Liban - Izrael - Syria po roku 1990

• izrael
• liban
• syria
• _bwschod
• _izrael

Władze syryjskie zawsze uważały Liban za część “Wielkiej Syrii”. Mówiły, że Liban został odłączony z otomańskiej prowincji Syrii przez Francję, potęgę kolonialną w obydwu krajach po I wojnie światowej. Wpływ syryjski oraz obecność tego kraju w Libanie miały być dlatego zupełnie naturalne.

Siły syryjskie interweniowały podczas libańskiej wojny domowej w roku 1976. Ta długa, bo 15-letnia wojna domowa zakończyła się w roku 1990, jednak syryjskie siły pozostały na miejscu. Do 2004 roku stacjonowało tam około 14 tysięcy oddziałów.

Początkowo interwencja militarna Syrii w Libanie stała po stronie Chrześcijańskiego Frontu Libanu. Później, siły syryjskie przebywały w Libanie pod egidą Ligii Arabskiej. Jednym z celów Syrii było zmniejszenie wpływu Izraela, który zaatakował w roku 1978 oraz ponownie w roku 1982.

W roku 1987, siły syryjskie wkroczyły do Bejrutu, aby zapobiec dalszemu rozwojowi walk sił szyickich oraz sunnickich. 14 marca 1989 roku szef chrześcijańskiego rządu Libanu, generał Michel Aoun ogłosił "wojnę wyzwolenia" przeciwko syryjskiej obecności w Libanie.

22 października 1989 roku Narodowe Zgromadzenie, które spotkało się w Taif w Arabii Saudyjskiej, uchwaliło Kartę Narodowego Porozumienia. Zmniejszała ona uprawnienia prezydenta, przekazując część władzy wykonawczej rządowi. Narodowe Zgromadzenie zawierało od tej pory równą liczbę członków chrześcijańskich i islamskich, wcześniej stosunek tych ilości był 6 do 5. Elias Hrawi, popierany przez Syrię maronita, został prezydentem Libanu. To również było częścią planu Ligi Arabskiej, znanego pod nazwą porozumienia z Taif, kończącego wojnę domową i ograniczającego władzę mniejszości chrześcijańskiej.

Pod koniec roku 1990, żołnierze syryjscy brali udział w walkach przeciwko przegrywającemu generałowi Aounowi, który odrzucił warunki porozumienia z Taif. Według porozumienia, oddziały syryjskie powinny wycofać się z Bejrutu do wysokich gór środkowego Libanu i doliny Bekaa w 1992 roku, jako wstęp do dalszego i całkowitego  wycofania się. Część sił została wycofana z Bejrutu w 2001 roku w odpowiedzi na narastającą w Libanie złość z powodu ich dalszej obecności i jawnego wpływu. Dalsze wycofywanie miało miejsce we wrześniu 2004 roku.

13 listopada 1990 syryjskie siły powietrzne zaatakowały pałac prezydencki w B'abda. Ta data jest uznawana za końcową dla wojny domowej w Libanie. Syryjskie siły okazały się być kluczowe dla zakończenia walk.

W latach 90., spowolnienie tempa izraelsko-palestyńskiego procesu pokojowego skutkowało również w stagnacji stosunków na linii Izrael-Syria. Narastało jednak strategiczne partnerstwo między Izraelem a Turcją. Syria podjęła się budowy równoważącego sojuszu, poprawiając stosunki z Irakiem, umacniając więzy z Iranem, współpracując ściślej z Arabią Saudyjską.

24 grudnia 1990 Omar Karami został głową rządu narodowego pojednania.

W 1991 roku Narodowe Zgromadzenie zarządziło rozwiązanie wszystkich milicji do 30 kwietnia, ale Hezbollah otrzymał pozwolenie na utrzymanie działalności, natomiast Armia Południowego Libanu odmówiła rozwiązania się.

22 maja 1991 roku w Damaszku został podpisany Pakt o Braterstwie, Współpracy i Koordynacji pomiędzy Libanem a Syrią, powstała również Rada Wyższa, której przewodniczącymi zostali dwaj prezydenci.

1 lipca 1991 libańskie wojsko przegrało z Organizacją Wyzwolenia Palestyny w Sydonie, więc teraz  stawiało czoła Izraelowi oraz Armii Południowego Libanu w Jazzin na północy „strefy bezpieczeństwa”.

26 sierpnia 1991 Narodowe Zgromadzenie ogłosiło amnestię na wszystkie przestępstwa popełnione podczas wojny domowej 1975-1990. Aoun otrzymuje prezydenckie ułaskawienie i zezwolenie na wyjazd do Francji. Rozbrojono również ostatnie palestyńskie bojówki w Libanie.

30 października 1991 Liban wziął udział w Pokojowej Konferencji na Bliskim Wschodzie w Madrycie. Konferencja odbywała się z udziałem prezydenta USA Billa Clintona, prezydenta Rosji Michaiła Gorbaczowa, premiera Izraela Icchaka Szamira oraz ministrów spraw zagranicznych Libanu, Syrii, Jordanii i przedstawicieli Palestyńczyków. Pierwsza runda rozmów odbyła się bez Organizacji Wyzwolenia Palestyny, gdyż skompromitowała się ona udzieleniem poparcia dla Saddama Husajna. Przedstawiciele Palestyńczyków znajdowali się w delegacji jordańskiej. Negocjacje pokojowe kontynuowano w grudniu w Waszyngtonie, a następnie przez kilka miesięcy w różnych europejskich miastach.

W 1992 roku rozbrojono wszystkie bojówki w Libanie oprócz walczącego z Izraelem Hezbollahu i służącej Izraelowi Armii Południowego Libanu. Oznaczało to ostateczny koniec wojny domowej. Odbyły się również wybory powszechne, zbojkotowane jednak przez chrześcijan.

31 października 1992 Rafik Hariri, bogaty biznesmen o korzeniach saudyjsko-arabskich, został premierem.

25 lipca 1993 Izrael usiłował położyć kres groźbom ze strony Hezbollahu i Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny w południowym Libanie, zapoczątkowując "Operację Odpowiedzialność", największy atak od roku 1982. Izrael bombardował Bejrut. 11 kwietnia 1996 miała miejsce kolejna operacja „Grona gniewu”, w czasie której Izrael bombardował bazy Hezbollahu w południowym Libanie, dzielnicy w południowej części Bejrutu i mieście Bika. 18 kwietnia 1996 doszło do izraelskiego ataku na bazę ONZ w Kanie, podczas którego zginęło ponad 100 libańskich uchodźców tam się ukrywających.

16 kwietnia 1996 Stany Zjednoczone wynegocjowały zawieszenie broni i porozumienie, wedle którego Hezbollah i palestyńskie partyzantki zgadzały się nie atakować cywilów w północnym Izraelu. Porozumienie gwarantowało izraelskie prawo do samoobrony, lecz także prawo Hezbollahu do przetrwania izraelskiej okupacji w południowym Libanie. Liban i Syria nie podpisały porozumienia. Została ustanowiona Izraelsko-Libańska Grupa Monitorująca, z członkami z USA, Francji, Izraela, Libanu i Syrii, która to grupa miała za zadanie kontrolować zawieszenie broni.

1 kwietnia 1998 izraelskie prezydium rady ministrów chciało przyjąć Rezolucję 425 Rady Bezpieczeństwa ONZ z roku 1978, jeśli Liban zagwarantuje bezpieczeństwo północnej granicy Izraela. Jednakże ani Liban, ani Syria nie przyjęły tego warunku.

24 listopada 1998 roku dowódca wojska Emil Lahoud został zaprzysiężony na prezydenta, obejmując urząd po Ilyasie al-Hirawi. 4 grudnia 1998 Salim al-Huss został premierem, stając na czele gabinetu, niezawierającego przywódców milicji, a złożonego jedynie z 2 ministrów poprzedniej administracji.

3 czerwca 1999 Armia Południowego Libanu kończy wycofywanie się z Jazzin, na północy "strefy bezpieczeństwa", okupowanego od roku 1985. W czerwcu 1999 roku, Izrael zbombardował południowy Liban, był to najgorszy atak od roku 1996.

Przez wiele lat, wpływ Syrii w Libanie był postrzegany przez większość Libańczyków jako kluczowy dla stabilności w kraju. Siły syryjskie oraz popierana przez Syrię i Iran milicja Hezbollah stanowiły główną przeciwwagę dla Izraela, który przebywał w południowym Libanie do roku 2000. 5 marca tego roku izraelski rząd uchwalił jednostronny akt o wycofaniu oddziałów z południowego Libanu do lipca 2000. 24 maja 2000 roku, po rozpadzie Armii Południowego Libanu oraz szybkim napływie sił Hezbollahu, Izrael wycofał swe oddziały z południowego Libanu, na więcej niż sześć tygodni przed ustanowioną datą końcową 7 lipca.

Od tego momentu, nawoływania do wycofania się Syrii stopniowo narastały, jako że nasilało się oburzenie na wpływ Damaszku na politykę Libanu wraz z nasilającym się zjawiskiem korupcji. Zabicie Rafika Haririego, który stał się kluczową postacią antysyryjskiej opozycji, jeszcze spotęgowało sprzeciw w społeczeństwie.

W marcu 2001 roku Liban rozpoczął, mimo sprzeciwu ze strony Izraela, dostarczanie wody z dopływu Jordanu miejscowościom leżącym przy południowej granicy. We wrześniu 2002 wciąż trwał spór z Izraelem o plany Libanu, który zamierzał odprowadzać wodę z rzeki przygranicznej. Izrael jednak mówił, że nie może tego tolerować, ponieważ rzeka Wazzani, o którą tu chodziło, dostarczała10% wody pitnej Izraela. 

Latem 2001 roku, Syria wycofała prawie wszystkie ze swych 25 tysięcy oddziałów z Bejrutu. Syryjscy żołnierze pozostali jednakże w tamtych okolicach. Hezbollah wznowił budowę i rozmieszczanie sił na izraelsko-libańskiej granicy.

We wrześniu 2004, Rada Bezpieczeństwa ONZ uchwaliła rezolucję wzywającą wszystkie obce siły do wycofania się z Libanu. Za tym stały Stany Zjednoczone oraz Francja, które miały na celu zdyskwalifikowanie Hezbollahu i Damaszku. USA nałożyły również na Syrię pewne sankcje. Rezolucja ta wywiera presję na Syrię, która wzbudziła niechęć Waszyngtonu swym rzekomym poparciem i tolerancją dla rebeliantów w Iraku oraz popieraniem Hezbollahu.

Wpływ Syrii w Libanie był jej najsilniejszą kartą w trwającym sporze z Izraelem. Damaszek użył swego libańskiego sojusznika, Hezbollahu, do utrzymania presji wojskowej na północną granicę izraelską. Damaszek mówił, że wycofa się z Libanu w razie syryjsko-izraelskiego porozumienia pokojowego i wycofania się Izraela z okupowanych Wzgórz Golan. Twierdzono, że jeśli Syria wycofa się z Libanu, nie osiągając porozumienia z Izraelem, znajdzie się w ryzykownej sytuacji, gdzie może stracić swą libańską kartę przetargową bez zyskania czegokolwiek.

Źródła: www.izrael.badacz.org/historia/1991.html; www.onwar.com/aced/nation/lay/lebanon/flebanon1990.htm; BBC; in.