Strefa wiedzy Gospodarka Polityka gospodarcza rządu Petra Fiali
Polityka gospodarcza rządu Petra Fiali
Rząd premiera Republiki Czeskiej Petra Fiali przejmował władzę w niezwykle trudnym momencie. Czechy wpierw mierzyły się z pandemią koronawirusa, a następnie negatywny wpływ na sytuację ekonomiczną kraju miał atak Rosji na Ukrainę. Koalicja rządowa musiała w dużej mierze porzucić ambitne założenia swojego programu na rzecz rozwiązywania bieżących problemów.
Według badań opinii społecznej, to właśnie sytuacja ekonomiczna Republiki Czeskiej należy do najważniejszych politycznych tematów dla tamtejszych wyborców. Oddając głos w wyborach do Izby Deputowanych zamierzają oni kierować się kwestiami związanymi z ogólnie wysokimi cenami, poziomem cen żywności, jakością opieki zdrowotnej czy brakiem mieszkań. W sondażach widoczne jest wyraźne zaniepokojenie kierunkiem w jakim kraj zmierza pod względem ekonomicznym. Blisko 85 proc. ankietowanych uważa, że Czechy się nie rozwijają, a ponadto powszechne jest przekonanie, iż są one krajem biednym[1].
Podobne nastroje społeczne panowały zresztą już przed ubiegłorocznymi wyborami do Parlamentu Europejskiego. Z przeprowadzonych wówczas sondaży wynikało, że zaraz po polityce imigracyjnej, sytuacja gospodarcza Czech była drugim najważniejszym politycznym tematem dla wyborców, ex æquo z wojną na Ukrainie. Szczególny nacisk na kwestie ekonomiczne kładli wyborcy ugrupowań opozycyjnych, czyli ANO 2011 oraz lewicowej koalicji „Dosyć! (Stačilo!)[2].
Program rządu
Gabinet Fiali w grudniu 2021 roku utworzyło łącznie pięć partii: konserwatywna Obywatelska Partia Demokratyczna (ODS), samorządowy ruch Burmistrzów i Niezależnych (STAN), Unia Chrześcijańska i Demokratyczna – Czechosłowacka Partia Ludowa (KDU-ČSL), liberalno-konserwatywne TOP 09 oraz progresywna Czeska Partia Piratów (Piráti). Zasadniczo wszystkie te ugrupowania – startujące wówczas w dwóch oddzielnych blokach wyborczych – w sprawach gospodarczych nie dzieliły wielkie różnice programowe. Zasadniczo zgadzały się one w kwestiach dotyczących choćby opodatkowania gigantów cyfrowych, niskich danin, zachęt podatkowych do wprowadzenia ekologicznych rozwiązań[3], a także zwiększenia środków finansowych na rozwój infrastruktury transportowej[4].
Zarazem liberalno-konserwatywna koalicja przejmując władzę po czteroletnim okresie rządów Andreja Babisza stawała przed szeregiem poważnych wyzwań, które od początku utrudniały realizację programu wspomnianych partii. Należy pamiętać, że Fiala obejmował urząd szefa rządu w środku kryzysu związanego z pandemią koronawirusa. Czechy z jego powodu mierzyły się z gospodarczą recesją, rosnącym bezrobociem, wysoką inflacją i kryzysem energetycznym[5]. Ponadto, nieco ponad trzy miesiące po zaprzysiężeniu nowego gabinetu, Rosja rozpoczęła pełnoskalową inwazję na Ukrainę.
Wspomnianych pięć partii zawarło swoje gospodarcze postulaty w przyjętym wspólnie programie rządowym. Gabinet Fiali w jego preambule zwracał uwagę na wymienione wyżej problemy, deklarując zarazem, że chce zając się nie tylko bieżącymi kwestiami, lecz także perspektywą długoterminową. W zakresie polityki ekonomicznej celem koalicyjnego rządu miało być podwyższenie standardu życia społeczeństwa i konkurowanie z państwami rozwiniętymi. Rządowa deklaracja uwzględniała także konieczność dostosowania czeskiej ekonomiki do zmian w światowej gospodarce oraz do wyzwań klimatycznych[6].
Za najpilniejsze z bieżących wyzwań uznano uporządkowanie polityki fiskalnej państwa. Przede wszystkim rząd Fiali nie chciał dopuścić do dalszego zadłużania się przy jednoczesnym zachowaniu pomocy socjalnej dla najuboższych Czechów. Ta obietnica miała zostać zrealizowana dzięki wprowadzeniu oszczędności w administracji państwowej. Polityka podatkowa miała ponadto wspierać przedsiębiorczość, tworząc odpowiednie warunki podmiotom tworzącym nowe miejsca pracy[7].
Inflacja
Jednym z głównych problemów gospodarczych ostatnich lat w Czechach jest wysoka inflacja. Jeszcze we wrześniu 2022 roku utrzymywała się ona na poziomie blisko 18 proc. i była tym samym najwyższa od 1993 roku[8]. Wprawdzie w 2023 roku przez kilka miesięcy stale się zmniejszała, ale pod koniec roku ponownie zaczęła rosnąć[9]. Sytuację udało się ustabilizować dopiero w kolejnym roku. W połowie 2024 roku spadła ona do poziomu zaledwie 2 proc. rok do roku, a już kilka miesięcy wcześniej Czeskiemu Bankowi Narodowemu udało się osiągnąć swój cel inflacyjny[10].
Szef czeskiego rządu starał się zrzucić odpowiedzialność za wysoką inflację na rządy swoich poprzedników. Fiala przekonywał, że inflacja zaczęła dynamicznie rosnąć, gdy krajem rządziła koalicja ANO 2011 i Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej (ČSSD). Pod koniec 2021 roku wynosiła ona już 6,6 proc. w ujęciu rocznym[11].
Na znaczne wyhamowanie wzrostu cen, zdaniem premiera Czech, miała wpływ odpowiednia polityka jego rządu. Fiala zwracał uwagę zwłaszcza na ograniczenie wydatków publicznych oraz na wywieranie presji wobec producentów i sprzedawców podstawowych produktów. Czescy ekonomiści uważali spadek cen żywności oraz ograniczenie podwyżek cen energii elektrycznej za główne czynniki wpływające na spadek inflacji. Spowolnienie jej wzrostu samo w sobie nie poprawiło sytuacji samych gospodarstw domowych. Wynagrodzenia nad Wełtawą rosły dużo wolniej od cen, dlatego siła nabywcza Czechów w ciągu czterech lat znacznie się zmniejszyła[12]
To zresztą wciąż podstawowy problem dla czeskiego społeczeństwa. Według danych Europejskiego Urzędu Statystycznego z pierwszej połowy bieżącego roku, skumulowana inflacja w trakcie rządów Fiali wyniosła blisko 32 proc., z kolei czeski Główny Urząd Statystyczny szacuje ją na 29,25 proc.[13]. Krytycy władz w Pradze twierdzą, że inflację można było ograniczyć choćby przez szybkie wprowadzenie limitów cen energii elektrycznej, na co gabinet Fiali ostatecznie się nie zdecydował. Zdaniem opozycji w rzeczywistości wzrost cen był na rękę rządzącym, bo dzięki temu zwiększyli oni wpływy budżetowe[14].
Finanse publiczne
Ustabilizowanie sytuacji finansów publicznych było jednym z priorytetów programowych ustępującej czeskiej koalicji rządowej. Zgodnie ze swoją deklaracją, planowała ona jak najszybsze dostosowanie w tym zakresie do obowiązujących przepisów Unii Europejskiej. Ewentualne zwiększanie wydatków budżetowych miało być uzależnione od aktualnej sytuacji ekonomicznej państwa, a potencjalne oszczędności nie miały uderzać w system emerytalny, system edukacyjny czy w opiekę zdrowotną[15].
Jeszcze przed pandemią koronawirusa stan czeskich finansów publicznych nie dawał żadnych powodów do niepokoju. Czechy znajdowały się nawet w pierwszej trójce „najzdrowszych” państw Unii Europejskiej[16]. Następstwa spowolnienia gospodarczego towarzyszącego Covid-19 okazały się jednak bardzo poważne, dlatego w roku wyborczym 2021 deficyt wynosił 419,7 mld koron czeskich. W tym roku będzie to już wprawdzie tylko 241 mld, ale w projekcie przyszłorocznego budżetu rząd Fiali przewidział 286 mld koron deficytu. Minister finansów Zbyněk Stanjura twierdzi, że wydatki państwa wzrosną w związku ze wzrostem wydatków na obronność oraz z inwestycjami w elektrownię jądrową Dukovany[17].
Już tegoroczny budżet wzbudzał pewne kontrowersje. Rządzący przekonywali przed rokiem, że deficyt w 2025 roku będzie nadal przekraczał poziom 200 mld koron z powodu licznych inwestycji, które miały pobudzić gospodarkę. Ekonomiści twierdzili z kolei, że wydatki budżetowe są zbyt duże względem przewidywanego wzrostu gospodarczego[18]. Zadłużanie się państwa będzie wiązało się dodatkowo z koniecznością spłaty w przyszłości rosnących odsetek od długów[19].
Zapowiadana konsolidacja finansów publicznych udała się więc połowicznie, a zdaniem krytyków władzy polegała głównie na kreatywnej księgowości i na podwyżkach podatków. Reformy w związku z sytuacją po pandemii koronawirusa i agresji Rosji na Ukrainę były jednak niezwykle trudne do przeprowadzenia[20]. Przed tegorocznymi wyborami zaproponowanie kolejnych niepopularnych zmian byłoby politycznym samobójstwem dla czteropartyjnej obecnie koalicji rządzącej, dlatego szef resortu finansów w roku wyborczym skupił się na zwiększeniu finansowania inwestycji, nauki i sektora energetycznego[21].
Podatki
Deklaracja programowa rządu Fiali przewidywała wprowadzenie ograniczeń, które w określonym momencie uniemożliwiałyby podnoszenie podatków. Ponadto centroprawicowa koalicja zobowiązała się do wprowadzenia szeregu ulg podatkowych. Przede wszystkim miały one odciążyć budżety rodzinne oraz wspomagać finansowanie usług opiekuńczych. Poza tym uproszczenie systemu podatkowego miało odciążyć czeskich przedsiębiorców[22].
W praktyce, jak już wspomniano, rządzący konsolidowali wydatki publiczne głównie poprzez podnoszenie danin. Jeszcze pod koniec 2022 roku sam premier zapewniał w mediach, że podatki na pewno nie wzrosną, ale już niecałe półtora roku później zaczął prowadzić politykę mającą niewiele wspólnego z deklaracjami. Obciążenia dla Czechów zwiększyły się, bo podwyższono składkę na ubezpieczenie zdrowotne; podniesiono podatki od nieruchomości, osób prawnych i samozatrudnienia; oraz zlikwidowano niektóre ulgi[23].
Z drugiej strony ekonomiści zwracali uwagę na zwiększenie danin wpływających na życie zwykłych Czechów, a pominięcie przez rządzących innych potencjalnych źródeł dochodów państwa. Gabinet Fiali nie zdecydował się między innymi na zlikwidowanie krytykowanych ulg podatkowych od produkcji wina, dochodów kapitałowych czy pracy w biurze. Wbrew zapowiedziom ze swojej deklaracji programowej, koalicja w opinii ekspertów nawet nie zaczęła walczyć z unikaniem płacenia podatków oraz z optymalizacją podatkową[24].
Najpoważniejsze zmiany dotyczyły podatku VAT. Dotychczasowe trzy stawki podatkowe zostały zastąpione przez dwie, choć w samej koalicji istniały rozbieżności odnośnie zdefiniowania celów wprowadzanych reform: dla STAN była to kwestia poszukiwania oszczędności, z kolei dla ODS zwiększenia efektywności całego systemu poboru danin[25]. Ostatecznie rząd Fiali wprowadził 21 proc. stawkę VAT na prawie wszystkie produkty oraz 12 proc. na towary „istotne ze społecznego punktu widzenia”, czyli głównie na żywność[26].
Reforma emerytalna
Dużo miejsca w programie gabinetu Fiali poświęcono kwestii zmian w systemie emerytalnym. Zapowiedziano w nim przeprowadzenie do końca 2023 roku jego gruntownej reformy, aby zapewniał on godne świadczenia dla seniorów. Politycy centroprawicowej koalicji do jej najważniejszych założeń zaliczyli: stworzenie trzeciego dobrowolnego komponentu oszczędzania na starość, zachęcanie do gromadzenia prywatnych oszczędności, wspieranie pracujących osób w wieku emerytalnym czy wcześniejsze przechodzenie na emeryturę osób wykonujących wymagające zawody[27].
W praktyce najważniejszym elementem reformy emerytalnej było stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego, który ma być uzależniony od prognozowanej długości życia obywateli[28]. Dodatkowymi argumentami za wprowadzeniem tej zmiany były rosnąca liczba emerytów przy jednoczesnym zmniejszaniu się grupy osób w wieku produkcyjnym. Rządzący przeforsowali więc projekt podwyższenia wieku emerytalnego z 65 do 67 lat, a zmiany obejmą osoby urodzone po 1966 roku. Zgodnie z deklaracją programową rządu Fiali, wcześniejsze nawet o pięć lat emerytury obejmą dwie kategorie grup zawodowych, które wykonują swoje obowiązki w najtrudniejszych warunkach[29].
Jednym z czynników wpływających na niechęć zdecydowanej większości społeczeństwa do czeskiej reformy emerytalnej były zmiany w wysokości świadczeń. Wprawdzie ustawodawca zdecydował się podnieść ich minimalną kwotę do poziomu 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ale osoby przechodzące na emeryturę pomiędzy 2026 i 2035 rokiem otrzymają świadczenia mniejsze od wcześniejszych roczników kończących pracę zarobkową[30].
Reformę systemu emerytalnego krytykowały partie opozycyjne, a ANO 2011 złożył wniosek do Sądu Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodności z ustawą zasadniczą. W lipcu bieżącego roku jego sędziowie uznali, że publiczna debata nad jej założeniami odpowiednio zrównoważyła interesy całego społeczeństwa (partia Babisza zarzucała rządzącym jej zbyt szybkie zakończenie w parlamencie), zaś samo stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego odpowiada wyzwaniom demograficznym i zapobiega przyszłemu deficytowi w całym systemie[31].
Polityka społeczna
Rząd Fiali zapowiadał, że reformy gospodarcze będą przeprowadzane przy zachowaniu „społecznej wrażliwości” i „z uwzględnieniem potrzeb najsłabszych członków społeczeństwa”. Czeskie władze zamierzały ponadto walczyć z problemami ubóstwa i wykluczenia społecznego, a także zapewnić większą dostępność mieszkań socjalnych. Centroprawicowa koalicja w swojej deklaracji programowej kładła zaś największy nacisk na prowadzenie rozbudowanej polityki prorodzinnej[32].
Jedną z pierwszych zmian wprowadzonych przez gabinet Fiali było podwyższenie w kwietniu 2022 roku minimum socjalnego oraz płacy minimalnej. Dzięki ich wzrostowi o 10 proc. liczba beneficjentów świadczeń społecznych miała zwiększyć się o co najmniej kilkanaście tysięcy. Rozszerzono między innymi dostępność zasiłku na dzieci, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego czy dodatku mieszkaniowego, a z racji wysokiej inflacji zostały one podniesione pod koniec 2022 roku[33]. Na początku swoich rządów Fiala zdecydował się ponadto na wypłatę jednorazowego świadczenia w wysokości 5 tys. koron na dziecko, które objęło łącznie blisko 2,1 mln osób[34]. Na początku 2025 roku parlament przyjął z kolei reformę systemu socjalnego. Polega ona na zastąpieniu czterech wymienionych wyżej zasiłków jednym państwowym świadczeniem, a także na uproszczeniu procedury jego otrzymywania[35].
Polityka prorodzinna objęła przede wszystkim wsparcie dla osób chcących pogodzić pracę z posiadaniem dzieci. Obniżenie składek na ubezpieczenie miało zachęcić przedsiębiorców do bardziej elastycznego traktowania pracowników, czyli do zatrudniania ich w niepełnym wymiarze godzin. Zarazem rządzący skrócili czas pobierania zasiłku rodzicielskiego z czterech do trzech lat, żeby rodzice dzieci szybciej wracali do pracy. Część specjalistów uważa, że Fiala podobnie jak jego poprzednicy skupia się na zachętach finansowych mających wspierać dzietność, nie zaś na rozwijaniu usług opiekuńczych i zwiększeniu liczby miejsc w przedszkolach[36].Pewną zmianą pod tym względem jest jednak przyjęcie przepisów ułatwiających zakładanie tak zwanych sąsiedzkich grup dziecięcych. Wprowadzają one instytucję opiekuna, który za zgodą rodziców dzieci może się nimi zajmować przynajmniej przez sześć godzin dziennie. W zamian otrzymuje on pieniądze od innych rodziców oraz od państwa[37]. Innym elementem polityki prorodzinnej prowadzonej przez centroprawicową koalicją jest wprowadzenie świadczeń pieniężnych dla studentów z dziećmi, którzy mogą otrzymać zasiłek w wysokości jednej trzeciej płacy minimalnej[38].
Czechy podobnie jak inne państwa Unii Europejskiej zmagają się z kryzysem mieszkaniowym. Rząd Fiali w ubiegłym roku uruchomił program przewidujący budowę blisko około 1,5 tys. mieszkań komunalnych na wynajem. Do przyszłego roku państwo zamierza przeznaczyć na ten cel łącznie około sześciu miliardów koron. Od powodzenia realizacji projektów zaakceptowanych przez Komisję Europejską ma zależeć dalsza kontynuacja programu[39].
Energetyka
Rosyjska inwazja na Ukrainę od początku postawiła nowe wyzwania przed całym sektorem energetycznym Unii Europejskiej. Stopniowa rezygnacja z importu paliw kopalnych z Rosji była szczególnie dużym problemem dla Republiki Czeskiej. Była ona bowiem niemal w pełni uzależniona od dostaw właśnie z tego kierunku[40]. W kwietniu bieżącego roku Fiala ogłosił, że Czechom ostatecznie udało się zrezygnować z importu rosyjskiej ropy naftowej. W przypadku gazu ziemnego rządzącym udało się w ciągu trzech lat znacznie zdywersyfikować kierunki dostaw[41].
Osiągnięcie samowystarczalności energetycznej było jednym z najważniejszych postulatów centroprawicowej koalicji. Fiala na początku swoich rządów przekonywał, że konieczne jest wdrożenie innowacji i nowoczesnych technologii, a nade wszystko oparcie się o mix energetyczny łączący ze sobą energetykę jądrową oraz odnawialne źródła energii. W przypadku OZE rządzący zamierzali wspierać szersze wykorzystanie paneli fotowoltaicznych[42].
Zarazem czeski premier zwłaszcza pod koniec kadencji zaczął krytycznie odnosić się do unijnej polityki klimatycznej. Jego zdaniem jest ona szkodliwa dla całego przemysłu, w tym dla sektora energetycznego. W związku z wyzwaniami związanymi z wojną na Ukrainie ważniejsze od realizacji jej założeń powinno być obniżenie cen energii oraz pobudzenie wzrostu gospodarczego. Fiala przekonywał więc na forum europejskim, że gospodarstwa domowe powinny móc dalej ogrzewać się przy wykorzystaniu paliw kopalnych, a branża transportowa musi mieć dostęp do benzyny i oleju napędowego[43].
Największym sukcesem rządu kierowanego przez przewodniczącego ODS-u było wprowadzenie licznych zmian w prawie energetycznym, których celem było ograniczenie cen prądu dla firm i gospodarstw domowych. Nałożono przy tej okazji podatek od nadmiarowych zysków, obejmując nim koncerny energetyczne. Poza tym ostatecznie rozstrzygnięto przetarg na rozbudowę elektrowni atomowej Dukovany o dwa nowe bloki jądrowe[44]. Na razie Czechy otrzymały pozwolenie od Komisji Europejskiej jedynie na budowę jednego z nich, a rządzący złożyli odpowiedni wniosek w tej sprawie w przeddzień wyborów parlamentarnych[45].
Waluta euro
Czechy wciąż nalezą do grona państw członkowskich Unii Europejskiej posiadających swoją własną walutę. Przystąpienie do strefy euro na początku ubiegłego roku w swoim noworocznym wystąpieniu poparł prezydent Petr Pavel, ale sam pomysł według sondaży nie cieszy się poparciem społecznym. Z badań przeprowadzonych po wypowiedzi głowy państwa wynikało, że przeciwko walucie euro jest 59 proc. Czechów. Blisko dwie trzecie respondentów obawiało się w tym kontekście głównie wzrostu cen podstawowych produktów i energii elektrycznej[46].
Rezygnacja z własnej waluty nie znalazła się w programie koalicyjnego rządu. Zdecydowanym przeciwnikiem przystąpienia do strefy euro jest sam premier. Fiala odpowiadając na wystąpienie Pavla podkreślił, że przyjęcie europejskiej waluty nie nastąpi pod jego rządami. Partia szefa czeskiego rządu jest w tej sprawie podzielona. Część polityków popiera rezygnację z czeskiej korony, z kolei inni wpływowi działacze powołują się w tej kwestii na negatywne stanowisko obywali[47].
Spór o euro podzielił w ubiegłym roku także pozostałych członków koalicji rządowej. Za złożeniem wniosku o przyjęcie do eurozony opowiadali się głownie politycy TOP 09, którzy chcieli, aby Czechy najpóźniej w 2030 roku korzystały z nowej waluty. Fiala przekonywał jednak, że jego kraj wprawdzie dwadzieścia lat wcześniej zobowiązał się do wprowadzenia europejskiego pieniądza, ale w tej chwili nie spełnia on wymagań stawianych przez przepisy Unii Europejskiej. Zapowiedział jedynie wsparcie dla przedsiębiorstw, którym brak waluty euro przeszkadza w prowadzeniu międzynarodowej działalności[48].
***
Bilans czterech lat rządów koalicji kierowanej przez Petra Fialę jest niejednoznaczny. Konserwatywny premier zapowiadał głębokie reformy, ale udało mu się właściwie wprowadzić jedynie zmiany w systemie emerytalnym, zresztą wyjątkowo niepopularne wśród czeskiego społeczeństwa. Usprawiedliwieniem dla czeskiego premiera były wspomniane na początku tekstu trudności związane z pandemią koronawirusa oraz wojną na Ukrainie. Potencjalni następcy centroprawicowej koalicji po czteroletnich rządach Fiali będą musieli poradzić sobie głównie z wysokim deficytem budżetowym, a także ze spłatą odsetek od zaciągniętych długów.
Maurycy Mietelski
fot. Piratska strana / Wikipedia Commons (CC BY-SA 2.0)
[1] I. Křížová, Česko volí: Téma „Antibabiš“ vyčpělo, voliče násobně víc táhne odpor k Fialovi, 01.09.2025, https://www.seznamzpravy.cz/clanek/volby-do-poslanecke-snemovny-cesko-voli-tema-antibabis-vycpelo-volice-nasobne-vic-tahne-odpor-k-fialovi-284805
[2] K. Mahdalová, M. Škop, Exkluzivní průzkum: Kdo jsou nejvýraznější postavy českých eurovoleb, 09.06.2024, https://www.seznamzpravy.cz/clanek/volby-eurovolby-pruzkum-temata-cesko-253527.
[3] Koho volit? Přečetli jsme programy, abyste vy nemuseli. Díl první: Daně a rozpočet, 06.09.2021, https://www.novinky.cz/clanek/volby-do-poslanecke-snemovny-koho-volit-precetli-jsme-volebni-programy-stran-abyste-vy-nemuseli-dil-prvni-dane-a-rozpocet-40367968
[4] D. Severa, J. Vokřál, Volební programy stran ve volbách do Poslanecké sněmovny 2021, 10.09.2021, https://www.seznamzpravy.cz/clanek/volby-2021-volebni-programy-stran-174310.
[5] „Situace je vážná.“ Fialova nastupující vláda poprvé jednala nanečisto , 30.11.2021, https://www.echo24.cz/a/SNLP5/situace-je-vazna-fialova-nastupujici-vlada-poprve-jednala-nanecisto.
[6] Programové prohlášení vlády České republiky, Praga 2022, s. 2.
[7] Tamże, s. 5.
[8] Inflacja w Czechach jest najwyższa od 29 lat, 11.10.2022, https://www.wnp.pl/rynki/inflacja-w-czechach-jest-najwyzsza-od-29-lat,632384.html.
[9] B. Jóźwik, M. Gołębiowska, Międzynarodowa konkurencyjność gospodarek: Czechy i Słowacja, „Komentarze IEŚ” 2023, nr 257, s. 1.
[10] Zaskoczenie inflacyjne w Czechach, ceny wręcz spadają. Odwrotnie niż w Polsce, 10.07.2024, https://businessinsider.com.pl/gospodarka/zaskoczenie-inflacyjne-w-czechach-ceny-wrecz-spadaja-odwrotnie-niz-w-polsce/4hwfh3m.
[11] Rekordně začala růst inflace (za vlád s účastí Andreje Babiše, pozn. Demagog.cz), 14.02.2024, https://demagog.cz/vyrok/23201.
[12] Konec zdražování, raduje se premiér. Za zpomalení inflace chválí kroky vlády, 15.02.2024, https://www.idnes.cz/ekonomika/domaci/inflace-leden-petr-fiala-csu-dph.A240215_100004_ekonomika_alis
[13] Inflace během Fialovy vlády, 10.06.2025, https://cedmohub.eu/cs/inflace-behem-fialovy-vlady/.
[14] Kdo může za inflaci, se Fiala a Babiš neshodují. Zrušení superhrubé mzdy si oba chválí, 04.06.2023, https://ct24.ceskatelevize.cz/clanek/domaci/kdo-muze-za-inflaci-se-fiala-a-babis-neshoduji-zruseni-superhrube-mzdy-si-oba-chvali-6345
[15] Programové prohlášení vlády… op. cit., s. 5-7.
[16] A. Schillerová, Fiala je nejčernější labuť našich financí, 14.04.2025, https://www.idnes.cz/ekonomika/domaci/komentar-alena-schillerova-cerna-labut-finance-petr-fiala.A250414_083132_ekonomika_tof.
[17] J. Svoboda, Fialova vláda se loučí obřím rozpočtovým schodkem 286 miliard, 30.09.2025, https://www.novinky.cz/clanek/ekonomika-vlada-schvalila-rozpocet-na-pristi-rok-se-schodkem-286-miliard-40541223.
[18] Ekonomové: Rozpočet je kompromis schodku a podpory růstu. Deficit je vysoký, 01.09.2024, https://cesky.radio.cz/ekonomove-rozpocet-je-kompromis-schodku-a-podpory-rustu-deficit-je-vysoky-8827364.
[19] J. Křovák, „Lepší než Babiš, horší, než by bylo třeba.“ V jakém stavu nechá Fiala a spol. veřejné finance?, 31.03.2025, https://www.echo24.cz/a/HqBJY/zpravy-ekonomika-stav-verejnych-financi-volby-2025-vlada-stanjura-babis-statni-rozpocet.
[20] J. Svoboda, Dietní rozpočet, konec konsolidace. Stanjurův návrh čelí kritice, 01.09.2025, https://www.novinky.cz/clanek/ekonomika-dietni-rozpocet-konec-konsolidace-stanjuruv-navrh-celi-kritice-40536573.
[21] V. Kroc, Vláda po volbách přebere českou ekonomiku v dobrém stavu. Máme vyšší růst HDP, říká ekonom, 30.09.2025, https://www.irozhlas.cz/ekonomika/vlada-po-volbach-prebere-ceskou-ekonomiku-v-dobrem-stavu-mame-vyssi-rust-hdp_2509301529_epo.
[22] Programové prohlášení vlády… op. cit., s. 6.
[23] J. Svoboda, Daně šly za Fialovy vlády nahoru, přestože se premiér dušoval, že je nezvýší, 24.07.2025, https://www.novinky.cz/clanek/ekonomika-dane-sly-za-fialovy-vlady-nahoru-prestoze-se-premier-dusoval-ze-je-nezvysi-40531495.
[24] Tamże.
[25] L. Stuchlíková, O. Koutnik, M. Machová, Vláda se posunula v rozhodování, jak změní DPH, 03.05.2023, https://www.seznamzpravy.cz/clanek/domaci-politika-ze-tri-sazeb-dph-na-dve-vlada-se-posouva-v-hledani-miliardovych-uspor-230310.
[26]F. Horáček, O nižší DPH zlevníme potraviny, slíbily řetězce. U nápojů ale stoupne, 07.09.2023, https://www.seznamzpravy.cz/clanek/ekonomika-o-nizsi-dph-zlevnime-potraviny-slibily-retezce-u-napoju-ale-stoupne-236543.
[27] Programové prohlášení vlády… op. cit., s. 14.
[28] J. Kopřiva, Důchodová reforma? ANO jen žvaní, řekl Petr Fiala v Blesku, 15.11.2024, https://www.ods.cz/clanek/26471-duchodova-reforma-ano-jen-zvani-rekl-petr-fiala-v-blesku.
[29] P. Cechl, PŘEHLEDNĚ: Co obsahuje návrh penzijní reformy schválený, 13.05.2024, vládouhttps://www.novinky.cz/clanek/finance-prehledne-co-obsahuje-navrh-penzijni-reformy-schvaleny-vladou-40470001.
[30] Vláda schválila reformu penzí se zvyšováním věku nad 65 let, 30.04.2024, https://www.ceskenoviny.cz/zpravy/vlada-schvalila-reformu-penzi-se-zvysovanim-veku-nad-65-let/2511443.
[31] J. Novotný, Důchodová reforma obstála před ÚS, 09.07.2025, https://ct24.ceskatelevize.cz/clanek/domaci/ustavni-soud-o-navrhu-ano-na-zruseni-duchodove-reformy-362759.
[32] Programové prohlášení vlády… op. cit., s. 12-13.
[33] K. Hovorková, Životní minimum se kvůli zdražování opět navýší. Zjistěte, které dávky změna ovlivní, 19.12.2024, https://zpravy.aktualne.cz/finance/vyssi-zivotnimu-minimum-zmeni-osm-davek-na-pomoc-od-statu-do/r~c7383270b02d11ecbdb0ac1f6b220ee8/v~sl:ff8f6ece2c081b79a978cefb9bd9b01e/.
[34] Vláda chce dát 5000 Kč na dítě domácnostem s příjmem do 1 mil. Kč, 26.04.2022, https://www.ceskenoviny.cz/zpravy/vlada-chce-dat-5000-kc-na-dite-domacnostem-s-prijmem-do-1-mil-kc/2197615.
[35] Poslanci schválili reformu sociálních dávek, 26.03.2025, https://ct24.ceskatelevize.cz/clanek/domaci/poslanci-maji-na-programu-schvalovani-vladni-reformy-socialnich-davek-359393.
[36] Z. Hronová, Rodinná politika? Dílčí změny se Fialově vládě povedly, zásadní problémy zůstaly, 01.10.2025, https://www.denik.cz/z_domova/snemovni-volby-2025-rodinna-politika.html
[37] K. Hovorková, Pracující rodiče dostanou pomocnou ruku. Zakládání dětských skupin bude snazší, 20.03.2025, https://www.penize.cz/rodicovstvi/469185-sousedske-detske-skupiny-startuji-kdy-a-jak-je-muzete-zalozit
[38] Sněmovna schválila podpory studentů s malými dětmi a z chudších, 25.03.2025, domácnostíhttps://www.ceskenoviny.cz/zpravy/2637090.
[39] Obce připravily projekty dostupného bydlení za pět miliard, vyčíslil Fiala, 06.02.2025, https://www.idnes.cz/ekonomika/domaci/dostupne-bydleni-dotace-uver.A250206_122720_ekonomika_ven.
[40] A. M. Pędziiwiol, Odcinanie energii z Rosji. Czeska recepta, 11.05.2022, https://www.dw.com/pl/odcinanie-energii-z-rosji-czeska-recepta/a-61752470.
[41] K. Dębiec, Czechy niezależne od rosyjskiej ropy , 18.04.2025, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2025-04-18/czechy-niezalezne-od-rosyjskiej-ropy.
[42] Projev Petra Fialy: Zodpovědná vláda nemůže hospodařit na dluh. Potřebuje vizi, ale musí stát pevně nohama na zemi, 12.01.2022, https://www.forum24.cz/projev-petra-fialy-zodpovedna-vlada-nemuze-hospodarit-na-dluh-potrebuje-vizi-ale-musi-stat-pevne-nohama-na-zemi
[43] Nesmí ohrozit průmysl. Fiala vyzval opět EU k přehodnocení klimatické politiky, 05.09.2025, https://www.idnes.cz/zpravy/domaci/petr-fiala-ods-evropska-rada-antonio-costa.A250905_205710_domaci_tmps.
[44] S. Krýžová, Co vláda dokázala v energetice? Odstřihla Rusko, dotáhla jádro, ale i kulhala, 01.10.2025, https://www.seznamzpravy.cz/clanek/ekonomika-finance-co-vlada-dokazala-v-energetice-odstrihla-rusko-dotahla-jadro-ale-i-kulhala-287434
[45] Česko požádalo Evropskou komisi o souhlas ohledně Dukovan. Ten je potřeba pro financování projektu, 02.10.2025, https://www.irozhlas.cz/ekonomika/cesko-pozadalo-evropskou-komisi-o-souhlas-ohledne-dukovan-ten-je-potreba-pro_2510021226_kma
[46] K. Mahdalová, M. Škop, Velký průzkum o euru: Zmapovali jsme, čeho se Češi nejvíc bojí, 12.02.2024, https://www.seznamzpravy.cz/clanek/ekonomika-finance-velky-pruzkum-o-euru-zmapovali-jsme-ceho-se-cesi-nejvic-boji-245182.
[47] R. Bartoníček, Já se do eura pouštět nebudu, říká Fiala. Volání po evropské měně už zní i z jeho ODS, 04.01.2024, https://zpravy.aktualne.cz/domaci/euro-ods-pavel-fiala/r~cd0b2ee6a96e11eebc030cc47ab5f122/
[48] L. Stuchlíková, Spor o euro se hrotí. Fiala je proti, TOP 09 chce měnu nejpozději v roce 2030, 03.01.2024, https://www.seznamzpravy.cz/clanek/domaci-politika-top-09-nejzazsi-termin-pro-prijeti-eura-je-rok-2030-ods-opomiji-vyhody-242919.
Polityka gospodarcza rządu Petra Fiali
TTIP: szansa czy zagrożenie dla gospodarki Niemiec?
