Każdy grosz UE pod kontrolą

• finanse
• ke
• unia europejska

W sprawozdaniu odnotowano również, że państwa członkowskie lepiej wypełniały swoje obowiązki w dziedzinie zgłaszania nieprawidłowości w 2009 r. (w porównaniu z rokiem poprzednim). Ponadto sformułowano w nim zalecenia w zakresie dalszego zwiększenia ochrony funduszy z budżetu finansowanego przez podatników z całej UE. Tegoroczne sprawozdanie podejmuje poza tym dwa zagadnienia szczegółowe: kontrole na miejscu prowadzone wspólnie przez Komisję i państwa członkowskie, a także stosowane przez państwa członkowskie dostępne metody odzyskiwania nieprawidłowych płatności.

- Sprawozdanie skupia się na przejrzystości i odpowiedzialności, czyli dwóch kardynalnych zasadach prawidłowego zarządzania finansami – mówi komisarz ds. podatków i unii celnej, audytu i zwalczania nadużyć finansowych Algirdas Šemeta. – Komisja odpowiada za ochronę funduszy unijnych wspólnie z państwami członkowskimi, dlatego tak żywotne znaczenie ma szybkość zgłaszania najdrobniejszych podejrzeń dotyczących nieprawidłowości i nadużyć oraz pełne zaangażowanie państw członkowskich w skuteczne działania zaradcze. Sprawozdanie zawiera wskazówki co do obszarów wymagających dalszej poprawy, umożliwiając nam zagwarantowanie należytej ochrony interesu podatnika unijnego.

Według sprawozdania, w sferze zasobów własnych i wydatków bezpośrednich liczba zgłaszanych nieprawidłowości uległa w 2009 r. znacznemu obniżeniu w stosunku do roku 2008. Z kolei w obszarach takich jak rolnictwo, polityka spójności i fundusze pomocy przedakcesyjnej ogólna liczba odnotowanych nieprawidłowości rośnie. Dotyczy to w szczególności domniemanych nadużyć. Za ten stan winić można cały szereg czynników. Nierzadko wskazuje on na faktyczną poprawę w funkcjonowaniu systemów kontroli i zwalczania nadużyć finansowych, pozwalających na zwiększenie wykrywalności tego rodzaju przypadków. Na mocy ustawodawstwa UE wszelkie błędy w rozliczaniu funduszy unijnych wymagają skorygowania, a wszystkie nieprawidłowo wypłacone lub spożytkowane środki muszą być odzyskane.

Ochrona interesów finansowych UE i walka z nadużyciami wykracza już dziś poza terytorium samej Unii, a Komisja czynnie dąży do poszerzenia współpracy międzynarodowej w tej materii. Niektóre z wymienionych w nowym sprawozdaniu środków obejmują negocjacje porozumień międzynarodowych o zwalczaniu korupcji i nadużyć finansowych, metody intensywnego zwalczania przemytu papierosów oraz utworzenie nowej bazy danych, ułatwiającej zapobieganie lukom w przepisach celnych i w obrębie polityki rolnej i wykrywanie takich luk, które mogłyby narazić na szwank budżet UE.

Nieprawidłowości i nadużycia w poszczególnych sektorach

Zasoby własne: Liczba odnotowanych w 2009 r. nieprawidłowości spadła o 23 proc. w stosunku do roku poprzedniego, a szacowana suma płatności obarczonych nieprawidłowościami spadła o 8,5 proc. Domniemane nadużycia stanowiły 19 proc. ogółu zgłoszonych nieprawidłowości dotyczących zasobów własnych; podejrzenia obejmowały wypłacone kwoty sięgające łącznie 99 mln euro.

Rolnictwo: Liczba odnotowanych w 2009 r. przypadków nieprawidłowości wzrosła o 43 proc. Szacowana suma, na jaką opiewały wszystkie płatności obarczone nieprawidłowościami, wynosi 125 mln euro. Oznacza to, że domniemane nadużycia dotyczyły 0,03 proc. ogółu środków budżetowych przeznaczonych dla sektora rolnego w 2009 r. Wzrost liczby zgłaszanych nieprawidłowości można przypisać skutkom wdrożenia nowego systemu zarządzania nieprawidłowościami IMS (z ang. Irregularity Management System), w którym do zgłaszania podejrzeń uprawniono znacznie szerszy krąg zainteresowanych.

Polityka spójności: Liczba odnotowanych w 2009 r. przypadków nieprawidłowości wzrosła o 23 proc. Szacowana suma, na jaką opiewały wszystkie płatności obarczone nieprawidłowościami, wynosi 1,22 mld euro. Oznacza to, że domniemane nadużycia dotyczyły 0,23 proc. ogółu środków spójnościowych w 2009 r. Wzrost liczby zgłaszanych nieprawidłowości w ubiegłym roku – w stosunku do roku 2008 – można w dużej mierze wyjaśnić nasileniem kontroli i audytów w końcowej fazie okresu programowania (obejmującego lata 2000-2006).

Fundusze przedakcesyjne: Liczba przypadków nieprawidłowości, które odnotowano w 14 państwach korzystających z pomocy przedakcesyjnej, w 2009 r. wzrosła o 35 proc. Szacunkowa suma, na jaką opiewały wszystkie płatności obarczone nieprawidłowościami, wynosi 117 mln euro. Oznacza to, że domniemane nadużycia dotyczyły 0,38 proc. ogółu środków wypłaconych z funduszy przedakcesyjnych w 2009 r. Sumy nieprawidłowych płatności do odzyskania wzrosły znacząco (o 135 proc.), z uwagi na program pomocy na rzecz rozwoju rolnictwa w krajach kandydujących do członkostwa (SAPARD), któremu odpowiada lwia część tej sumy.

Wydatki bezpośrednie: Liczba odnotowanych w 2009 r. przypadków nieprawidłowości spadła o 24 proc. Szacowana suma środków, które prawdopodobnie wypłacono nieprawidłowo, wynosi 27,5 mln euro; z tego około 1,5 mln dotyczy spraw domniemanych nadużyć. Komisja odzyskała jak na razie 15,5 mln euro kwot obarczonych nieprawidłowościami

Kontekst

Prawo unijne wymaga od państw członkowskich, by zgłaszały Komisji wszelkie nadużycia lub inne nieprawidłowości, mogące narazić na szwank interesy finansowe UE w dowolnym obszarze jej działalności. Obraz, jaki wyłania się z dostępnych statystyk, niekoniecznie jest jednak pełny, zważywszy, że Komisja polega na informacjach przekazywanych przez poszczególne państwa.

Sprawozdanie składa się zatem z danych, które mają z natury charakter wstępny i szacunkowy. Ze względów ostrożności, w przypadkach, gdy dokładne kwoty obarczone zarzutem nieprawidłowości nie zostały jeszcze ustalone, przyjęto szacunkową wartość całego programu (lub projektu).

Istotne jest przy tym rozróżnienie między przypadkami nieprawidłowości w ogóle, a nadużyciami finansowymi. Nadużyciem nazywa się nieprawidłowość popełnioną umyślnie, stanowiącą przestępstwo. Faktyczny zakres nadużycia i skutki finansowe mogą być określone wyłącznie po zakończeniu postępowania na drodze sądowej.

Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) również ogłosił swoje roczne sprawozdanie z działalności, zestawiając rezultaty prowadzonej przez cały rok 2009 niezależnej działalności operacyjnej Urzędu.