Polityka spójności Unii Europejskiej w latach 2014-2020

• bruksela
• fundusze strukturalne
• ke
• pe
• ue

Polityka spójności Unii Europejskiej stanowi istotne narzędzie w rozwoju krajów członkowskich. Zmiany w polityce regionalnej następują co siedem lat. W roku 2013 zakończy się obecny okres programowania. Od 2014 roku będą obowiązywać nowe wytyczne dotyczące polityki spójności oraz nowe zasady przyznawania funduszy. W obecnym okresie programowania ( 2007 - 2013 ) na realizację celów owej polityki przeznaczono pięćdziesiąt miliardów euro rocznie, czyli ponad jedną trzecią unijnego budżetu.

Za najważniejsze cele polityki spójności w latach 2007 -2013 uznano: konwergencję konkurencyjność, zatrudnienie w regionach i europejską współpracę terytorialną. W ramach celu konwergencji skoncentrowano się na kreowaniu nowych i zagwarantowaniu już istniejących miejsc pracy, unowocześnianiu struktur gospodarczych, skupiając się na działalności w obrębie następujących dziedzin: badaniach i rozwoju, turystyki, innowacji i przedsiębiorczości, środowiska, transportu, energii, zapobieganiu ryzyka, edukacji, kultury, społeczeństwa informacyjnego i zdrowia.

W ramach celu drugiego - konkurencyjność i zatrudnienie w regionach - działania EFRR dotyczą rozwoju gospodarki i innowacyjności opartych na wiedzy, przedsiębiorczości, inżynierii finansowej, innowacyjności, ułatwienia w dostępie do sieci telekomunikacyjnych oraz usług transportowych w perspektywie ogólnogospodarczej. Działania w ramach tego celu ukierunkowane są na pomoc terenom skażonym, zapobieganiu ryzyka i ochronie środowiska, promocji ekologicznych środków transportów oraz planowaniu ekologicznych rozwiązań technicznych.

W obrębie europejskiej współpracy terytorialnej - celu trzeciego - wsparcie opiera się na współfinansowaniu: rozwoju transgranicznych korelacji na tle społecznym i gospodarczym, stworzeniu i rozwoju kooperacji ponadnarodowej (również w aspekcie dwustronnej kooperacji pomiędzy regionami nadmorskimi). Poza tym działania skoncentrowane są wokół wzrostu efektywności Polityki Regionalnej, tworzeniu sieci mających na celu wymianę doświadczeń, promocję kooperacji regionalnej i lokalnej.

Proponowany budżet na realizację celów polityki spójności w latach 2014–2020 wynosi 336 miliardów euro. Komisja Europejska planuje również przeznaczyć środki na realizację projektu „Łącząc Europę” (Connecting Europe Facility), który została stworzony w celu promowana i rozwoju transgranicznych projektów dotyczących transportu, energii
i technologii informacyjnych.

W ramach priorytetów polityki spójności na lata 2014-2020 wyznaczono następujące ramy tematyczne: badania i innowacje; informacje i komunikacje technologiczna, konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw; redukcję dwutlenku węgla; zapobieganie negatywnym skutkom zmian klimatu; ochronę środowiska; promocję zatrudnienia i wspieranie mobilności pracowników; rozwój zrównoważonego transportu; zatrudnienia i wspieranie mobilności siły robotniczej; zwalczane społecznego wykluczenia oraz przeciw działanie biedzie; edukację, rozwój umiejętności programu uczenia się przez całe życie oraz zwiększanie wydajność administracji.

Z 376 miliardów euro przeznaczonych na realizację polityki spójności w latach 2014-2020 40 miliardów przeznaczone zostanie na rozwój transportu, energii i infrastruktury telekomunikacyjnej. Środki te będą niezależnie od tradycyjnych programów współfinansowanych przez fundusze strukturalne. 336 miliardów natomiast zostanie przeznaczone bezpośrednio na wspieranie rozwoju regionów państw członkowskich. Zgodnie z propozycjami Komisji Europejskiej, 162,6 miliardów euro zostanie przeznaczonych na wsparcie regionów mniej rozwiniętych, 39 miliardów euro dla regionów przejściowych a 53,1 miliarda euro dla regionów rozwiniętych. Miliard euro przeznaczony będzie natomiast dla regionów peryferyjnych i słabo zaludnionych a11,7 miliardów na współpracę terytorialną.68,7 miliardów euro stanowią wydatki na Fundusz Spójności, z czego 10 miliardów zostało zarezerwowane na rozwój sieci transportowych.

Za jedną z największych zmian w polityce spójności uważa się wprowadzanie warunku ex ante. W myśl tej koncepcji każdy region i państwo przed otrzymaniem jakichkolwiek środków z budżetu polityki spójności musi się upewnić, iż otrzymane pieniądze zostaną wykorzystane zgodnie z prawnym, instytucjonalnym i politycznym przeznaczeniem w jak najbardziej efektywny sposób. Państwa przed rozpoczęciem ubiegania się o środki finansowe będą musiały wybrać cel, ramy tematyczne (z wyżej wymienionych), przedstawić KE szczegóły, aneksy i wyjaśnia dotyczące efektywności danej inwestycji w kontekście danego celu. Jeśli warunki dotyczące zgodności tematycznej działania nie znajdą odzwierciedlenia w rzeczywistości, kraj członkowski w momencie podpisywania umowy partnerskiej ( do końca roku 2016 ) będzie musiał określić zadania jakie podejmie w celu zmiany tego stanu rzeczy.

W nowych propozycjach KE pojawiła się również koncepcja nagradzania najbardziej efektywnych państw i regionów. Pieniądze przeznaczone na ten cel mają wynosić około pięciu procent z środków budżetowych funduszy strukturalnych. Planowane jest również przeprowadzenie kontroli w roku 2017 i 2019 mającej na celu ocenę realizacji projektów oraz podjęcie decyzji dotyczących dalszych form finansowania. Komisja będzie miała zatem prawo nagradzać kraje członkowie które realizują projekty zgodne z wytycznymi strategii Europa 2020 i karać (zawieszając lub wstrzymując środki) te państwa, które nie realizują przyjętych założeń.

W wyniku nacisków politycznych zwłaszcza ze strony Niemiec i Francji do rozporządzenia ogólnego dodano zapis o makroekonomicznych warunkach. Zasada ta wprowadza możliwość anulowania lub zawieszania wsparcie w przypadku nadmiernego deficytu lub braku równowagi ekonomicznej. Zapis ten dotyczyć będzie wszystkich funduszy strukturalnych – w chwili obecnej tylko Funduszu Spójności. Sprzeciw wobec tej koncepcji zgłosiły dotychczas Włochy, Irlandia i Hiszpania.

Większość państw członkowskich zgłosiło swoje wątpliwości dotyczące wyodrębnienia części funduszy na realizację określonych celów oraz zbyt dużą koncentrację tematyczną. Kraje obawiają się, iż taka tendencja przyczyni się do zwiększenia ingerencji Komisji Europejskiej w system dysponowania środkami na poziomie krajowym i regionalnym. Wstępne propozycję przedstawione przez Komisje Europejską wywołały sprzeciw wśród nowych państw członkowskich, szczególnie Rumunii. Nowe kraje UE obawiają się, iż w takim kształcie fundusze przeznaczone na realizację celów polityki spójności będą służyć jako narzędzie dyscyplinowania państw w zakresie polityki gospodarczej. Dla przykładu, Słowenia zgłosiła sprzeciw w stosunku do programu „Łączenie Europy”, ze względu na jego scentralizowany charakter.

Za sztywnymi ramami tematycznymi zaproponowanym przez Komisję Europejską opowiedziała się większość państw „starej piętnastki”. Państwa te poparły również uwzględnienie w zadaniach polityk spójności w latach 2014-2020 zrównoważony rozwój miejski – Belgia i Austria, równowagę płci – Szwecja , rozwój regionów zaludnionych i oddalonych – Finlandia oraz Szwecja. Ta ostatnia oficjalnie zaprotestowała również przeciw zwiększeniu elastyczności w zakresie tematycznym polityki spójności. Brytyjczycy przedstawione propozycje określili jako nierealne, niemieccy natomiast za zbyt wygórowane. Należy podkreślić, iż kraje „starej piętnastki” pomimo tego, iż nie są głównymi beneficjentami polityki spójności czerpią również z niej duże korzyści.

Aktywizowanie biedniejszych regionów krajów członkowskich przyczyniają się do rozwoju ekonomicznego całej UE, wzrostu importu i eksportu, ułatwienia wymiany gospodarczej, co z kolei staje się przyczyną tego, iż z każdego zainwestowanego euro w politykę spójność UE kraje bogatsze również maja zysk. Przyszły kształt polityki spójności, stanowi dziś pewnego rodzaju narzędzie w rękach krajów lepiej rozwiniętych do kontroli i dyscyplinowania krajów biedniejszych. Istnieje zatem obawa, iż w obliczu kryzysu gospodarczego, zachwiań unijnej gospodarki, strefy euro polityka spójności stanie się w latach 2014-2020 polityką na miarę kija i marchewki.


Źródła:
Europolitics:
Conditionality: Carrot and stick By Isabelle Smets Thursday, 06 October 2011
Conditions and performance key words in reform By Isabelle Smets, Wednesday 05 October
2011
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, dostępny przez http://ec.europa.eu/regional_policy/funds/feder/index_pl.htm, dostęp w dniu 12.07.2010r
One third of EU budget for regional development By Isabelle Smets, Thursday 06 October 2011
Open forum Cohesion Policy 2014-2020: For a genuinely fair category for transition regions
www.ec.europa.eu/inforegio - Cohesion Policy 2014 -2020 Investing in growth and jobs