Maciej Onoszko: "Polityka i siła" Romana Kuźniara - recenzja
Chciałbym zachęcić wszystkich do przeczytania książki „Polityka i siła” autorstwa uznanego eksperta zajmującego się stosunkami międzynarodowymi, prof. Romana Kuźniara. Prof. Kuźniar od czerwca 2005 roku zajmuje stanowisko szefa Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. W przeszłości dwukrotnie kierował departamentem analityczno-planistycznym w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Jest autorem wielu publikacji z zakresu historii najnowszej stosunków międzynarodowych, bezpieczeństwa międzynarodowego, ochrony praw człowieka oraz polityki zagranicznej Polski.
Książka ta wprowadza czytelnika w świat strategii – z jednej strony sztuki, a z drugiej nauki. Wg definicji-skrótu zaproponowanej przez jednego z największych teoretyków strategii w okresie powojennym Andre Beaufre, strategia to ‘sztuka wykorzystania siły dla osiągnięcia celów polityki’. Tak właśnie przedstawiana jest strategia w jej wnikliwym studium dokonanym przez autora.
W 11 rozdziałach książki poznajemy całą ewolucję myśli strategicznej od czasów starożytnych po współczesność. Autor analizuje założenia myśli strategicznej chińskiego mistrza sprzed 2500 lat, Sun Zi (lub Sun Tzu), autora po raz kolejny niedawno publikowanej „Sztuki wojny”. Mamy okazję zapoznać się z zagadnieniami prezentowanymi przez genialnego teoretyka wojny i stratega, Karla von Clausewitza – cytując autora: ‘bez najmniejszej przesady możemy powiedzieć, iż von Clausewitz jest tym dla strategii, kim Kant dla filozofii lub Bach dla muzyki’.
Kolejne rozdziały wprowadzają nas w strategię, z jaką mieliśmy okazję się zaznajomić poznając historię XX wieku. Autor pisze o dramacie strategii, jakim było zaprzęgnięcie geopolityki nacjonalistycznej do szaleńczych działań politycznych, co doprowadziło do tragedii w postaci II Wojny Światowej. Ostrzega także przed eksplozją zainteresowania geopolityką w Rosji po upadku Związku Radzieckiego. Niezwykle ciekawe są również rozdziały zajmujące się porównaniem strategii zimnowojennych dwóch antagonistycznie nastawionych bloków. Z jednej strony prezentowane są strategie komunizmu, a z drugiej – zwycięskie – strategie Zachodu. Wnikliwa analiza dostarcza ciekawych informacji na temat modyfikowania tychże strategii w czasie, w zależności od czynników politycznych i gospodarczych. Np. Zachód w ciągu ponad 40 lat trwania zimnowojennego porządku przeszedł 3 główne fazy strategiczne: począwszy od powstrzymywania, poprzez pokojowe zaangażowanie, aż po strategiczną kontrofensywę, która zakończyła okres zimnej wojny.
Autor prezentuje również bardzo szczegółową analizę dwóch strategii państwowych. Pierwsza z nich to strategia państwowa V Republiki Francuskiej, zainicjowana przez Charles’a de Gaulle’a. Precyzyjnie przygotowany i z żelazną konsekwencją realizowany przez charyzmatycznego generała plan strategiczny pozwolił pogrążonej w wewnętrznym chaosie Francji w ciągu kilkunastu lat stać się mocarstwem na skalę nie tylko europejską. Podobnie można określić strategię globalną Stanów Zjednoczonych z lat 90. Cechująca się nieznaną w historii otwartością działań - i zgodnością ich podejmowania z jej publicznymi założeniami – strategia umożliwiła USA objęcie pozycji mocarstwa globalnego za przyzwoleniem społeczności międzynarodowej. Jak zauważył Zbigniew Brzeziński ‘ogólny dynamizm ideowy, polityczny, gospodarczy, finansowy był tak fascynujący i zniewalający, że trudno mu się było oprzeć czy przeciwstawić. Ameryka była wzorem, inspiracją i marzeniem.’
Jednakże najciekawsze części „Polityki i siły” dotyczą wydarzeń współczesnych. Autor szczegółowo opisuje przebieg operacji reagowania kryzysowego, jakim była wojna o Kosowo w 1999 roku. Konflikt ten ujawnił ten całą masę problemów politycznych i moralnych, z którymi musieli się zmierzyć przedstawiciele państw NATO oraz wojskowi kierujący operacją. Jak sam przyznał głównodowodzący siłami NATO gen. Wesley Clark ‘trudno było logicznie i politycznie bronić tej interwencji, jeśli straty i szkody, które powodowała, były większe niż te, którym miała zapobiec’. W kolejnym rozdziale autor analizuje dwie supernowoczesne wojny prowadzone z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć informatycznych zwanych RMA (revolution in military affairs). Chodzi tu oczywiście o wojny w Afganistanie i w Iraku. Doceniając w pełni strategiczno-operacyjną stronę tych wojen, nie można niestety zgodzić się z tezą, że osiągnięto dzięki nim pożądane politycznie cele.
Całość dzieła zamyka refleksja nad stanem studiów strategicznych w Polsce, który niestety nie jest najlepszy. Niestabilność polityczna związana z rozdrobnieniem życia partyjnego, karlenie kultury politycznej oraz słaba koordynacja międzyresortowa nie umożliwiają prowadzenia kompetentnego, systematycznego i długofalowego planowania strategicznego. Szansę na poprawę sytuacji autor widzi m.in. w tworzeniu niezależnych think-tanków, które swobodnie, bez nacisków politycznych, mogłyby zajmować się analizą i planowaniem strategicznym.
Stefan Bratkowski nie żyje.
Prezydenci chcą zacieśnić współpracę polsko-słowacką
