Cygara, czyli kubański skarb w kłębach dymu

• eksport
• gospodarka
• import
• kuba

Kuba kojarzona jest przede wszystkim z braćmi Castro i rewolucją, która przekształciła karaibską wyspę w kraj socjalistyczny. Jedyne państwo na półkuli zachodniej, gdzie pół wieku temu władzę objęli komuniści, pozostaje jednak niezmiennie światowym liderem w produkcji ekskluzywnych wyrobów tytoniowych. Wypracowana przez lata renoma kubańskich cygar oparła się zawirowaniom historyczno-politycznym. Cenione przez koneserów pozostają nadal obiektem pożądania zarówno przez majętnych, jak i zwykłych mieszkańców globu. Do wzrostu ich popularności przyczynili się znani politycy, aktorzy i piosenkarze, którzy otwarcie deklarowali słabość wobec kubańskiego tytoniu. Wystarczy wspomnieć o Winstonie Churchillu, Saddamie Husajnie, Jacku Nicholsonie, Arnoldzie Schwarzeneggerze i Diego Maradonie. Wielkim miłośnikiem cygar był przez lata Fidel Castro, dla którego w 1966 r. stworzono specjalną markę Cohiba. Z kolei prezydent John F. Kennedy polecił swojemu sekretarzowi zakup ponad 1000 sztuk ulubionych Petit Upmanns na kilka godzin przed wprowadzeniem embarga handlowego.

Od Hiszpanów do braci Castro

W pierwszym okresie fascynacji tytoniem z Kuby sprowadzano jedynie liście, zaś proces tworzenia cygar odbywał się w Sewilli i Kadyksie. Dopiero w połowie XVIII wieku rozpoczęto inwestowanie w przemysł tytoniowy na wyspie. Hiszpański monopol utrzymał się, aż do lat 20. XIX w. Otwarcie rynku spowodowało wysyp firm zajmujących się dystrybucją cygar. Roczny eksport osiągnął w połowie XIX stulecia ilość ok. 250-300 mln sztuk, co pozostało rekordem do dnia dzisiejszego. Wraz z bogaceniem się społeczeństw rosło światowe zapotrzebowanie na tytoń. Kształtowała się także charakterystyczna kultura palenia cygar. Te pochodzące z Kuby zaczęto uznawać za najlepsze i określać mianem Havan. W tym samym „złotym” okresie powstały najbardziej znane i cenione marki, jak Partagas, H. Upmann, czy Hoyo de Monterrey.

Załamanie koniunktury przyniosło spopularyzowanie na pocz. XX w. tańszych papierosów, które zostały „nikotynową alternatywą dla mas”. W ciągu kolejnych lat eksport cygar ulegał wahaniom w zależności od światowych trendów. Sytuacja uległa diametralnej zmianie po zwycięstwie rewolucji Znacjonalizowano wówczas zakłady i pola uprawne. Producenci opuścili wyspę, a wraz z nimi uciekły dolary, które zaczęły płynąć do Nikaragui, Hondurasu i Dominikany.

Tytoń w liczbach

W chwili obecnej cygara są obok niklu i trzciny cukrowej trzecim najważniejszym towarem eksportowym. Zyski ze sprzedaży wyrobów tytoniowych oscylują w granicach 300 mln dolarów rocznie. Podmiotem odpowiedzialnym za produkcję jest państwowe przedsiębiorstwo Cubatabaco. Od 1996 r. promocją, zbytem i pozyskiwaniem nowych rynków zajmuje się Habanos S.A. Jest to spółka joint venture z kapitałem angielskim, który należy do tytoniowego giganta Imperial Tobacco Group.

Tytoniowym zagłębiem Kuby jest najbardziej na zachód wysunięta prowincja Pinar del Rio. Najlepsze plantacje znajdują się w rejonie Vuelta Abajo, gdzie początki upraw sięgają XVI w. Łagodny klimat i żyzna ziemia sprawiają, że pozyskuje się tam najlepsze liście. Pozostałe tereny upraw koncentrują się w środkowej części wyspy w prowincji Sancti Spiritus i południowej Santiago de Cuba. Z przemysłem cygarowym związanych jest ok. 200 tys. osób plantatorów i robotników wraz z rodzinami. Na rynek wewnętrzny przeznacza się produkty gorsze gatunkowo. W 2006 r. dla Kubańczyków powstało 200 mln cygar, w 2008 r. – 278 mln, a w 2009 r. - 300 mln. Państwo subsydiuje ceny, które wynoszą od kilku centów do ok. dolara za sztukę.

Ostatnie lata były jednak dość ciężkie dla branży. W 2009 r. zanotowano spadek eksportu cygar o mniej więcej 2/3 w ciągu trzech poprzedzających lat. Głównym powodem były ograniczenia dla palaczy, jakie wprowadzono w szeregu państw, szeroko prowadzona kampania antynikotynowa oraz światowy kryzys ekonomiczny. Mniejsza okazała się również liczba turystów odwiedzających sklepy wolnocłowe, które odpowiadają za 25% sprzedaży detalicznej cygar. Na całość złożyła się dodatkowo kapryśna pogoda. Zbiory liści wyniosły 22,4 mln sztuk, czyli 14% mniej niż w 2008 r., kiedy zebrano 26 mln. Równie niska była produkcja cygar. Łącznie zwinięto zaledwie 73 mln sztuk, podczas gdy w 2006 r. – 217 mln, a 2007 r. – 123 mln. O blisko 30% w stosunku do roku wcześniejszego obniżył się obszar upraw. Spadek sprzedaży zagranicznej generującej większość dochodów wyniósł ok. 8%. Jednak od 2010 r. odnotowano polepszenie wskaźników. Eksport wzrósł o prawie 7,5%. Korzystna aura pozwoliła na zbiór 25,4 mln sztuk liści. Produkcja mechaniczna i ręczna przekroczyła 110 mln sztuk. Wartość sprzedanych produktów osiągnęła aż 368 mln dolarów, wobec 218 mln w 2009 r. Zasługą tak pozytywnych wyników jest energiczny rozwój rynków azjatyckich, szczególnie chińskiego. Pekin intensywnie poszerza gamę zamawianych towarów i w 2010 r. wyprzedził Niemcy stając się trzecim partnerem handlowym dla Cubatabaco. Dzięki temu wysyłka do Państwa Środka wzrosła o 2%. Otwarto nawet biura sprzedaży w Pekinie, Shenzhenie i Szanghaju. Chińczycy coraz częściej sprowadzają najdroższe marki, m.in. Montecristo, Chiba i Partagas. Wartość całego chińskiego rynku cygarowego ocenia się na ok. 300-400 mln dolarów, ale spośród 370 mln sztuk, jakie kupują obywatele tego kraju blisko 200 mln to produkty niskiej jakości.

Czołowymi odbiorcami cygar od wielu lat pozostają Hiszpanie. Na kolejnych miejscach plasują się Francuzi, Chińczycy i Niemcy. W zestawieniu brakuje USA, ponieważ od ponad 50 lat obowiązuje blokada gospodarcza. Zakazany jest przywóz jakichkolwiek towarów z wyspy, w tym również cygar, co wszakże nie powstrzymuje Amerykanów od pozyskiwania ich okrężną drogą. Kary finansowe za naruszenie przepisów embarga są dość wysokie. Dla firm dochodzą nawet do 1 mln dolarów, zaś osoby prywatne mogą spodziewać się 250 tys. dolarów. Oprócz tego łamiącym prawo grozi maksymalnie 10-letni wyrok pozbawienia wolności.

Cohiba, Trinidad, Romeo…

Proces produkcyjny cygar rozpoczyna się od składowania liści w suszarniach, ze stałą temperaturą i wilgotnością. Leżakowanie może trwać nawet trzy lata. Następnie dokonywana jest szczegółowa selekcja. Potem do pracy przystępują specjaliści od mieszanek tytoniowych, tzw. blenderzy. Właściwy dobór zwijanych liści, kolejność i grubość warstw decyduje o niepowtarzalnym smaku cygara. Często jest to pilnie strzeżona tajemnica, a sami blenderzy wykonują swój zawód z pokolenia na pokolenie. Finalne czynności wykonują profesjonalni zwijacze (torcedores). W ich zawodzie obowiązuje ścisła 7-stopniowa hierarchia, w której czynnikiem decydującym o przejściu na wyższy poziom jest nabyte doświadczenie. Każdy z adeptów tej sztuki musi przejść 5-letnie szkolenie. Wbrew obiegowym opiniom cygara nie są bowiem zwijane na udach pięknych Kubanek. Odbywa się to ręcznie lub maszynowo na przystosowanych do tego stanowiskach pracy. W pierwszym przypadku dotyczy to cygar ekskluzywnej klasy premium posiadającej oznaczenie hecho a mano albo totalmente a mano, jako gwarancję jakości. Zupełną elitą są cygara long filler, wykonywane zawsze z całych liści i zawsze przez renomowanych torcedores. Najlepsi potrafią skręcić od 60 do 150 cygar dziennie

Dominacja kubańskich wyrobów na światowym rynku jest bezsprzeczna. Ich udział wynosi ponad 70% globalnej sprzedaży. Najbardziej znane i cenione marki to Montecristo, Cohiba, Partagas, Trinidad, Punch, Bolivar i Churchill. Ceny najdroższych dochodzą do 45-50 i więcej dolarów za sztukę, chociaż przeciętnie jest to ok. 10-20 dolarów. Czynnikiem decydujacym jest oczywiście marka, użyty surowiec i sposób przygotowania. Producenci prześcigają się w przyciąganiu nowych klientów. Habanos wzbogacił niedawno swoją ofertę o serię mniejszych i lżejszych cygar Romeo y Julieta przeznaczonych dla kobiet.

Promocja i przyszłość
 
Od 14 lat organizowany jest Habano Festival, czyli cykliczne targi dla miłośników kubańskiego tytoniu. W trakcie tegorocznej edycji, która potrwa od 27 lutego do 2 marca szczególna uwaga poświęcona zostanie dwóm prestiżowym markom – Cohiba i Romeo y Julieta. W programie spotkania przewidziano m.in. liczne degustacje, sympozja, zwiedzanie fabryk i plantacji w Vuelta Abajo, prezentacje technik zwijania cygar i zawody cygarowych sommelierów. Swój udział zapowiedziały delegacje z 60 krajów. Najliczniej reprezentowani mają być Rosjanie, wśród których znajdą się prywatni przedsiębiorcy, właściciele sklepów, managerowie elitarnych country clubów oraz dziennikarze i blogerzy. XIV Habano Festival zbiega się w czasie z 520. rocznicą odkrycia przez Europejczyków tytoniu na Kubie.

Popularyzacji kubańskich produktów służą też akcje promocyjne. Jedną z nich było stworzenie najdłuższego na świecie 81-metrowego cygara. Dokonał tego w listopadzie ub.r. Jose Castelar Cairo z Hawany, który na swoim koncie ma już podobne osiągnięcia. W 2001 r.  udało mi się zwinąć 11-metrowe, a w 2008 r. ponad 45-metrowe cygaro. Innym rodzajem marketingowej działalności było wypuszczenie dwa lata temu limitowanej serii Cohiba Behike. Pudełko z zawartością 40 sztuk wyceniono na 1886 dolarów, co w przeliczeniu daje 440 dolarów za jedno cygaro. Do wytworzenia użyto specjalnego, potrójnie fermentowanego tytoniu medio tiempo. 

Perspektywy na nadchodzące lata wydaja się być nader optymistyczne. W 2011 r. zanotowano wzrost eksportu o 6%. Prognoza na 2012 r. przewiduje wzrost o dalsze 12,6%, a wartości sprzedanych produktów o 13,6%. Potencjalne zyski będą zatem o 20 mln dolarów większe. Motorem napędowym staje się wspomniany rynek azjatycki, gdzie każdego roku wzrasta zapotrzebowanie na dobra luksusowe, w tym kubańskie cygara.

Źródła:

• Produkcja cygar, Cygarowy blog; http://cygarowy.blog.onet.pl/PRODUKCJA-CYGAR,2,ID358356810,n [Dostęp: 25.02.2012]
• Czy wiesz, że.... kilka mało znanych ciekawostek o Kubie - "Perle Karaibów", Eioba.pl; http://www.eioba.pl/a/27km/czy-wiesz-ze-kilka-malo-znanych-ciekawostek-o-kubie-perle-karaibow [Dostęp: 25.02.2012]
• Cohiba Behike, czyli najdroższe cygaro świata, Menstream; http://menstream.pl/styl/trendy/cohiba-behike-czyli-najdrozsze-cygaro-swiata,0,628136.html [Dostęp: 25.02.2012]
• Historia Cygara, Saludo.pl; http://www.saludo.pl/?art=12 [Dostęp: 25.02.2012]
• Historia cygar kubańskich, Z miłości do Havan; http://www.zmiloscidohavan.pl/inne-artykuly/59-historia-cygar-kubaskich.html [Dostęp: 25.02.2012]
• Podział ról, Z miłości do Havan; http://www.zmiloscidohavan.pl/inne-artykuly/48-podzial-rol.html [Dostęp: 25.02.2012]

• Large Russian delegation will participate in Habanos Festival in Cuba, Acercando Naciones; http://www.acercandonaciones.com/en/negocios/amplia-delegacion-rusa-participara-en-festival-del-habano-en-cuba.html [Dostęp: 26.02.2012]
• Cuba increases cigar exports by 7.5 percent in 2010, Caribbean News Now; http://www.caribbeannewsnow.com/headline-Cuba-increases-cigar-exports-by-7.5-percent-in-2010-4088.html [Dostęp: 26.02.2012]
• Cuban Cigars - Are Cuban Cigars Legal? Fines and Penalties For Violating Cuban Trade Embargo,  About.com - Cigars; http://cigars.about.com/od/cubantradeembargo/qt/0062002a.htm [Dostęp: 26.02.2012]
• A bit of History – Cuban Cigars History, Cigars Review; http://www.cigars-review.org/history.htm [Dostęp: 26.02.2012]
• Cuban cigars - brands, Cigars of Cuba; http://www.cigars-of-cuba.com/shop/shop.asp [Dostęp: 26.02.2012]
• Kennedy, Cuba and Cigars, Cuba Made; http://cubanmadecigars.com/kennedy.html [Dostęp: 26.02.2012]
• Cuba cuts cigar output as exports plunge, Financial Times; http://www.ft.com/intl/cms/s/0/79390e96-7d6d-11df-a0f5-00144feabdc0.html#axzz1nVGxzfL7 [Dostęp: 26.02.2012]
• Chinese come to their Cuban comrades' rescue by lighting up cigars, The Guardian; http://www.guardian.co.uk/world/2011/feb/22/china-cuba-cigar-sale-rise [Dostęp: 26.02.2012]
• Cuban cigar sales dragged down by smoke bans and recession, The Guardian; http://www.guardian.co.uk/world/2010/jun/22/cigar-cuba-sales-decline [Dostęp: 26.02.2012]
• Agriculture – Tobacco Regions – Cuba, Habanos; http://www.habanos.com/article.aspx?aid=27&lang=en [Dostęp: 26.02.2012]
• 14th HABANOS FESTIVAL - February 27th to March 2nd, 2012, Habanos; http://www.habanos.com/festival.aspx?fid=12&mid=94 [Dostęp: 26.02.2012]
• Exports of Cuban Machined Cigars Growing, Havana Times; http://www.havanatimes.org/?p=58342 [Dostęp: 26.02.2012]
• World’s longest cigar is made in Cuba; NTN24 News; http://www.ntn24.com/news/videos/worlds-longest-cigar-made-cuba-7877 [Dostęp: 26.02.2012]
• Cuban cigar sales on the rise again, The Telegraph http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/centralamericaandthecaribbean/cuba/8576329/Cuban-cigar-sales-on-the-rise-again.html [Dostęp: 26.02.2012]