Kakao z Wybrzeża Kości Słoniowej

• eksport
• gospodarka
• handel
• kakao
• rolnictwo
• wybrzeże kości słoniowej

Wybrzeże Kości Słoniowej to jedyne państwo świata, które ma dwóch prezydentów. Okres dwuwładzy rozpoczął się w listopadzie 2010 roku, po wyborach prezydenckich, które według komisji wyborczej wygrał Alassane Ouattara. Ponad rok temu jego rząd wprowadził zakaz eksportu tego surowca, co zaniepokoiło producentów przetworów z nasion kakaowca, gdyż  Wybrzeże Kości Słoniowej jest jego największym na świecie producentem.

O czarnym złocie słów kilka

Kakao to nasiona, które uzyskuje się ze zmielonych nasion drzewa kakaowego. Kakaowiec jest typowym drzewem występującym w klimacie okołorównikowym gorącym, charakteryzującym się dużą wilgotnością i  małymi amplitudami temperatur  (rocznymi i dobowymi). Drzewo kakaowe, podobnie jak kawowiec, nie lubi dużego nasłonecznienia oraz silnych wiatrów, dlatego sadzi się je często pod osłoną innych, wyższych drzew. Kakaowiec potrzebuje także żyznych i odwodnionych gleb. Uprawy kakaowca często znajdują się na obszarach wyżynnych lub pagórkowatych. Założenie i utrzymanie plantacji kakaowca nie wymaga dużych nakładów kapitałowych i  nakładów pracy. W czasie zbiorów konieczne jest zwiększenie wysiłków – nasiona kakaowca są zrywane i pozostawiane do fermentacji  na okres od trzech do siedmiu dni. Następnie ziarna są suszone, palone i mielone. Uzyskana masa dzielona jest na masło kakaowe i proszek kakaowy . Znane są trzy różniące się aromatem odmiany kakao: Criollo, Forastero, Trinitario. Głównymi producentami kakao są takie kraje, jak: Wybrzeże Kości Słoniowej (39 % światowej produkcji), Ghana (13 %), Indonezja (11 %), Nigeria i Brazylia (po 8 %) .

Kakao jest jedyną odżywczą używką, stosowaną do wyrobu czekolady, polewy, cukierków, napojów, wiórków i mas czekoladowych. Oprócz białka i tłuszczu zawiera kofeinę i teobrominę, czyli alkaloidy o działaniu pobudzającym. Pierwszymi, którzy przekonali się o jego korzystnych dla umysłu i ciała właściwościach, byli najprawdopodobniej Majowie i Aztekowie. Już około 2500 lat temu spożywali oni napój kakaowy z pianką podczas  obrzędów religijnych. Roztarte ziarno kakaowca mieszali z pikantną papryką chili i miodem dzikich pszczół albo kukurydzą. Aby natomiast uzyskać apetyczną piankę, wielokrotnie przelewali płyn z naczynia do naczynia. Był  to napój oszałamiający, wprowadzający  spożywające go osoby w trans. Nasiona kakaowca stosowane były przez nich także jako środek płatniczy: za królika trzeba było zapłacić dziesięć ziaren, za niewolnika -  sto .

Historia kakao i wytwarzanych z niego wyrobów może jednak sięgać nawet X wieku p.n.e. Niektórzy językoznawcy odnaleźli korzenie słowa cacao w języku Olmeków. Możliwe, że to właśnie im zawdzięczamy plantacje drzewa kakaowego i tradycję przyrządzania czekolady. Plemię to założyło pierwszą cywilizację na terenach współczesnego Meksyku. W późniejszym okresie tereny zamieszkali Majowie,  potem Aztekowie .

W europejskim menu kakao pojawiło się za sprawą Krzysztofa Kolumba. Królowie hiszpańscy mieli okazję spróbować napoju kakaowego według przepisu azteckiego króla Montezumy. Kolumb przyczynił się do rozpowszechnienia napoju kakaowego, jednak za pierwszego Europejczyka, który przywiózł na swój kontynet ziarna kakaowca, uznawany jest Hiszpan -  Hernan Cortez. Wraz ze swoimi żołnierzami w latach 1519 - 1524 podbił on i opanował terytorium państwa Azteków, leżące na terenie obecnego Meksyku i na Półwyspie Jukatan w Ameryce Środkowej. Ziarna kakaowca zostały podarowane konkwistadorowi przez króla Montezumę II jako drogocenny skarb. 

Hiszpanie zmienili tradycyjny sposób przygotowywania napoju kakaowego, mieszając proszek z wrzątkiem (a nie zimną wodą) i dodawali cukier trzcinowy, wanilię, cynamon, anyż i pieprz. Piankę z kolei otrzymywano za pomocą specjalnego mieszadełka. Obecnie napój przygotowany na bazie oryginalnej receptury można spróbować w muzeum czekolady Cadbury, w Birmingham( Anglia).

apój przyrządzany z kakao był przez długi czas niezwykle kosztowny i spożywany tylko na dworach królewskich. W roku 1657 pewien Francuz otworzył w Londynie przy Bishopsgate Street pierwszą publiczną pijalnię czekolady – ceny napoju były jednak tak wysokie, iż tylko najbogatsi mogli pozwolić sobie na ten luksus. Anglicy zamiast wody do zmielonych ziaren kakao dodali ciepłe mleko a dla uzyskania odpowiedniej konsystencji dodawano jajka utarte z cukrem. Do wzrostu uprawy kakaowca i spożycia kakao przyczyniło się wynalezienie w Szwajcarii w XIX wieku sposobu wyrobu czekolady mlecznej oraz odkrycie możliwości odciągania nadmiaru tłuszczu z ziaren. Dzięki temu kakao rozpowszechniło się  jako napój. W Polsce zwyczaj picia napoju kakaowego rozpowszechniony został prawdopodobnie przez króla Augusta II Sasa, natomiast Ernestowi Karolowi Wedlowi zawdzięczamy pierwszą oryginalną polską recepturę czekolady pitnej (z 1859 roku) . 

Stolica kakao

Dziś kakao i wyroby z nasion drzewa kakaowego są powszechnie znane i spożywane. Napój kakaowy oraz czekolada to przysmaki  lubiane na całym świecie zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Warto zatem przyjrzeć się państwu, które jest największym w skali świata producentem kakao.
Po wyborach w listopadzie 2010 roku, kiedy drugą turę wyborów prezydenckich wygrał Alassane Ouattara, Laurent Gbagbo, sprawujący urząd prezydenta Wybrzeża od 2000 roku nie uznał wyników wyborów.

W tym momencie ważnym elementem politycznej walki stało się kakao. Wybrzeże Kości Słoniowej zapewnia około czterdziestu procent światowej podaży kakao. Gbagbo  kontrolował handel tym surowcem. Pieniądze te pozwalały mu utrzymać wojsko i najemników z zagranicy walczących po jego stronie, a także urzędników. W związku z tym prezydent Ouattara w styczniu 2011 roku ogłosił miesięczny zakaz eksportu kakao, powodując tym samym panikę producentów wyrobów z kakao z całego świata. Ouattara oznajmił, iż embargo nie obejmuje „ilości, do których prawa zostały nabyte przed 24 stycznia 2011 roku".  Powiedział także, iż „złamanie zakazu będzie równoznaczne z finansowaniem działalności nielegalnego rządu Laurenta Gbagbo.” Z kolei rzecznik rządu Gbagbo, Ahoua Don Mello zapewniał, iż zakaz nie dojdzie do skutku, ponieważ to rząd jego zwierzchnika sprawuje faktyczną kontrolę nad państwem, w tym także nad eksportem kakao.

Konflikty wewnętrzne kraju spowodowały, iż ceny kakao na rynku światowym wzrosły. Na giełdzie w Nowym Jorku za tonę kakao inwestorzy płacili w  styczniu 2011 roku 3,3 tysiące dolarów. Najwyższe ceny kakao zanotowano w lutym 2011 roku, kiedy tona ziaren kosztowała 3546 dolarów (USD). W październiku 2011 roku na giełdzie w Nowym Jorku towar ten stracił na wartości i kosztował 2170 USD za tonę, a na giełdzie w Londynie do 1,4 tysiąca funtów za tonę .

Kawa i kakao zapewniają około 40 procent przychodów z eksportu oraz około 20 procent PKB Wybrzeża Kości Słoniowej. Według Międzynarodowej Organizacji Kakao (ICCO) kraj ten jest największym na świecie producentem kakao. Między 2009 i 2010 rokiem zgromadził około 1,19 miliona ton zbiorów. Z powodu braku stabilności wewnętrznej, zmienności cen kakao oraz spekulacji cenowych  coraz mniejszy procent zysków ze sprzedaży kakao trafia do portfeli rolników. International Cocoa Initiative (ICI), organizacja non-profit analizująca sytuację na rynku kakao, podkreśla, iż o ile zaistniała sytuacja na rynku kakao jest korzystna dla nabywców kakao, może ona powodować zmuszanie pracowników, w tym także dzieci, do pracy podobnej do niewolnictwa.

W listopadzie 2011 roku Sangafowa Coulibaly, minister rolnictwa w rządzie Ouattary zapewniał, że rolnicy otrzymują około 40 procent udziału w cenie sprzedaży hodowanego przez nich kakao. Twierdził on, iż jest to wartość niewspółmiernie niska w stosunku do ponoszonych kosztów, zatem rząd będzie starał się zwiększyć udział rolników w cenie sprzedaży kakao do 60 procent w ciągu najbliższych lat.
Na początku lutego Wybrzeże Kości Słoniowej rozpoczęło serię przetargów, mających na celu sprzedaż części krajowych upraw kakao w roku 2012-2013, aby zapewnić dochody na realizację ośmioletniego planu rządu na modernizację przemysłu oraz zwiększenie udziału rolników w cenie kakao.

Przeprowadzenie reform wewnętrznych jest warunkiem umorzenia długów państwa postawionym przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy uzgodnionym przez prezydenta Alassane Ouattarę, byłego urzędnika MFW. Rząd prezydenta Alassane Ouattara musi wykazać, że wprowadzi w życie reformy konieczne dla odbudowy tego  zachodnioafrykańskiego kraju po czteromiesięcznym okresie brutalnego konfliktu politycznego.

Aukcje przedsprzedaży nasion kakaowca, których zbiory mają rozpocząć się w październiku 2012 roku, ma na celu ustalenie ram cenowych dla zakupu kakao. Podczas ich ustalania brane są pod uwagę: średnia cena ustalona podczas aukcji; podatki i ich prognozy,  dotyczące kosztów manipulacyjnych przesyłu surowca z gospodarstwa do portu oraz CIF (Cost, Insurance and Freight  czyli koszt, ubezpieczenie i fracht do oznaczonego portu przeznaczenia). Cena w ten sposób ustalona będzie stanowić cenę fizycznego zakupu ziarna od producentów już po rozpoczęciu sezonu. Ci nabywcy, którzy zakupili kontrakt po cenie wyższej od średniej ceny aukcji muszą dopłacić różnicę do biura marketingu kakao; ci z kolei, którzy kupił kontrakt poniżej średniej ceny aukcji mają otrzymać zwrot tej różnicy.

Kilku eksporterów zbojkotowało aukcje terminowej sprzedaży kakao z upraw w następnym sezonie zbiorów, rozpoczęte przez Wybrzeża Kości Słoniowej w lutym 2012 roku, argumentując, że reforma, mająca zagwarantować wyższe ceny producentom kakao, w obecnej formie jest niejasna i niewykonalna. „To już nie pat. Istnieje kilka punktów w zawieszeniu, ale musimy znaleźć rozwiązanie" - powiedział szef europejskiej firmy eksportowej po nocnych rozmowach w Abidżanie.

Olam International Ltd. oznajmiła w grudniu 2011 roku, iż światowa produkcja kakao spadnie, natomiast Międzynarodowa Organizacja Kakao prognozuje, że azjatycki popyt na czekoladę wzrośnie o 10 procent w 2012 roku, poprzez silny wzrost popytu na kakao w Chinach, Indonezji i Indiach.

Według danych z największego portu morskiego Wybrzeża Kości Słoniowej, Abidżanu,  eksport ziarna kakaowca wzrósł w grudniu o 53 procent. Wielkość przesyłek zwiększyła się do 125,816 ton w grudniu w stosunku do 82,082 ton w analogicznym okresie w roku poprzednim. Eksport wyrobów kakaowych wzrósł do 20,237 ton (z 15,21 ton) . Główny okres zbiorów na Wybrzeżu Kości Słoniowej trwa od października do marca, podczas gdy połowa plonu zbierana jest od kwietnia do września. Następnie odbywa się podział i przygotowanie produktów przetworzonych do transportu do portu w Abidżanie, stolicy handlowej.