Reaktywacja Trójkąta Weimarskiego w związku z sytuacją na Ukrainie

• radosław sikorski
• trójkąt weimarski
• unia europejska

Trójkąt Weimarski to powstała w roku 1991 platforma współpracy trzech państw: Polski, Niemiec oraz Francji. Inicjatorami jej powołania byli ówcześni ministrowie spraw zagranicznych wymienionych państw: Krzysztof Skubiszewski, Hans Dietrich Genscher oraz Romuald Dumas.

Za główny cel funkcjonowania Trójkąta Weimarskiego uznano: włączenie Polski w nurt europejskich decyzji, które zapadały wówczas w dużej mierze między Francją a Niemcami; wspieranie ustrojowych przemian w Polsce po 1989 r.,; pomoc w integracji Polski ze strukturami euroatlantyckimi. Spotkania na szczeblu ministerstw spraw zagranicznych, które planowano organizować co roku miały ułatwić konsultację i umocnić współpracę między trzema krajami, zacieśnić więzi oraz dopełnić pojednania. Ponad dwudziestoletnia historia funkcjonowania Trójkąta Weimarskiego pokazuje, iż te ambitne założenia wielokrotnie rozmijały się z rzeczywistością polityczną. Konflikt interesów, deklarowana niechęć do partnera (zwłaszcza w okresie rządów PiS-u i prezydentury Lecha Kaczyńskiego) nie sprzyjały współpracy w ramach Trójkąta Weimarskiego. Te niekorzystne wydarzenia podważały sens dalszego istnienia tej formy współpracy pomiędzy Polską, Niemcami i Francją.

W ostatnich latach doszło jednak do wzmożenia prac w ramach Trójkąta Weimarskiego. Pojawiła się między innymi koncepcja Trójkąta Weimarskiego Plus,  zakładająca np. udział w spotkaniach polsko-niemiecko-francuskich przedstawicieli państw Partnerstwa Wschodniego (PW) oraz Rosji. Takie działanie interpretowane było jako forma nagrody dla państw PW realizujących konsekwentnie reformy polityczne, gospodarcze i społeczne. Odpowiadało to nowemu podejściu „więcej za więcej” realizowanemu w Europejskiej Polityce Sąsiedztwa.

Nowy charakter Trójkąta Weimarskiego nie pozwolił tej platformie pozostać obojętną na wydarzenia, do których dochodziło w ostatnich miesiącach na Ukrainie. Radosław Sikorski, Frank Walter Steinmeier oraz Laurent Fabius pod koniec lutego 2014 roku aktywnie działali na rzecz zakończenia krwawych starć w Kijowie. Co prawda wynegocjowany przez nich kompromis nie przetrwał długo (Janukowycz kolejnego dnia uciekł z Kijowa), to jednak porozumienie zatrzymało przelew krwi.

Kwestia ukraińska stanowiła przedmiot dyskusji podczas spotkania ministrów Polski, RFN i Francji w czasie szczytu Trójkąta zorganizowanego w Weimarze i w Berlinie na początku kwietnia 2014 roku. Wątek ukraiński poruszano w kontekście wyzwań, jakie stawiano przez unijną polityką sąsiedztwa. Efektem tej dyskusji stało się przyjęcie dokumentu „Building a Stronger Compact With Our Neighbours – a New Momentum for the European Neighbourhood Policy”, zawierającego propozycje zmian  w zakresie unijnej polityki zagranicznej.

Ministrowie Sikorski, Steinmeier i Fabius podkreślili konieczność zacieśnienia współpracy z państwami Partnerstwa Wschodniego, a zwłaszcza z Ukrainą. Zaproponowano m.in. włączenie do EPS współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej oraz bezpieczeństwa. Uczestnicy niemieckiego spotkania zwrócili również uwagę na konieczność wdrożenia instrumentów, które pozwoliłyby UE szybciej reagować na sytuacje kryzysowe w państwach współpracujących z tą organizacją.  W kontekście Ukrainy ministrowie Sikorski, Fabius i Steinmeier podkreślali, iż od momentu  ich wspólnej wizyty w Kijowie, nieustannie starają się znaleźć sposób na deeskalację sytuacji.

Odnosząc się do posiedzenia Rady Europejskiej z marca 2014 szefowie dyplomacji Trójkąta Weimarskiego zwrócili ponadto uwagę, że Unia powinna w dalszym ciągu zabiegać o uspokojenie sytuacji na Ukrainie. Jak zapowiadali uczestnicy spotkania: „nie zaakceptujemy strategii,  która doprowadziłaby do podziału i rozbicia Ukrainy lub miałaby na celu przeniesienie działań podejmowanych na Krymie na inne części Ukrainy lub do państw partnerskich w Europie Wschodniej. Gdyby Rosja obrała tę drogę, to poprzemy nowe zdecydowane kroki, w tym na płaszczyźnie gospodarczej”. Wśród innych deklaracji złożonych w Weimarze pojawiła się również ta zgodnie, z którą państwa Trójkąta Weimarskiego dołożą wszelkich starań, by kraje  nie zostały postawione przed brutalnym wyborem: albo zbliżenie z UE, albo kompleksowa współpraca z Rosją”.

Ministrowie państw Trójkąta Weimarskiego podkreślili, iż aneksja Krymu stanowiła przykład działania niezgodnego z prawem. Zadeklarowali również dalsze wsparcie dla Ukrainy, zarówno politycznie, jak i finansowe. Szef niemieckiej dyplomacji wykluczył jednak możliwość przystąpienia Ukrainy do NATO. W jego ocenie, możliwe są różne formy bliższej współpracy paktu z Ukrainą, jednak nie jest nim członkostwo w sojuszu.

Zaangażowanie szefów dyplomacji Polski, Niemiec i Francji w kryzys ukraiński pokazuje, iż Trójkąt Weimarski nie jest martwą formułą współpracy pomiędzy państwami. Trójkąt Weimarski w ciągu ponad 20 lat swego istnienia przeszedł ewolucję. Szczególnie mocno jest to widoczne w zakresie celów jego istnienia. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku Trójkąt powoływano po to, by pomóc Polsce zintegrować się z Zachodnią Europą. Współcześnie Trójkąt wspiera kontakty pomiędzy UE a krajami Partnerstwa Wschodniego.

Źródło: wyborcza.pl, msz.gov.pl, euractiv.pl