysłanników głów państw zwyczajowo tytułowano mianem nadzwyczajnych.
Pełnomocny – dany ambasador miał pełnomocnictwo/upoważnienie do regulowania wszystkich spraw swojego kraju. Głowa państwa jakby scedowała na niego część swoich kompetencji w danej materii.

Proces nominacji ambasadora jest czasochłonny i złożony. We Francji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, krajach Beneluksu, Skandynawii, ChRL i Japonii ambasadorami zostają tylko pracownicy służby dyplomatycznej – zawodowi dyplomaci. W Polsce i USA natomiast normę stanowią nominacje polityczne. Ambasadorem może zostać osoba, która cieszy się dużym zaufaniem w kręgu rządzących, jest znaną i cenioną osobą publiczną (zasłużony lekarz, prawnik) lub tez ma szerokie kontakty zawodowe/naukowe w państwie przyjmującym.

Kandydat na ambasadora musi on być obywatelem polskim. W przypadku dwóch obywatelstw rezygnuje z drugiego lub zawiesza je na czas pełnienia funkcji. Minister Spraw Zagranicznych występuje z wnioskiem o nominację danej osoby. Musi w tej materii uzyskać zgodę prezydenta i premiera oraz agrément państwa przyjmującego. Następnie minister lub oddelegowany wiceminister przedstawia kandydaturę do zaopiniowana sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych. Kandydat jest przesłuchiwany. Ocena Komisji nie jest wiążąca, ma tylko charakter doradczy. Teraz Kancelaria prezydenta przygotowuje prezydentowi do podpisu nominację nowego ambasadora, którą uprzednio asygnuje Minister Spraw Zagranicznych. Równocześnie Protokół Dyplomatyczny MSZ przygotowuje Listy Uwierzytelniające nowego i Listy Odwołujące starego ambasadora. Oba dokumenty najpierw podpisuje minister, potem prezydent. Sporządza się ich kopie oficjalne (Copies figurés). Nowy ambasador składa wizytę Ministrowi Spraw Zagranicznych, by odbyć rozmowę merytoryczną i otrzymać nominację od Prezydenta. Przed wyjazdem ambasador udaje się także do prezydenta. Nowy ambasador przyjeżdża do państwa przyjmującego po wyjeździe poprzedniego. Często w chwili przyjazdu misją kieruje chargé d’affaires a.i. Ambasador jest witany przez przedstawiciela kierownictwa Protokołu Dyplomatycznego MSZ w państwie przyjmującym.

Jedna osoba może być akredytowana w więcej niż jednym państwie, o ile poszczególne państwa przyjmujące wyraziły na to zgodę. Jeżeli państwo wysyłające akredytuje szefa misji w kilku państwach jednocześnie, to może ono ustanowić misję dyplomatyczną, kierowaną przez chargé d'affaires ad interim, w każdym z państw, gdzie szef misji nie ma swojej stałej siedziby. Szef misji lub członek personelu dyplomatycznego misji może reprezentować państwo wysyłające wobec każdej organizacji międzynarodowej. Z drugiej strony, dwa lub więcej państw może akredytować tę samą osobę jako szefa misji w innym państwie, chyba, że państwo przyjmujące sprzeciwia się temu.

Uważa się, że szef misji objął swoje funkcje w państwie przyjmującym, gdy złożył swoje listy uwierzytelniające bądź, gdy notyfikował o swoim przybyciu, a wierna kopia jego listów uwierzytelniających została złożona w Ministerstwie Spraw Zagranicznych państwa przyjmującego lub w innym ministerstwie uznanym za właściwe, zgodnie z praktyką panującą w państwie przyjmującym, która powinna być stosowana w jednolity sposób. Kolejność składania listów uwierzytelniających lub ich wiernych kopii jest ustalana według daty i godziny przybycia szefa misji.

W myśl art. 16. Konwencji Wiedeńskiej kierujący placówką zagraniczną:

1) jest przełożonym wszystkich członków służby zagranicznej w kierowanej przez niego placówce zagranicznej oraz osób niebędących członkami służby zagranicznej (m.in. osób zatrudnionych w placówce zagranicznej na podstawie umowy o pracę zawartej zgodnie z prawem państwa przyjmującego, zawartej na czas określony – wykonywanie funkcji na placówce przez członka rodziny – chyba, że są one członkami korpusu służby cywilnej, konsul honorowy)

2) odpowiada przed dyrektorem generalnym służby zagranicznej za prawidłowe gospodarowanie mieniem, przestrzeganie dyscypliny finansów publicznych, przestrzeganie przepisów, w szczególności przepisów prawa pracy oraz przepisów dotyczących tajemnic ustawowo chronionych.

Dyrektor generalny nawiązuje z ambasadorem, który przed mianowaniem nie był członkiem służby zagranicznej, stosunek pracy na podstawie powołania, na czas pełnienia funkcji ambasadora, nadając mu na ten czas stopień dyplomatyczny. Odwołanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ambasadora jest równoznaczne z odwołaniem w rozumieniu przepisów prawa pracy.

{mospagebreak}

Zadania Ambasadora w państwie przyjmującym:

1) reprezentuje Rzeczpospolitą Polską,

2) chroni interesy Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej obywateli, zgodnie z prawem międzynarodowym i prawem państwa przyjmującego,

3) uczestniczy w czynnościach przedstawicieli organów władzy publicznej w zakresie prowadzonych przez nich negocjacji i podejmowanych działań, zapewnia współdziałanie tych przedstawicieli, dba o zgodność ich czynności z założeniami polskiej polityki zagranicznej, a także udziela im pomocy i współdziała z nimi w zakresie ich zadań w stosunkach z państwem przyjmującym,

4) działa na rzecz promocji Polski, a zwłaszcza polskiej kultury, nauki i gospodarki,

5) udziela pomocy i współdziała w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań przez członków służby zagranicznej oraz innych osób delegowanych do załatwienia określonych spraw w państwie przyjmującym,

6) nadzoruje działalność wszystkich placówek zagranicznych w państwie przyjmującym,

7) prowadzi rokowania z państwem przyjmującym,

8) popiera przyjazne stosunki między Rzeczpospolitą Polską a państwem przyjmującym,

9) zaznajamia się z warunkami, wydarzeniami i działalnością prowadzoną przez państwo przyjmujące i przekazuje właściwym organom władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej informacje na ten temat.

2.5.2. Mianowane personelu misji

Państwo wysyłające może mianować według swego uznania członków personelu misji. W przypadku szefa misji, o czym była już mowa, attachés wojskowych, morskich i lotniczych państwo przyjmujące może żądać, aby ich nazwiska były mu uprzednio przedłożone celem wyrażenia na nie zgody.

Członkowie personelu dyplomatycznego misji powinni mieć obywatelstwo państwa wysyłającego. W przeciwnym wypadku – jeśli posiadają obywatelstwo państwa przyjmującego – muszą najpierw uzyskać zgodę tego państwa, które może ją cofnąć w każdym czasie. Państwo przyjmujące może zastrzec sobie to samo prawo w odniesieniu do obywateli państwa trzeciego, którzy nie są zarazem obywatelami państwa wysyłającego.

Państwo przyjmujące może w każdym czasie i bez obowiązku uzasadnienia swej decyzji zawiadomić państwo wysyłające, że szef misji bądź którykolwiek z członków personelu dyplomatycznego misji jest persona non grata, zaś którykolwiek inny z członków personelu misji jest osobą niepożądaną. Państwo wysyłające odpowiednio do okoliczności bądź odwoła daną osobę bądź położy kres jej funkcjom w misji. Dana osoba może być uznana za non grata albo za niepożądaną przed przybyciem na terytorium państwa przyjmującego.

Państwo wysyłające i jego misja mają obowiązek zawiadamiania MSZ państwa przyjmującego lub innego właściwego ministerstwa o:

a) mianowaniu członków misji, ich przybyciu i ostatecznym wyjeździe lub też o zakończeniu ich funkcji w misji;

b) przybyciu i ostatecznym wyjeździe osoby należącej do rodziny członka misji oraz zależnie od okoliczności o tym, że jakaś osoba staje się lub przestaje być członkiem rodziny członka misji;

c) przybyciu i ostatecznym wyjeździe prywatnych służących zatrudnionych u osób wymienionych wyżej w punkcie (a) oraz zależnie od okoliczności o fakcie opuszczenia przez nie służby u tych osób;

d) zatrudnieniu i zwolnieniu osób zamieszkałych w państwie przyjmującym bądź jako członków misji bądź jako prywatnych służących uprawnionych do korzystania z przywilejów i immunitetów.

W braku wyraźnego porozumienia co do liczebności misji, państwo przyjmujące może żądać, aby liczebność ta była utrzymana w granicach uznanych przez nie za rozsądne i normalne, uwzględniając okoliczności i warunki panujące w państwie przyjmującym oraz potrzeby danej misji. To samo dotyczy przyjmowania urzędników określonej kategorii.

{mospagebreak}

2.6. Szefowie misji

Wyróżnia się 3 klasy szefów misji:

Ambasadorów i nuncjuszów, akredytowanych przy głowach państw oraz innych szefów misji równorzędnego stopnia;
Posłów, ministrów i internuncjuszów, akredytowanych przy głowach państw;
Chargé d’affaires en pied (en titre), akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych.

Poza sprawami pierwszeństwa i etykiety nie będzie się czyniło żadnych różnic między szefami misji w zależności od ich klasy.

Jeżeli stanowisko szefa misji nie jest obsadzone lub jeżeli szef misji nie może pełnić swoich funkcji, chargé d’affaires ad interim będzie działał przejściowo jako szef misji. Nazwisko chargé d’affaires ad interim będzie podane do wiadomości bądź przez szefa misji, bądź, w przypadku, gdy nie może on tego uczynić, przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych państwa wysyłającego Ministerstwu Spraw Zagranicznych państwa przyjmującego lub innemu ministerstwu uznanemu za właściwe.

Ambasadorowie przy organizacjach międzynarodowych (ONZ, NATO) to Stali Przedstawiciele.

2.7. Chargé d’affaires en titre (en pied) a chargé d’affaires ad interim:

Chargé d’affaires en titre (en pied) – tytularny, szef misji dyplomatycznej trzeciej klasy szefów misji. Akredytowany jest przy ministrze spraw zagranicznych państwa przyjmującego. Instytucja chargé d’affaires en pied powstała na mocy ustaleń kongresu wiedeńskiego i jest już rzadkością. W odróżnieniu od ambasadorów składa on listy wprowadzające (lettres d'introduction) ministrowi spraw zagranicznych państwa przyjmującego. Jeśli w stosunkach bilateralnych jedna strona wysyła chargé d’affaires, może zostać to źle odebrane przez państwo przyjmujące. Wręcz może je to urazić i zagrozić poprawności stosunków dyplomatycznych. W państwach przyjmujących, które stanowią najważniejszych partnerów, za wszelką cenę powinno się wysyłać szefów misji klasy wyższej niż chargé d’affaires. Ponieważ klasa druga praktycznie nie funkcjonuje, to najlepiej wysłać wówczas ambasadora.
Chargés d'affaires ad interim – tymczasowy chargé d’affaires. Nie jest to szef misji najniższej klasy, lecz osoba zastępująca właściwego szefa misji dyplomatycznej wyższej klasy w przypadku choroby, śmierci, opuszczenia placówki, czasowej nieobecności. Najczęściej jest nim najwyższy stopniem członek personelu dyplomatycznego misji. Jeśli ambasador przebywa w państwie przyjmującym, to w ambasadzie nie może być chargé d’affaires, chyba, że ambasador nie jest w stanie pełnić funkcji z powodu choroby i jest formalnie notyfikowane do MSZ państwa przyjmującego.

{mospagebreak}

3. Urzędy konsularne

3.1. Podstawy prawne funkcjonowania:

Konwencje międzynarodowe:

Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 r. (Dz. U. z 1982 r., nr 13, poz. 98 i 99)

Nawiązanie stosunków konsularnych miedzy państwami następuje za wzajemną zgodą. Zgoda udzielona na nawiązanie stosunków dyplomatycznych miedzy dwoma państwami oznacza, jeżeli nie postanowiono inaczej, zgodę na nawiązanie stosunków konsularnych. Zerwanie stosunków dyplomatycznych nie pociąga za sobą natomiast ipso facto zerwania stosunków konsularnych.

b) Prawodawstwo krajowe:

Ustawa o służbie zagranicznej z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz. U. z 2001 r. nr 128, poz. 1403)
Ustawa o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 lutego 1984 r. (Tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. nr 215, poz. 1823).

3.2. Struktura

Urząd konsularny może być ustanowiony na terytorium państwa przyjmującego jedynie za zgodą tego państwa. Siedziba urzędu konsularnego, jego klasa i okręg konsularny są ustalane przez państwo wysyłające i podlegają aprobacie państwa przyjmującego. Zgoda państwa przyjmującego jest również wymagana, jeżeli konsulat generalny lub konsulat pragnie otworzyć wicekonsulat lub agencję konsularną w innej miejscowości niż ta, w której sam jest ustanowiony.

Urząd konsularny stanowi stałe biuro konsula w państwie przyjmującym. Współcześnie wyróżnia się:

a) Urząd konsularny zawodowy

b) Urząd konsularny honorowy

c) Wydział konsularny w misji dyplomatycznej

Na powyższą klasyfikację nakłada się dodatkowy podział uwzględniający klasy kierowników urzędów, w tym:

Konsulaty generalne
Konsulaty
Wicekonsulety
Agencje konsularne

W Konwencji Wiedeńskiej z 1963 r. brak definicji urzędu konsularnego, ale wiadomo, iż nie ma on osobowości prawnej w prawie wewnętrznym państwa przyjmującego. To aparat wykonawczy szefa urzędu konsularnego. Urzędem kieruje i odpowiada za niego jego szef. Odpowiedzialność cywilnoprawną ponosi jednak państwo wysyłające. O powołaniu urzędu decyduje Minister Spraw Zagranicznych. Organizacyjnie, funkcyjnie, finansowo podlega on MSZ państwa wysyłającego. Urząd konsularny ma charakter stały, niezależny od rotacji pracowników. Dysponuje majątkiem ruchomym i nieruchomym, ma własne pieczęcie i blankiety.

Struktura organizacyjna urzędu zależy od jego zakresu zadań i ukierunkowania problemowego w polityce wobec danego państwa przyjmującego oraz finansów państwa wysyłającego. Im niższa klasa urzędu, tym jest on skromniejszy. Z zasady konsulaty honorowe są niewielkie w porównaniu do konsulatów zawodowych. Urzędy konsularne usytuowane w krajach wyspiarskich lub blisko morza będą skupiać się na zagadnieniach morskich, a te w USA czy Kanadzie rozwiną komórki związane z imigrantami i Polonią. Wydziały konsularne w ramach ambasad mają na ogół znaczenie symboliczne i są nieliczne.

W skład typowego urzędu konsularnego wchodzą:

Szef urzędu konsularnego (konsul generalny/konsul/wicekonsul/agent konsularny)
Sekretariat
Kancelaria
Zastępca szefa konsulatu (konsul lub wicekonsul)
Dział paszportowo-wizowy
Dział organizacyjny – opieka nad obywatelami, uwierzytelnianie dokumentów, reprezentowanie interesów przed sądem)
Dział spadkowy
Dział ekonomiczno-handlowy
Dział administracyjny
Dział prawny
Dział opieki konsularnej i spraw morskich

W zależności od wielkości państwa przyjmującego, liczby obywateli państwa wysyłającego zamieszkałych w nim oraz innych przyczyn, w jednym kraju można powołać kilka konsulatów (urzędów konsularnych), którym podlegają okręgi konsularne. Taka sytuacja ma miejsce np. w przypadku polskich konsulatów we Francji [8], RFN czy USA. Nieraz całe terytorium państwa stanowi jeden integralny okręg konsularny, który podlega wydziałowi konsularnemu w ambasadzie. W innych przypadkach jeden konsulat obsługuje kilka państw (dotyczy państw odległych, odgrywających mniejszą rolę w stosunkach dyplomatycznych, z niewielka liczbą Polonii). W ramach konsulatów mogą działać referaty ds. handlu i współpracy gospodarczej.

{mospagebreak}

3.3. Funkcje konsularne

W myśl Konwencji Wiedeńskiej z 1963 r. funkcje konsularne polegają na:

a) ochronie w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego oraz jego obywateli, zarówno osób fizycznych, jak i prawnych, w granicach dozwolonych przez prawo międzynarodowe;

b) popieraniu rozwoju stosunków handlowych, gospodarczych, kulturalnych i naukowych między państwem wysyłającym a państwem przyjmującym oraz na popieraniu wszelkimi innymi sposobami przyjaznych stosunków miedzy tymi państwami zgodnie z postanowieniami niniejszej konwencji;

c) zapoznawaniu się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami i rozwojem życia handlowego, gospodarczego, kulturalnego i naukowego państwa przyjmującego, zdawaniu z tego sprawy rządowi państwa wysyłającego oraz udzielaniu informacji osobom zainteresowanym;

d) wydawaniu paszportów i dokumentów podróży obywatelom państwa wysyłającego, jak również wiz lub odpowiednich dokumentów osobom, które pragną udać się do państwa wysyłającego;

e) udzielaniu pomocy i opieki obywatelom państwa wysyłającego, zarówno osobom fizycznym, jak i prawnym;

f) działaniu w charakterze notariusza i urzędnika stanu cywilnego oraz wykonywaniu podobnych czynności, jak również pewnych funkcji o charakterze administracyjnym, jeżeli nie sprzeciwiają się temu ustawy i inne przepisy państwa przyjmującego;

g) ochronie interesów obywateli państwa wysyłającego, zarówno osób fizycznych, jak i prywatnych, w sprawach spadkowych, na terytorium państwa przyjmującego, zgodnie z ustawami i innymi przepisami tego państwa;

h) ochronie, w granicach ustalonych przez ustawy i inne przepisy państwa przyjmującego, interesów małoletnich i innych osób nie posiadających pełnej zdolności do czynności prawnych, obywateli państwa wysyłającego, w szczególności gdy zachodzi potrzeba ustanowienia nad nimi opieki lub kurateli;

i) z zastrzeżeniem przestrzegania praktyki i procedury obowiązujących w państwie przyjmującym - zastępowaniu lub zapewnianiu odpowiedniego zastępstwa obywateli państwa wysyłającego przed sądami lub innymi władzami państwa przyjmującego w celu uzyskiwania, zgodnie z ustawami i innymi przepisami tego państwa, podjęcia tymczasowych środków dla ochrony praw i interesów tych obywateli, gdy osoby te z powodu nieobecności lub z jakiejkolwiek innej przyczyny nie są w stanie podjąć w odpowiednim czasie obrony swych praw i interesów;

j) przesyłaniu sądowych i pozasądowych dokumentów oraz wykonywaniu rekwizycji sądowych zgodnie z obowiązującymi umowami międzynarodowymi lub, w braku takich umów, w sposób zgodny z ustawami i innymi przepisami państwa przyjmującego;

k) wykonywaniu przewidzianych przez ustawy i inne przepisy państwa wysyłającego praw nadzoru i inspekcji w odniesieniu do statków morskich i rzecznych posiadających przynależność państwową państwa wysyłającego oraz statków powietrznych zarejestrowanych w tym państwie, jak również w stosunku do ich załóg;

l) udzielaniu pomocy statkom morskim, rzecznym i powietrznym wymienionym w punkcie k) niniejszego artykułu, jak również ich załogom, przyjmowaniu oświadczeń dotyczących podróży tych statków, badaniu i wizowaniu ich dokumentów oraz, z zastrzeżeniem uprawnień władz państwa przyjmującego, przeprowadzaniu dochodzenia w sprawie wypadków, które zdarzyły się w czasie podróży, i załatwianiu sporów między kapitanem, oficerami i marynarzami, o ile zezwalają na to ustawy i inne przepisy państwa wysyłającego;

m) wykonywaniu powierzonych urzędowi konsularnemu przez państwo wysyłające wszelkich innych funkcji, których nie zakazują ustawy i inne przepisy państwa przyjmującego lub którym państwo to nie sprzeciwia się lub też które są przewidziane w umowach międzynarodowych obowiązujących między państwem wysyłającym a państwem przyjmującym.

Akredytacja konsula generalnego lub kierownika urzędu konsularnego jest odmienna od procedury mianowania ambasadora. Ambasador państwa wysyłającego w państwie przyjmującym wysyła do MSZ państwa przyjmującego listy komisyjne konsula generalnego wraz z notą (prośba o exequatur). Zgoda jest odsyłana w formie noty wraz z listami komisyjnymi.

3.4. Personel

Skład osobowy urzędu konsularnego to:

a) Urzędnicy konsularni (4 klasy) – każda osoba łącznie z kierownikiem urzędu konsularnego, powołana w tym charakterze do wykonywania funkcji konsularnych.

Wyróżniamy urzędników:

Zawodowych
Honorowych

b) Pracownicy konsularni – każda osoba zatrudniona w służbie administracyjnej lub technicznej urzędu konsularnego

c) Członkowie personelu służby – każda osoba zatrudniona w służbie domowej urzędu konsularnego

d) Członkowie personelu prywatnego – osoba zatrudniona wyłącznie w służbie prywatnej członka urzędu konsularnego

e) Pracownicy i personel służby honorowych urzędników konsularnych.

Kierownicy urzędów konsularnych dzielą się na cztery klasy (KW 63 r.):

a) konsulów generalnych,

b) konsulów,

c) wicekonsulów,

d) agentów konsularnych.

{mospagebreak}

3.4.1. Mianowanie kierownika urzędu konsularnego

Kierownicy urzędów konsularnych są mianowani przez państwo wysyłające i dopuszczani do wykonywania swych funkcji przez państwo przyjmujące. Państwo wysyłające zaopatruje kierownika urzędu konsularnego w dokument posiadający formę listów komisyjnych lub podobnego dokumentu, wystawiony w związku z każdą nominacją, a stwierdzający jego charakter urzędowy i wskazujący w zasadzie jego imiona i nazwisko oraz kategorię i klasę, jak również okręg konsularny i siedzibę urzędu konsularnego. Państwo wysyłające przekazuje listy komisyjne lub podobny dokument w drodze dyplomatycznej rządowi państwa przyjmującego. Kierownik urzędu konsularnego zostaje dopuszczony do wykonywania swych funkcji na mocy upoważnienia państwa przyjmującego, zwanego exequatur, bez względu na formę tego upoważnienia. Państwo, które odmawia udzielenia exequatur, nie jest obowiązane do podania państwu wysyłającemu przyczyn odmowy.

W państwie, w którym państwo wysyłające nie posiada przedstawicielstwa dyplomatycznego i nie jest reprezentowane przez przedstawicielstwo dyplomatyczne państwa trzeciego, urzędnik konsularny może być za zgodą państwa przyjmującego upoważniony do dokonywania czynności dyplomatycznych, co nie ma wpływu na jego status konsularny. Dokonywanie tych czynności przez urzędnika konsularnego nie daje mu żadnego prawa do przywilejów i immunitetów dyplomatycznych.

3.4.2. Mianowanie personelu konsularnego

Państwo wysyłające może mianować członków personelu konsularnego według swego uznania, ale w rozsądnej liczbie, przy uwzględnieniu faktycznego zapotrzebowania. Państwo wysyłające notyfikuje państwu przyjmującemu imiona, nazwiska, kategorię i klasę wszystkich urzędników konsularnych poza kierownikiem urzędu konsularnego odpowiednio wcześnie.

Urzędnicy konsularni powinni w zasadzie mieć obywatelstwo państwa wysyłającego. Jeśli państwo przyjmujące zgadza się w danym przypadku, to urzędnik konsularny może mieć obywatelstwo państwa przyjmującego lub państwa trzeciego. Urzędnik może być uznany za persona non grata, a każdy inny członek personelu konsularnego za osobę niepożądaną.

Funkcje członka urzędu konsularnego ulegają zakończeniu między innymi przez:

a) państwo wysyłające informuje państwo przyjmujące, że funkcje danej osoby uległy zakończeniu;

b) cofnięcie exequatur przez państwo przyjmujące

c) państwo przyjmujące informuje wysyłające, że przestało uważać daną osobę za członka personelu konsularnego.

Państwo przyjmujące powinno, nawet w razie konfliktu zbrojnego, zapewnić członkom urzędu konsularnego i członkom personelu prywatnego, którzy nie są obywatelami państwa przyjmującego, jak również członkom ich rodzin pozostającym z nimi we wspólnocie domowej, niezależnie od ich obywatelstwa, czas i ułatwienia niezbędne dla umożliwienia im przygotowania ich wyjazdu i opuszczenia jego terytorium w możliwie najbliższym terminie po zakończeniu ich funkcji. W szczególności państwo przyjmujące powinno w razie konieczności dać do ich dyspozycji środki transportu niezbędne dla nich samych i dla ich mienia, z wyjątkiem mienia nabytego w państwie przyjmującym, którego wywóz w chwili wyjazdu jest zabroniony.

W razie zerwania stosunków konsularnych między dwoma państwami:

a) państwo przyjmujące jest obowiązane, nawet w razie konfliktu zbrojnego, szanować i ochraniać pomieszczenia konsularne, mienie urzędu konsularnego i archiwa konsularne;

b) państwo wysyłające może powierzyć pieczę nad pomieszczeniami konsularnymi, mieniem znajdującym się w tych pomieszczeniach i archiwami konsularnymi państwu trzeciemu, zaakceptowanemu przez państwo przyjmujące;

c) państwo wysyłające może powierzyć ochronę swych interesów oraz interesów swych obywateli państwu trzeciemu zaakceptowanemu przez państwo przyjmujące.

W myśl Ustawy o służbie zagranicznej konsulem może być mianowany ten, kto:

1) jest obywatelem polskim i korzysta z pełni praw publicznych,

2) ma pełną zdolność do czynności prawnych,

3) jest nieskazitelnego charakteru oraz ze względu na posiadane kwalifikacje i praktykę zawodową daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków służbowych, zgodnie z prawem i interesami Rzeczypospolitej Polskiej,

4) posiada tytuł magistra lub równorzędny,

5) nie był karany za przestępstwo popełnione z winy umyślnej,

6) spełnia inne wymogi określone w przepisach o pracownikach służby dyplomatyczno-konsularnej.

Jeżeli wymagają tego potrzeby służby, wykonywanie funkcji konsula można powierzyć osobie, która nie spełnia wymogów określonych.

{mospagebreak}

Zadania konsula:

1. Konsul, o ile nie zabrania tego prawo państwa przyjmującego, z urzędu podejmuje przed sądami lub innymi władzami państwa przyjmującego czynności niezbędne dla ochrony praw i interesów obywateli polskich, jeżeli z powodu nieobecności lub innej ważnej przyczyny nie mogą oni w odpowiednim czasie bronić swoich praw i interesów ani nie ustanowili pełnomocników. O podjęciu tych czynności konsul zawiadamia niezwłocznie osobę zainteresowaną.

2. Konsul, za zgodą ministra właściwego do spraw zagranicznych i na podstawie udzielonego pełnomocnictwa, może zastępować lub zapewniać zastępstwo obywateli polskich przed sądami i innymi organami państwa przyjmującego w celu ochrony praw i interesów reprezentowanych osób, o ile nie zabrania tego prawo państwa przyjmującego.

3. Konsul czuwa, aby obywatele polscy zatrzymani, aresztowani lub w inny sposób pozbawieni wolności w państwie przyjmującym mieli zapewnioną ochronę prawną i traktowanie zgodne z prawem tego państwa oraz z prawem i zwyczajami międzynarodowymi.

4. Zwraca się do sądów i innych organów o udzielenie informacji o przyczynach zatrzymania, aresztowania lub pozbawienia wolności w inny sposób, a zwłaszcza o zarzutach stawianych tym obywatelom,

5. Odwiedza tych obywateli oraz porozumiewa się z nimi w inny sposób

6. Na wniosek obywatela ułatwia mu porozumiewanie się z rodziną i innymi osobami bliskimi

7. Wykonuje czynności dotyczące zabezpieczenia i realizacji spadków lub innych należności przysługujących Skarbowi Państwa

8. Wydaje zastępcze dokumenty podróży obywatelom innych państw oraz udziela wiz uprawniających do wjazdu do innych państw.

9. Wydaje decyzje o przyjęciu oświadczenia w sprawie wyboru i odzyskania obywatelstwa polskiego,

10. Wydaje decyzje w sprawie uznania za osobę pochodzenia polskiego w rozumieniu Ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. Nr 106, poz. 1118 i z 2001 r. Nr 42, poz. 475),

11. Przyjmuje od osób zamieszkałych w okręgu konsularnym podania o nadanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej obywatelstwa polskiego oraz podania o wyrażenie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.

12. Konsul wykonuje funkcje w odniesieniu do statków podnoszących polską banderę oraz ich załóg, pasażerów i ładunków, a w szczególności:

a) Kontroluje, czy statek jest uprawniony do podnoszenia bandery polskiej, oraz wystawia statkowi, który otrzymał polską przynależność, tymczasowe świadectwo polskiej przynależności statku,

b) Przeprowadza inspekcje statku lub występuje z wnioskiem do organu administracji państwa, w którego porcie przebywa statek, o przeprowadzenie inspekcji lub przeglądów statku związanych z przedłużeniem ważności międzynarodowych świadectw,

c) Przedłuża termin ważności dokumentów bezpieczeństwa statku i dokumentów dotyczących ochrony środowiska morskiego,

d) Wydaje statkom o polskiej przynależności dokumenty przewidziane w odrębnych przepisach oraz przedłuża termin ich ważności,

e) Wystawia książeczki żeglarskie oraz przedłuża termin ich ważności,

f) W razie uszkodzenia lub innego wypadku morskiego statku udziela pomocy w organizowaniu akcji ratowniczej oraz podejmuje czynności niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa uratowanych osób, jak również zabezpieczenia ich mienia oraz ładunku i mienia statku, a także interesów armatora polskiego,

g) Przyjmuje protesty morskie oraz przesłuchuje kapitana i innych członków załogi, a także pasażerów na okoliczność wypadku morskiego,

h) Uczestniczy przy wszelkich czynnościach podejmowanych na statku przez władze państwa przyjmującego związanych z zatrzymaniem, aresztowaniem lub pozbawieniem wolności w inny sposób członka załogi statku względnie pasażera albo zajęcia mienia znajdującego się na statku,

i) Zapewnia opiekę i pomoc prawną członkom załogi statku w razie ich zatrzymania, aresztowania lub pozbawienia wolności w inny sposób, a także przy rozpatrywaniu przez sądy i organy administracyjne państwa przyjmującego spraw dotyczących tych osób,

j) Udziela pomocy członkom załogi statku pozostałym na lądzie z powodu choroby lub z innych przyczyn oraz umożliwia im powrót do Rzeczypospolitej Polskiej,

k) Podejmuje interwencje w razie dyskryminowania przez władze państwa przyjmującego statku lub członków jego załogi.

13. Konsul prowadzi, w szczególności w formie zapisu elektronicznego, rejestry spraw, rejestry czynności konsularnych, jak również inne rejestry określone odrębnymi przepisami i przetwarza umieszczone w nich dane osobowe na zasadach określonych w przepisach odrębnych.

Konsul może odmówić wykonania czynności, która byłaby sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Realizując swoje zadania, konsulowie jednocześnie pełnią funkcje wielu urzędów krajowych, działając w oparciu o prawo wewnętrzne państwa wysyłającego, zawarte konwencje konsularne i prawo wewnętrzne państwa przyjmującego. Działalność konsulów nadzoruje ambasador RP w państwie przyjmującym, zaś w MSZ w państwie wysyłającym – Departament konsularny i polonijny.

{mospagebreak}

3.5. Egzamin konsularny

Zgodnie z art. 21 ust. 1 Ustawy o służbie zagranicznej z dnia 27 lipca 2001 r. (Dz. U. Nr 128, poz. 1403) funkcje konsula wykonuje, wyznaczony przez dyrektora generalnego służby zagranicznej, członek personelu dyplomatyczno-konsularnego, który złożył egzamin konsularny. Ustęp 2 wspomnianego artykułu dodaje, iż minister właściwy do spraw zagranicznych określi, w drodze rozporządzenia, zakres egzaminu konsularnego oraz sposób jego przeprowadzania, uwzględniając możliwość powtarzania egzaminu, a także sposób powoływania członków komisji egzaminacyjnej oraz wysokość wynagrodzenia.

W oparciu o przywołany artykuł 21 wydano Rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie zakresu egzaminu konsularnego oraz sposobu jego przeprowadzania z dnia 22 lipca 2002 r. (Dz. U. z 2002 nr 136 poz. 1149). W myśl owego aktu prawnego egzamin konsularny ma na celu sprawdzeniu wiedzy i umiejętności praktycznych niezbędnych do wykonywania funkcji konsula w państwie przyjmującym. Podczas egzaminu weryfikuje się następujące obszary wiedzy i umiejętności kandydata:

1) ogólne wiadomości o państwie przyjmującym, współpracy i stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a tym państwem,

2) znajomość zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych zawartych między Rzecząpospolitą Polską a państwem przyjmującym,

3) znajomość przepisów dotyczących problematyki konsularnej, a w szczególności paszportowej, wizowej, opieki konsularnej, repatriacji cudzoziemców, obywatelstwa, obrotu prawnego z zagranicą, aktów stanu cywilnego, spadkowej oraz przepisów o postępowaniu przed konsulem,

4) praktyczne umiejętności załatwiania spraw i dokonywania czynności konsularnych,

5) wiedzę o organizacji i zasadach funkcjonowania urzędów konsularnych, w tym urzędów konsularnych kierowanych przez konsulów honorowych,

6) znajomość polityki Rzeczypospolitej Polskiej wobec Polonii i Polaków mieszkających

Kandydat musi być członkiem personelu dyplomatyczno-konsularnego RP. Przystąpienie do egzaminu konsularnego i zdanie go z wynikiem pozytywnym stanowią warunek konieczny do wykonywania funkcji konsularnych w danym państwie przyjmującym. Nad przebiegiem egzaminu czuwa komisja egzaminacyjna do spraw przeprowadzenia egzaminu konsularnego, powołana przez dyrektora generalnego służby zagranicznej. Zadania komisji obejmują:

1) opracowanie i sprawdzenie testu wyboru,

2) przeprowadzenie części ustnej egzaminu konsularnego,

3) rozstrzygnięcie o wyniku egzaminu konsularnego.

3.6. Konsul honorowy

Do zagadnienia konsulów honorowych bezpośrednio odnosi się cały rozdział trzeci Konwencji Wiedeńskiej z 1963 r., zatytułowany: Przepisy dotyczące honorowych urzędników konsularnych i kierowanych przez nich urzędów konsularnych. Artykuły 58-68 regulują jednak głównie kwestie przywilejów i immunitetów konsulów honorowych. Na szczególną uwagę zasługują dwa przepisy:

Art. 64: Ochrona honorowych urzędników konsularnych.

Państwo przyjmujące jest obowiązane udzielać honorowemu urzędnikowi konsularnemu ochrony, jaka może okazać się niezbędna z uwagi na jego urzędowe stanowisko.

Artykuł 68: Fakultatywny charakter instytucji honorowych urzędników konsularnych.

Każde państwo ma swobodę decydowania o mianowaniu lub przyjmowaniu honorowych urzędników konsularnych.

Dokumenty i akty prawne związane z zagadnieniem konsulów honorowych RP:

Zarządzenie Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie konsulów honorowych RP z 29 marca 1993 r. (Monitor Polski 1993, nr 21 poz. 229)
Projekt rozporządzenia Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie konsulów honorowych RP, opublikowany na stronie MSZ RP w dniu 26 kwietnia 2006 r.

Zarządzenie w sprawie konsulów honorowych RP odnosiło się do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 maja 1974 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Zagranicznych oraz Ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zastąpiło Zarządzenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 22 kwietnia 1986 r. w sprawie konsulów honorowych w PRL. Utraciło moc prawną z dniem 3 grudnia 1999 r.

W rozumieniu zarządzenia konsul honorowy to honorowy konsul generalny, konsul, wicekonsul i agent konsularny RP. Okręg konsularny i rangę urzędu konsularnego oraz rangę i zakres funkcji konsula honorowego określa Minister Spraw Zagranicznych w akcie powołania. Powołanie następuje w oparciu o przepisy dotyczące trybu mianowania kierowników urzędów konsularnych RP. Konsul honorowy pełni swoje funkcje od momentu uzyskania exequatur lub innego upoważnienia od państwa przyjmującego. Zakres jego funkcji określa akt powołania, przy czym za zgodą Ministra może być modyfikowany. W urzędzie konsularnym konsula honorowego może pracować zawodowy urzędnik lub pracownik konsularny oddelegowany z MSZ, o ile konsul wyrazi zgodę. Okręg konsularny urzędu konsularnego konsula honorowego nie obejmuje siedziby urzędu konsularnego kierowanego przez zawodowego urzędnika konsularnego. Konsul podlega zawodowemu urzędnikowi, jest zobowiązany współpracować z nim i informować o wszystkich ważnych kwestiach na bieżąco.

Konsul honorowy pełni swoje funkcje do momentu:

1. Wręczenia odwołania od Ministra Spraw Zagranicznych

2. Cofnięcia exequatur przez państwo przyjmujące

3. Złożenia pisemnej rezygnacji kierownikowi przedstawicielstwa dyplomatycznego w państwie przyjmującym lub Ministrowi Spraw Zagranicznych.

Kierownik przedstawicielstwa dyplomatycznego w przypadku 1 i 3 informuje o tym właściwy organ państwa przyjmującego.

Konsul honorowy niejednokrotnie jest obywatelem państwa przyjmującego. W przypadku Polski funkcja ta często jest powierzana przedstawicielom Polonii. Konsul honorowy ma własny zawód i prowadzi określoną działalność. Funkcje konsula pełni on niezależnie od swojej działalności zawodowej, a dokumentacja konsularna jest utrzymywana niezależnie od dokumentów prywatnych. Konsul nie otrzymuje wynagrodzenia od RP i nie nabywa uprawnień z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, przewidzianych przez polskie prawo. Może na własną rękę zatrudniać miejscowy personel oraz przyjmuje pracowników skierowanych przez MSZ. Wszelkie koszty związane z wykonywaniem swych funkcji (lokal, media, pracownicy nie z MSZ-u) pokrywa sam.

W 2006 roku przygotowano projekt Rozporządzenia Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie konsulów honorowych RP. Przemysław Czyż, Zastępca Dyrektora Biura Dyrektora Generalnego w MSZ, odpowiadał za opracowanie projektu. Opracowanie rozporządzenia uzasadniano:

Wprowadzeniem z dniem 30 marca 2001 r. przepisami art. 25 Ustawy z dnia 22 grudnia 2000 roku o zmianie niektórych upoważnień ustawowych do wydawania aktów normatywnych oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 120, poz. 1268) nowelizacji Ustawy z dnia 13 lutego 1984 roku o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 9 poz. 34 z późniejszymi zmianami)
Wprowadzeniem z dniem 9 maja 2002 r. Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej (Dz.U. Nr 128 poz. 1403), gdzie (art. 4 pkt 3 oraz odnoszący się do niego art. 22 ust. 1 i 2 ustawy) regulowano zagadnienia dotyczące funkcji, jakie wykonuje konsul honorowy w ramach polskiej służby konsularnej.

Istota rozwiązań zawartych w projekcie [9]

Projekt rozporządzenia określa tryb powoływania i odwoływania konsulów honorowych oraz zasady wykonywania przez nich funkcji konsularnych, wskazuje zakres tych funkcji, zasady współdziałania konsulów honorowych z zawodowymi kierownikami urzędów konsularnych, ponoszenia kosztów sprawowania funkcji, a także określa przypadki, w których konsulowie honorowi przestają wykonywać swoje funkcje.

Podsumowując, celem opracowania i ewentualnego wprowadzenia w życie rozporządzenia o konsulach honorowych jest zebranie w jednym akcie i dokładne określenie wszelkich kwestii dotyczących konsulów. Obecnie owy projekt wchodzi w skład zagadnień objętych pracami legislacyjnymi, mimo że rozstrzygnięcia w jego sprawie planowane były na II półrocze 2006 roku.

{mospagebreak}

4. Attachaty wojskowe

Prekursora stałego attaché ustanowił Napoleon Bonaparte, który w 1806 r. wysłał kapitana hr. De la Grange’a do Ambasady Francji w Wiedniu w stopniu drugiego sekretarza. Na przestrzeni XIX w. Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Austria, Prusy i Rosja oficjalnie mianowały już swoich attaché w ramach ambasad.

Attachat – urząd attaché a także miejsce jego pracy. Attachat stanowi bardzo ważną komórkę w ramach ambasady, może być z niej wydzielony. Na czele attachatu stoi attaché wojskowy (obrony) – oficer w stopniu od majora do generała. Attaché jest członkiem personelu dyplomatycznego misji, radzi szefowi misji w sprawach wojskowych.

Skład attachatu:

Attaché wojskowy
Zastępca/y z określonych rodzajów broni
Pracownicy techniczni (np. starszy technik, kierowca-intendent)

Funkcje attaché:

Utrzymywanie kontaktów oficjalnych z władzami wojskowymi państwa przyjmującego (m.in. w odniesieniu do współpracy wojskowej)
Przygotowanie wizyt
Rozmowy w sprawie zawarcia porozumień w określonej dziedzinie
Reprezentowanie sił zbrojnych podczas uroczystości, defilad, manewrów
Zapoznawanie się wszelkimi legalnymi sposobami ze stanem sił zbrojnych państwa przyjmującego i jego problemami, polityką obronną
Informowanie władz państwa wysyłającego o stanie rzeczy w kwestii wojskowości w państwie przyjmującym
Udzielanie rad szefowi misji w sprawach wojskowych

Mianowanie attaché wojskowego

Mianowany jest przez Ministra Spraw Zagranicznych na wniosek Ministra Obrony Narodowej. Podlega służbowo szefowi misji, ale działa według poleceń z MON-u. Tam też kieruje swoje sprawozdania. Attaché wojskowego dotyczą wszystkie zasady i normy z Konwencji Wiedeńskiej z 1961 r. W sensie formalno-prawnym nie jest on bezpośrednim przedstawicielem władz polskich sił zbrojnych przy Siłach Zbrojnych państwa przyjmującego (tym różni się od wojskowych misji specjalnych bezpośrednio akredytowanych przy władzach armii państwa przyjmującego). Ponieważ attaché zajmuje się sprawami dotyczącymi istotnych kwestii obrony i bezpieczeństwa, to też artykuł 7 KW z 1961 r. stwierdza: W przypadku attachés wojskowych, morskich i lotniczych państwo przyjmujące może żądać, aby ich nazwiska były mu uprzednio przedłożone celem wyrażenia na nie zgody. Owa zgoda stanowi jakoby odpowiednik agrément.

5. Stałe misje (przedstawicielstwa) przy organizacjach międzynarodowych

Dokumentem prawnym regulującym status tych misji jest Konwencja Wiedeńska o reprezentacji państw w ich stosunkach z ich organizacjami międzynarodowymi o charakterze uniwersalnym z 14 marca 1975 r.

Zagadnienie to wiąże się z dyplomacją wielostronną i konferencyjną, i współcześnie stanowi ważne uzupełnienie tradycyjnej dyplomacji bilateralnej. Państwa angażują się w politykę międzynarodową, uczestnicząc w konferencjach (dawna KBWE) i działając pod auspicjami różnych organizacji międzynarodowych (ONZ i jej organizacje wyspecjalizowane). Następuje to na ogół poprzez stałe przedstawicielstwa/misje przy nich. Często szefowie ambasad lub kierownicy urzędów konsularnych pełnią jednocześnie funkcje takich stałych przedstawicieli, o ile siedziba danej organizacji znajduje się w danym państwie przyjmującym. Wiąże się to z redukowaniem kosztów. Instytucja stałych przedstawicielstw rozwinęła się wraz z powstaniem Ligi Narodów, kiedy to organizacje międzynarodowe stały się nowym istotnym podmiotem prawa międzynarodowego, na wzór państw. Struktura tych misji jest zbliżona do struktury misji dyplomatycznych.

Zadania ambasadora przy organizacji międzynarodowej:

Art. 20. Ustawy o służbie zagranicznej stwierdza:

Ambasador przy organizacji międzynarodowej, zwanej dalej "organizacją", w szczególności:

1) reprezentuje Rzeczpospolitą Polską wobec organizacji,

2) utrzymuje łączność między Rzeczpospolitą Polską a organizacją,

3) prowadzi rokowania z organizacją i w ramach organizacji,

4) zaznajamia się z działalnością prowadzoną przez organizację i przekazuje właściwym organom władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej informację na temat jej działalności,

5) zapewnia udział Rzeczypospolitej Polskiej w pracach organizacji,

6) chroni interesy Rzeczypospolitej Polskiej, jej obywateli oraz polskich osób prawnych w stosunkach z organizacją,

7) popiera realizację celów i zasad organizacji przez współpracę z organizacją i w ramach organizacji,

8) uczestniczy, poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz w zakresie przedmiotu działalności organizacji, w czynnościach przedstawicieli organów władzy publicznej w zakresie prowadzonych przez nich negocjacji i podejmowanych działań, zapewnia współdziałanie tych przedstawicieli, dba o zgodność ich czynności z założeniami polskiej polityki zagranicznej, a także udziela im pomocy i współdziała z nimi w zakresie ich zadań w stosunkach z organizacją.

6. Misje specjalne ad hoc

Dokumentem prawnym regulującym status tych misji jest Konwencja o misjach specjalnych z 8 grudnia 1969 r.

Są wysyłane do jednego/kilku państw, by wypełnić określone funkcje i uregulować dane sprawy. Mają charakter czasowy i tracą rację bytu wraz z chwilą osiągnięcia zamierzonych celów lub w sytuacji niemożności ich realizacji, kiedy dalsza ich aktywność pozbawiona jest sensu. Często państwa wysyłają misje specjalne w celu:

Zawarcia danej umowy/rozejmu
Rozwoju stosunków bilateralnych
Dokonania wymiany poglądów
Udziału w uroczystościach.

Są powoływane i w czasach wojny, i pokoju.

Ze względu na ich charakter można je podzielić na:

Misje na spotkania na szczycie
Misje ceremonialno-polityczne
Misje dyplomatyczne ad hoc
Misje gospodarcze
Misje techniczne.

Misje specjalne, nieraz składające z grupy specjalistów w danej dziedzinie, wysyłane są na ważne sympozja i konferencje. Stąd ich znaczenie obecnie rośnie.

{mospagebreak}

7. Stałe przedstawicielstwa polityczne

To specjalne organy, które oficjalnie nie są stałymi misjami dyplomatycznymi, ale pełnią ich funkcje faktycznie. Dotyczy to sytuacji, gdy:

Brak końcowych wzajemnych regulacji po wojnie
Dane państwo ma specyficzny ustrój np. komunistyczny
Brak uznania danego państwa.

Przykłady z historii:

Austria w latach 1945-55 (podpisanie pokojowego Układu Państwowego) wymieniała z państwami przedstawicieli politycznych
RFN i NRD utrzymywały między sobą takie przedstawicielstwa
Libia od 1979 r. zastąpiła ambasady Biurami Ludowymi.
ChRL i USA – do marca 1979 r. utrzymywały quasi-dyplomatyczne stosunki poprzez Biura Łącznikowe.
Izrael i RP – w latach 1986-90 w Ambasadzie Holandii w Warszawie był wydział, reprezentujący interesy Izraela w Polsce i filii polskiego Banku Handlowego w Izraelu. Podstawą było porozumienie o ułatwieniach wizowych i humanitarnych z 1986 r.
Wszelkie przedstawicielstwa rządów i narodów walczących o wyzwolenie (są podmiotem prawa międzynarodowego).

8. Misje wojskowe

Misje wojskowe wysyłane są do niektórych państw na podstawie specjalnych porozumień pomiędzy innymi państwami. Mają charakter polityczno-wojskowy, stały lub tymczasowy. Mogą działać samodzielnie jako specjalne przedstawicielstwa wojskowe państwa wysyłającego lub też stanowić integralną składową danego organu międzynarodowego, obejmującego kilka państw. Popularność misji wojskowych wzrosła w okresie po drugiej wojny światowej, np.:

Misja wojskowa w Korei, nadzorująca układy rozejmowe w 1953 r.
Misja wojskowa w Indochinach, kontrolująca realizację postanowień układów o przerwaniu działań wojennych (z Genewy, 1954 r.)

Misje wojskowe korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych. Do misji tymczasowych ma zastosowanie Konwencja o misjach specjalnych z 1969 r., jeśli godzą się na to zainteresowane państwa.

9. Oddziały wojskowe

Status oddziałów wojskowych określany jest każdorazowo na podstawie umowy międzynarodowej. Praktyka międzynarodowa zakłada, że, jeśli oddziały wojskowe państwa wysyłającego znajdą się na terytorium państwa przyjmującego w sposób legalny, to mają prawo korzystać z przywilejów i immunitetów. Wiele spraw związanych z pobytem żołnierzy za granicą regulują przepisy wewnętrzne poszczególnych państw.

10. Okręty wojenne i inne rządowe jednostki pływające używane do celów niehandlowych

Zgodnie z międzynarodowym prawem zwyczajowym okręty wojenne sił zbrojnych państwa wysyłającego są jego organami i korzystają z immunitetu jurysdykcyjnego na morzu otwartym i obcych wodach terytorialnych. Okręty wojenne wraz z całą zawartością i załogą podlegają zwierzchnictwu okrętowemu państwa bandery. Zasady odnoszące się do okrętów wojennych oraz innych statków rządowych, używanych do celów niehandlowych, reguluje Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z Montego Bay z 9 grudnia 1982 r.

11. Doraźne Siły Zbrojne ONZ

United Nations Emergency Forces – UNEF są powoływane tylko na mocy decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ i na podstawie specjalnych porozumień zawieranych przez Sekretarza Generalnego ONZ z poszczególnymi państwami. Siły te określa się często mianem sił pokojowych, porządkowych, obserwacyjnych, policyjnych. UNEF mają jednocześnie charakter międzynarodowy i narodowy, stąd też podlegają zarówno umownemu zwierzchnictwu dowództwu wyznaczonemu przez ONZ, jak i jurysdykcji państwa pochodzenia. W ten oto sposób żołnierze UNEF-u noszą mundury narodowe, służą pod flagą ONZ, a ich przykrycie głowy to błękitne berety lub hełmy.

12. Oddziały uczestniczące w operacjach pokojowych NATO poza obszarem sojuszu

Udział oddziałów NATO w operacjach pokojowych poza obszarem sojuszu odbywa się na podstawie specjalnych porozumień z poszczególnymi państwami i ONZ. Przykłady:

SFOR – Siły Stabilizacyjne NATO w Bośni i Hercegowinie

KROF – siły międzynarodowe pod auspicjami NATO na terenie Kosowa.

13. Komisje międzynarodowe, misje obserwatorów

Powstają one głównie pod auspicjami ONZ, OBWE i UE. W ich skład wchodzą zarówno osoby cywilne jak i wojskowi. Wysyłane są do regionów objętych konfliktami, np. byłej Jugosławii, Timoru Wschodniego. W odróżnieniu od UNEF-u członkowie komisji podlegają bezpośrednio przełożonym, wskazanym przez ONZ, OBWE lub poszczególne państwa zaangażowane w daną sprawę.

14. Instytuty kultury i ośrodki informacyjne

To zagraniczne organa państwa, których celem jest kształtowanie pozytywnego wizerunku danego kraju za granicą i przekazywanie rzetelnych informacji na pożądane tematy, dotyczące państwa wysyłające. Organa te podlegają organizacyjnie lub funkcyjnie MSZ-owi, Ministerstwu Kultury lub innemu centralnemu organowi państwowemu.

15. Zakończenie

We współczesnym świecie państwo jako główny podmiot prawa międzynarodowego w zdecydowanym stopniu kształtuje stosunki międzynarodowe i stale na nie wpływa. Za niepodważalny fakt należy przyjąć stwierdzenie, iż państwo nie mogłoby istnieć i prawidłowo funkcjonować bez utrzymywania i rozwijania relacji z innymi podmiotami prawa międzynarodowego, w tym z innymi państwami czy organizacjami międzynarodowymi. W celu właściwego nawiązywania i realizowania stosunków międzynarodowych dane państwo powinno ustanowić odpowiednie jednostki aparatu wewnętrznego i organy zewnętrzne, o określonym charakterze, które to będą wspólnie odpowiadały za politykę zagraniczną państwa.

Celem niniejszego opracowania było przedstawienie najważniejszych zewnętrznych organów państwowych na przykładzie Polski, scharakteryzowanie ich i wskazanie roli w kształtowaniu stosunków międzynarodowych. Autorka ma nadzieję, iż praca przybliżyła Czytelnikowi problematyką zagranicznych organów państwa, co zainspiruje go do dalszych studiów w tej materii w oparciu o fachową literaturę.

Bibliografia

Literatura:

Bortnowski A.W., Protokół dyplomatyczny i savoir vivre dla każdego, Warszawska Oficyna Wydawnicza Gryf S.C., Ciechanów 2003.
Ikanowicz C., Piekarski J., Protokół dyplomatyczny i dobre obyczaje, Wyd. VI, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2007.
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.
Konwencja o misjach specjalnych z 8 grudnia 1969 r.
Konwencja wiedeńska o reprezentacji państw w ich stosunkach z organizacjami międzynarodowymi o charakterze uniwersalnym z 14 marca 1975 r.
Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r.
Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 r.
Orłowski T., Protokół dyplomatyczny. Ceremoniał i etykieta, Akademia Dyplomatyczna MSZ, Warszawa 2005.
Rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie zakresu egzaminu konsularnego oraz sposobu jego przeprowadzania z dnia 22 lipca 2002 r.
Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, Wyd. VIII, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004.
Umowa między Rządem RP a Komisją Wspólnot Europejskich w sprawie ustanowienia oraz przywilejów i immunitetów przedstawicielstwa Komisji Wspólnot Europejskich w RP.
Ustawa o funkcjach konsulów RP z 13 lutego 1984 r.
Ustawa o służbie zagranicznej RP z 27 lipca 2001 r.
Zarządzenie Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie konsulów honorowych RP z 29 marca 1993 r.

Zasoby sieciowe:

Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP: http://www.msz.gov.pl/.

Przypisy:

[1] Uporządkował zasady pierwszeństwa – procedencji i kwestię tytułowania szefów misji, określając nazwy klas i rangi przedstawicieli dyplomatycznych.
[2] Uzupełniał Regulamin Wiedeński, dodając klasę ministra-rezydenta pomiędzy posłem a chargé d’affaires. Klasa ta jednak zanikła i nie jest uwzględniona w KW z 1961 r.
[3] J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Wyd. VIII, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004., s. 65.
[4] Często zamiast wydziału prasowego w ramach w. politycznego działa stanowisko prasowca, który koordynuje także przepływ informacji z otoczeniem – PR i zajmuje się stroną internetową Ambasady.
[5] Inne opcje: Wydział ds. kultury i wydział ds. nauki i technologii.
[6] Wydział konsularny nie istnieje, jeśli jego funkcje przejął Konsulat Generalny. W mieście stołecznym państwa przyjmującego funkcjonuje albo Wydział konsularny w ramach struktur placówki, albo odrębny Konsulat Generalny. Powołanie takiego Wydziału przy Ambasadzie nie wyklucza ustanowienia Konsulatów Generalnych w miastach innych niż stolica. Belgia: bilateralna Ambasada RP w Brukseli nie obejmuje wydziału konsularnego. Jego funkcje wypełnia Konsulat Generalny.
[7] Szyfrant.
[8] RP w Republice Francuskiej ma 4 Konsulaty Generalne (Paryż, Lilli, Lyon, Strasburg) i 4 Honorowe (Nicea, Bordeaux, Rennes, Tuluza).
[9] Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP: http://www.msz.gov.pl/, dn. 04.01.2008 r.