Wojna indyjsko-pakistańska 1965 r.

• indie
• kaszmir
• konflikt
• pakistan
• _azjanews
• _dwschod
• _indie

Wojna 1965 r. to konflikt lokalny, jeden z epizodów trwającego nieprzerwanie od 1947 r sporu indyjsko-pakistańskiego o Kaszmir.

GENEZA

W 1962 r. nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji w Kaszmirze. Zaczęło dochodzić do starć muzułmanów z hindusami. Do powstania tego napięcia walnie przyczyniły się Chiny, mające z Indiami nieuregulowany spór graniczny o Tybet. 3 maja 1962 r. ukazał się komunikat chińsko-pakistański zapowiadający delimitację granicy między chińskim Sin Klangiem i pakistańskim Kaszmirem. Pekin miał nadzieję zmusić w ten sposób Delhi do rozmów. Wznowione pertraktacje między prezydentem Pakistanu Ayub Khanem i indyjskim premierem Jawaharlalem Nehru nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Dla obu stron Kaszmir był sprawą prestiżową. Znaleziono więc temat zastępczy w postaci sporu o Kaczczh (Runn of Kutch). 9 kwietnia 1965 r. rozpoczęły się tam starcia wojsk obu krajów, zakończone 29 czerwca rozejmem.

Tuz po śmierci Nehru (27 maja 1964) w Islamabadzie pojawiły się nadzieje na zorganizowanie w Kaszmirze plebiscytu. Władze indyjskie aresztowały jednak w maju 1965 przywódcę Frontu Plebiscytowego, szejka Mohammada Abdullaha, który agitował w tej sprawie w krajach arabskich na Zachodzie. W tej sytuacji władze Pakistanu sprowokowały incydent graniczny, który doprowadził do wybuchu wojny.

Ważny dla rozwoju sytuacji był czynnik wojskowy. Pakistan, dzięki pomocy Stanów Zjednoczonych, wzmocnił znacznie swój potencjał militarny. Około 85 % armii było wyposażone w nowoczesny sprzęt produkcji amerykańskiej, w tym m.in. 600 czołgów M47 Patton. Strona indyjska miała trzykrotną przewagę liczebną, a od 1962 r. Indie również modernizowały uzbrojenie i rozwijały przemysł zbrojeniowy, głownie dzięki pomocy Zachodu w konflikcie z Chinami. Wspierał je również Związek Radziecki, m. in. przekazując samoloty Mig-21.

PRZEBIEG

W nocy z 5 na 6 sierpnia pięć tysięcy rebeliantów z kaszmirskich obszarów znajdujących się pod zarządem Pakistanu przekroczyło indyjsko-pakistańską linię rozejmu z 1949 r. Podjęli oni akcje dywersyjne i propagandowe, głównie w rejonach miast Uri, Tithwal, Czhamb, Dżulmarg i Pańcz. Nie odniosły jednak one oczekiwanych rezultatów. Wojska indyjskie aresztowały lub zmusiły do wycofania się rebeliantów z indyjskiej części Kaszmiru. Zajęły również dwa posterunki w Kargil i w Tithwal, a na odcinku między Uri i Pańcz udało im się przesunąć na północ linie przerwania ognia.

Pakistan wypowiedział więc wojnę a 24 sierpnia armia pakistańska przekroczyła granicę w rejonie Bhimbaru. Liczyła ona ok. 35 tys. żołnierzy wspomaganych wojskami pancernymi i lotnictwem. Początkowo Pakistańczycy odnosili sukcesy. Zdobyli miasta Dewa, Czhamb i Dżaurian. Celem operacji było przecięcie drogi łączącej Dżamm z Pańcz, a tym samym odcięcie sił indyjskich w tym rejonie od zaopatrzenia.

6 września wojska indyjskie podjęły kontrofensywę w rejonie pakistańskiego miasta Lahaur i wkroczyły do Pakistanu Zachodniego. Karaczi ogłosiło stan wyjątkowy, zarządziło powszechną mobilizację rezerwistów do czterdziestego piątego roku życia. Walki były zacięte. Po obu stronach wykorzystywano lotnictwo i wojska pancerne

{mospagebreak} 

W miarę prowadzenia walk stało się jasne, że żadna ze stron nie jest w stanie zdobyć przewagi nad przeciwnikiem. Armia pakistańska miała nowocześniejszy sprzęt, ale niewystarczające wyszkolenie, by w pełni wykorzystać jego możliwości. Armia indyjska nie mogła natomiast wykorzystać swojej znacznej przewagi liczebnej, gdyż musiała zabezpieczyć granicę z Chinami. Ponadto zaczęto również dotkliwie odczuwać rosnące koszty prowadzenia wojny.

W tej sytuacji oba kraje zgodziły się na rozejm, który wszedł w życie 22 września 1965 r. Na tą decyzję wpłynęły również względy polityczne. Brak reakcji muzułmanów w Kaszmirze podważał sens interwencji. Pakistan ponadto czuł się osłabiony po wstrzymaniu pomocy z Zachodu. Indie obawiały się wystąpienia po stronie pakistańskiej Chin, które 16 września zażądały zniszczenia indyjskich fortyfikacji granicznych.

Rozejm był od samego początku wielokrotnie naruszany. Towarzyszyły temu spory dyplomatyczne, w których każda ze stron chciała zająć lepszą pozycję wyjściową do dalszych rokowań.

SKUTKI

Wojna nie zakończyła się jednoznacznym zwycięstwem żadnej ze stron. Straty wojenne, według strony indyjskiej, wyniosły 1157 zabitych, 100 czołgów i 35 samolotów po stronie Indii oraz 3840 zabitych, 464 czołgi oraz 70 samolotów po stronie pakistańskiej. Pakistan straty Indii szacuje na 7828 zabitych i rannych, 516 czołgów i 111 samolotów. Nie podano strat własnych.

Dzięki mediacji Związku Radzieckiego, 4 stycznia 1966 r. rozpoczęły się w Taszkiencie rozmowy pokojowe, w których brała udział komisja radziecka. 10 stycznia doszło do podpisania przez Ayuba Khana i Lal Bahadur Shastriego dziesięciopunktowej deklaracji, zgodnie z którą Indie i Pakistan zobowiązały się m. in. do wznowienia stosunków dyplomatycznych, podjęcia kroków w celu normalizacji kontaktów handlowych i kulturalnych, ułożenia dobrosąsiedzkich stosunków oraz niestosowania siły w rozwiązywaniu konfliktów.

22 stycznia 1966 r. oba państwa wycofały swoje wojska poza strefę zdemilitaryzowaną. 19 lutego 1968 r. sporne terytorium pograniczne Rann of Kutch zostało decyzją Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości podzielone, większa część przypadła Indiom. Wojna spowodowała problemy gospodarcze w obu krajach. Przyspieszyła również proces dezintegracji Pakistanu, aktywizując ruchy dążące do autonomii wschodniej części kraju.

Bibliografia:

1. Czubiński A., Olszewski W., Historia powszechna 1939-1997: podręcznik dla studentów historii i nauk politycznych, Poznań 1999.

2. Deszczyński M., Kupiecki R., Moszczyński T., Historia polityczna świata. Kalendarium wydarzeń 1945-1995, Warszawa 1995.

3. Kukułka J., Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000, Warszawa 2003.

4. Modrzejewska-Leśniewska J., Konflikty indyjsko-pakistańskie 1947 – 1999 [w:] Zarys dziejów Afryki i Azji. Historia konfliktów 1869 – 2000, red. Andrzej Bartnicki, Warszawa 2000.