Zasada precedencji - czyli kto przed kim, a kto za kim

• savoir-vivre
• styl

Precedencja (nazwa pochodzi od łacińskiego terminu „precedere” czyli „poprzedzać”) to zasada pierwszeństwa, która towarzyszy nam właściwie już od Kongresu Wiedeńskiego  w 1815 roku, kiedy to ustanowiono protokół dyplomatyczny.

Precedencja odgrywa ważną rolę w życiu publicznym. Pozwala ustalić prawidłową kolejność powitania i prezentacji zaproszonych gości, porządkuje wzajemne stosunki w ramach oficjalnych spotkań  i przyjęć, określając m.in. kto i gdzie zajmuje miejsce przy stole, kto komu powinien być pierwszy przedstawiony i jak wygląda hierarchia miejsc w samochodzie.

Dzisiaj trudno byłoby funkcjonować bez obowiązujących zapisanych w protokole zasad. Wystarczy wyobrazić sobie, co by było, gdyby nie funkcjonowała zasada rozsadzania gości przy stole podczas oficjalnego przyjęcia. Po wejściu na salę, ludzie przepychaliby się kierując się na wybrane przez siebie miejsca. Rozsadzeni byliby według własnych preferencji i zupełnie przypadkowo. Panowałby chaos, część gości mogłaby poczuć się nawet urażona. Poza tym,  nie sprzyjałoby to rozwijaniu i umacnianiu wzajemnej współpracy, a nawet mogłoby prowadzić do licznych konfliktów. Przestrzeganie zasad ułatwia kontakty międzyludzkie, wytwarza dobrą atmosferę podczas rozmów, negocjacji i sprzyja osiągnięciu porozumień w nawet najbardziej spornych kwestiach. I co najważniejsze jest drogowskazem do okazywania szacunku, który należy się każdemu człowiekowi z tytułu zajmowanego stanowiska, wieku czy płci.

Mimo, że zasada precedencji jest w wielu przypadkach jasno sprecyzowana, to jednak czasem życie weryfikuje nasze działanie. Często uczestnicy szkoleń zadają mi pytanie: „Czy  - jeżeli inny człowiek nie stosuje zasad, które my znamy – warto na siłę forsować nasze dobre maniery?”

Dobrym przykładem jest sytuacja wychodzenia z pomieszczeń. Otóż zasada mówi jasno – wychodzący mają bezwzględne pierwszeństwo. Nie zawsze jednak ona obowiązuje. Czasem jest tak, że wychodzący mężczyzna, widząc wchodzącą kobietę przepuszcza ją w drzwiach.  Wydawałoby się, że powinnyśmy uparcie czekać aż wyjdzie pierwszy. Ale głównym założeniem wszystkich zasad savoir-vivre’u jest ułatwienie ludziom życia, a nie stwarzanie  dodatkowych problemów. W tym wypadku mamy do czynienia z czystą życzliwością i szacunkiem okazanym kobiecie. Będąc w takiej sytuacji wchodzę do pomieszczenia pierwsza dziękując panu uprzejmie.
W etykiecie biznesu zasada precedencji wygląda nieco inaczej niż w etykiecie towarzyskiej – tutaj wyższy rangą ma pierwszeństwo bez względu na płeć. Mimo, że nie ma obowiązku przepuszczania kobiet w drzwiach, czasem szefowie czynią miły wyjątek.

Powitanie jest bardzo ważnym gestem rozpoczynającym każde spotkanie. Aby przebiegało ono w miłej atmosferze należy uczynić to prawidłowo. Najczęstszym błędem w etykiecie towarzyskiej jest witanie się zaraz po wejściu do domu w przedpokoju w okryciu wierzchnim. Czasem gospodarze są bezradni i mimo zaproszenia do zdjęcia okryć i udania się do salonu, goście podchodzą witają się, całują i dopiero wchodzą „na salony”.  Zasada jest prosta – po wejściu do domu, zdejmujemy okrycia, przechodzimy dalej do pomieszczenia bardziej reprezentacyjnego niż przedpokój i dopiero witamy się, zaczynając od pani i pana domu. Przy powitaniu pierwsza wyciąga rękę osoba wyższa rangą, starsza do młodszej i kobieta do mężczyzny. Mężczyzna natomiast zawsze pierwszy kłania się kobiecie. Wszystkie osoby wchodzące do pomieszczenia witają pierwsi obecnych jeżeli nawet są ich zwierzchnikami.

Przedstawianie osób zgodnie z zasadą precedencji nie jest wcale takie proste. Na zajęciach ćwiczenie to stwarza najwięcej trudności słuchaczom, ale po krótkim treningu bardzo szybko świetnie zaczynają sobie radzić.  Sytuacja jest prosta jeśli mamy do czynienia z przedstawieniem dwóch osób o równym statusie czyli wieku, płci czy zajmowanego stanowiska. Można wygłosić formułkę typu: „Poznajcie się Państwo” i pozwolić na samodzielne przedstawienie się osób, które powinny jednocześnie do siebie wyciągnąć ręce. Ale gdy mamy do czynienia z różnym statusem trzeba pamiętać o następujących zasadach: wyższemu rangą przedstawiamy osobę niższej rangi, starszemu – młodszego i kobiecie przedstawiamy mężczyznę,  osobie publicznej przedstawiamy osobę niepubliczną, małżeństwu – osobę pojedynczą, niezależnie od tego czy jest to kobieta czy mężczyzna oraz nowo przybyłych gości przedstawia się już obecnym.

Zasada precedencji w samochodzie wygląda w następujący sposób: kiedy pojazd prowadzi obcy kierowca (może to być służbowy samochód lub np. taksówka) – miejsce nr 1 znajduje się z tyłu przy prawych drzwiach, miejsce nr 2- z tyłu przy lewych drzwiach (za kierowcą), miejsce nr 3 z tyłu pośrodku, a nr 4 – z przodu, obok kierowcy. Jeżeli samochodem jadą tylko trzy osoby, oprócz kierowcy  wówczas miejsce nr 3 znajduje się oczywiście z przodu. Miejsce środkowe z tyłu, jest bardzo niewygodne i uznane za najbardziej niebezpieczne, dlatego w przypadku większej liczby osób, warto zorganizować dwa pojazdy.
W przypadku gdy pojazd prowadzony jest przez właściciela i wiezie zaprzyjaźnione osoby, wówczas zasada się zmienia i miejsce nr 1 jest obok kierowcy, nr 2 – z tyłu przy prawych drzwiach, nr 3 – z tyłu przy lewych drzwiach, i nr 4 – pośrodku.

Zasada precedencji w windzie. W wieżowcach biurowych znajduje się mnóstwo firm i większość zatrudnionych w nich ludzi rozpoczyna o tej samej porze pracę. W takich miejscach należy kierować się podstawową zasadą: do windy wchodzimy w takiej kolejności w jakiej do nie podeszliśmy. Ruch czasem jest tak duży, że gdybyśmy przepuszczali osoby np. wyższe rangą, to moglibyśmy długo czekać na kolejną windę i w efekcie nie dojechać na czas. Obowiązuje również zasada, że osoby jadące na najwyższe kondygnacje, powinny wchodzić pierwsze, aby nie utrudniać komunikacji ludziom wysiadającym wcześniej. W windzie w bloku mieszkalnym wypadałoby przepuścić osoby starsze lub kobiety przytrzymując jednocześnie ciężkie metalowe drzwi starych dźwigów.  Jeżeli zdarzy się, że osoba nie znajdująca się przy drzwiach opuszcza windę na niższym piętrze, osoby stojące przy drzwiach – zamiast wciągać brzuchy - powinny wysiąść na chwilę, przepuszczając osoby wysiadające i ponownie wsiąść. To naprawdę miły gest i daje poczucie komfortu, że nie musimy przeciskać się ocierając o innych ludzi.  

Zasada precedencji dotyczy również rozsadzania gości przy stole. Obowiązują tutaj dwa terminy. Pierwszy to zasada pierwszeństwa prawej ręki, co oznacza, że najważniejsi goście zajmują zawsze miejsce po prawej stronie gospodarza i gospodyni. Drugi to zasada alternacji, która oznacza naprzemienne rozsadzanie kobiet i mężczyzn, rozsadzanie par małżeńskich oraz usadzanie gości zagranicznych na przemian z naszymi obywatelami. Gospodarze muszą również zwrócić uwagę na wzajemne relacje zaproszonych gości, aby nie usadzić obok siebie osób nie darzących się sympatią. Zasada alternacji nie jest stosowana na spotkaniach biznesowych, gdyż z reguły nie zaprasza się na nie osób towarzyszących. Oto przykład – główny gość (mężczyzna) powinien zająć miejsce po prawej stronie gospodyni, jego małżonka – po prawej stronie gospodarza. Drugi w kolejności gość zajmie miejsce po lewej stronie gospodyni, a jego partnerka po lewej stronie gospodarza. I tak dalej na przemian.

Zasada precedencji pozwala ustalić prawidłową kolejność przy powitaniu, przedstawianiu osób, wsiadaniu do windy, wychodzeniu z pomieszczeń, przepuszczaniu w drzwiach, zajmowaniu miejsc w samochodzie i rozsadzaniu gości przy stole. Tworzy jednocześnie „kodeks”  powszechnie przyjętych norm postępowania w kontaktach dyplomatycznych, służbowych i towarzyskich, których warto przestrzegać.

Dorota Cedrońska prowadzi od stycznia 2004 roku studio wizerunku PROFIL. Jest to jedna z niewielu firm specjalizujących się w szkoleniach w zakresie etykiety towarzyskiej i biznesowej czyli szeroko rozumianego savoir-vivre'u. Zajmuje się prowadzeniem kursów dla młodzieży i dorosłych różnych grup zawodowych, jak również indywidualnych osób, które chciałyby dokonać zmiany swojego wizerunku przy jednoczesnym zachowaniu anonimowości. Firma przygotowuje również kandydatów do podjęcia nowej pracy z uwzględnieniem teraźniejszych wymogów stawianych przez pracodawców.