Magdalena Mokszan: Polityka pieniężna UE

• ebc
• stosunki międzynarodowe
• _ue

Historia

W swojej historii obecna Unia Europejska przechodziła różne etapy od unii celnej poprzez wspólny rynek po unię gospodarczą i walutową. Plan wdrożenia ostatni etapu został włączony do Traktatu o Unii Europejskiej decyzją Rady Europejskiej z grudnia 1991 r. Ważnym dokumentem stał się protokół nr 18 dołączony do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w sprawie Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego. Na mocy tego właśnie dokumentu 1 czerwca 1998 roku powstał Europejski Bank Centralny zastępując Europejski Instytut Monetarny.

Europejski Instytut Monetarny

Europejski Instytut Monetarny zrzeszał banki centralne krajów będących członkami Wspólnot Europejskich. Miał za zadanie przede wszystkim wzmocnić koordynacje polityk pieniężnych Państw Członkowskich, nadzorować rozwój ECU [1] oraz nadzorować przygotowania do ustanowienia Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Europejski Instytut Monetarny został utworzony 1 stycznia 1994 roku i zgodnie z postanowieniami traktatowymi został zlikwidowany z chwilą ustanowienia Europejskiego Banku Centralnego (EBC).[2]

Europejski Bank Centralny

Europejski Bank Centralny z siedzibą we Frankfurcie nad Menem powstał by sprawować funkcje banku centralnego w odniesieniu do wspólnej waluty euro . Funkcje swoje sprawuje niezależnie poprzez swoje organy. Posiada osobowość prawą i może uczestniczyć w międzynarodowych instytucjach walutowych.

Organy EBC

Rada Prezesów jest najważniejszym organem podejmującym decyzje w zakresie ustalania polityki pieniężnej wspólnoty w tym pośrednich celów pieniężnych, podstawowych stóp procentowych oraz wysokości rezerw utrzymywanych w Europejskim Systemie Banków Centralnych (ESBC), ma również wyłączne prawo do upoważnienia do emisji banknotów we Wspólnocie. Rada Prezesów ma prawo określić sposób ich obliczania rezerw obowiązkowych. Instytucje kredytowe z państw członkowskich zobowiązane są do utrzymywania takich rezerw na rachunkach ECB lub krajowych banków centralnych. W razie nie podporządkowania się EBC może pobierać odsetki karne.

Rada Prezesów składa się z prezesów 16 banków centralnych z krajów należących do strefy euro oraz 6 członków Zarządu EBC. Rada Prezesów zbiera się 2 razy w miesiącu. Decyzje podejmuje zwykłą większością głosów członków mających prawo do głosowania z których każdy ma jeden głos [3] . Jednak w sprawach związanych z kapitałem ECB, zasadami jego subskrypcji oraz podziałem zysków i strat głosy ważone są zgodnie z wielkością kapitału.

Zarząd jest stałym organem EBC. Odpowiada za bieżące sprawy EBC, sporządza sprawozdanie roczne oraz realizuje politykę pieniężną EBC. Składa się z Prezesa (obecnie jest nim Jean-Claude Trichet), Wiceprezesa (Lucas D. Papademos) oraz 4 członków zarządu (Lorenzo Bini Smaghi, José Manuel González-Páramo, Jürgen Stark, Gertrude Tumpel-Gugerell). Wybierani są oni na 8 letnią kadencję. Decyzje podejmowane są zwyczajną większością głosów.

Rada Ogólna z założenia jest organem tymczasowym funkcjonującym do czasu przyjęcia wspólnej waluty przez wszystkie państwa członkowskie. Wspiera zbieranie danych statystycznych i działalność sprawozdawczą EBC, uczestniczy w działaniach doradczych przygotowuje raporty o konwergencji dotyczące tych krajów, które nie wprowadziły jeszcze wspólnej waluty. W skład Rady Ogólnej wchodzi Prezes oraz Wiceprezes Zarządu a także prezesi krajowych banków centralnych wszystkich krajów członkowskich. Rada Ogólna jest informowana o działaniach Rady Prezesów.

Kapitał EBC

Udział w kapitale EBC określany jest wg klucza subskrypcji uzależnionego od liczby ludności oraz udziału w wewnętrznym produkcie Wspólnotowym brutto. Podział kapitału EBC jest szczególnie ważny w procesie podejmowania wspomnianych wcześniej decyzji, ponieważ wówczas głosy przedstawiciele krajowych banków centralnych w Radzie Prezesów ważone są zgodnie z kluczem subskrypcji zaś głosy przedstawicieli zarządu EBC mają wagę zero. Obecnie kapitał EBC wynosi 5760652402,58 euro a jego podział przedstawia się następująco:

Europejski System Banków Centralnych (ESBC)

ESBC działa od 1 czerwca 1998 r. i jest kierowany przez organy decyzyjne EBC. Statut jasno określa hierarchę celów ESBC jest nim przede wszystkim zapewnienie stabilności cen a gdy nie przeszkadza to w realizacji celu głównego również wsparcie polityki gospodarczej Wspólnoty.

Zadania ESBC

Zadaniem ESBC jest zgodnie ze statutem definiowanie i urzeczywistnianie polityki pieniężnej Wspólnoty oraz popieranie sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych. Ponadto ESBC przeprowadza operacje walutowe oraz zarządza rezerwami walutowymi Państw Członkowskich.
Skład

W skład ESBC wchodzi EBC oraz banki centralne wszystkich krajów członkowskich zarówno tych, które przyjęły wspólną walutę: Austria (Oesterreichische Nationalbank), Belgia (Nationale Bank van België / Banque nationale de Belgique), Cypr (Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου / Kıbrıs Merkez Bankası), Finlandia (Suomen Pankki), Francja (Banque de France), Hiszpania (Banco de España), Holandia (De Nederlandsche Bank), Grecja (Τράπεζα της Ελλάδος), Irlandia (Banc Ceannais agus Údarás Seirbhísí Airgeadais na hÉireann), Luxembourg (Banque Centrale du Luxembourg), Malta (Bank Ċentrali ta’ Malta), Niemcy (Deutsche Bundesbank), Portugalia (Banco de Portugal), Słowacja (Národná banka Slovenska), Słowenia (Banka Slovenije) i Włochy (Banca d'Italia) jak również banki centralne krajów, które nie należą do strefy euro: Bułgaria (Българска народна банка), Czechy (Česká národní banka), Dania (Danmarks Nationalbank), Estonia (Eesti Pank), Węgry (Magyar Nemzeti Bank), Litwa (Lietuvos Bankas), Łotwa (Latvijas Banka), Polska (Narodowy Bank Polski), Rumunia (Banca Naţională a României), Szwecja (Sveriges Riksbank), Wielka Brytania (Bank of England).

Eurosystem

Eurosystem stanowią wyłącznie banki centralne krajów, które przyjęły wspólną walutę wraz z EBC. Współpracują one ściślej w ramach zadań dotyczących polityki monetarnej. Dzięki wyłącznemu prawu emisji banknotów i monet euro Eurosystem sprawuje kontrolę nad wielkością bazy monetarnej, która ma bezpośredni wpływ na podaż pieniądza. Główny cel Eurosystemu podobnie jak ESBC to stabilność cen. Gdyby wszystkie spośród państw członkowskich wprowadziły wspólną walutę Eurosystem stałby się tożsamy z ESBC.

Instrumenty polityki monetarnej

EBC prowadząc wspólną politykę pieniężną, jako bank centralny w stosunku do euro, dysponuję następującymi instrumentami prowadzenia tej polityki:

1. Kontroluje bazę monetarną ma on wyłączne prawo do wydawania zgody na emisję banknotów i monet euro będących prawnym środkiem płatniczym.
2. Ustala poziom rezerw obowiązkowych utrzymywanych przez krajowe instytucje kredytowe na rachunkach EBC lub krajowych banków centralnych.
3. EBC określa zasady i warunki przeprowadzania operacji na otwartym rynku i operacji kredytowych dokonywanych przez niego oraz krajowe banki centralne.
4. Na comiesięcznych posiedzeniach Rada Prezesów ustala również wysokość podstawowych stóp procentowych: stopy procentowej podstawowych operacji refinansujących, stopy kredytu w banku centralnym oraz stopy oprocentowania depozytów w EBC.
5. Ponadto Rada Prezesów może zadecydować o wprowadzeniu innych metod kontroli pieniężnej.

Przypisy

[1] Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Wspólnot Europejskich z dnia 16 grudnia 1980 r. we wszystkich aktach prawnych określenie „europejska jednostka rozliczeniowa” zostało zastąpione wyrazem ECU
[2] Podstawa prawna funkcjonowania EIM – Protokół (nr 19) dołączony do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w sprawie Statutu Europejskiego Instytutu Monetarnego z 1992 r.
[3] Zgodnie z Artykułem 10 Protokołu (nr18) w sprawie Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego po przekroczeniu 21 członków w Radzie Prezesów występuję rotacyjny system prawa głosu.
[4] Wielkość zaokrąglone do 0,1%

Źródła:

europa.eu
banque-france.fr
eur-lex.europa.eu
ecb.int
ena.lu