W Izraelu prawdopodobne zwycięstwo lewicy

• kneset

Sondaż przedwyborczy opublikowany 1 marca na łamach gazety Haaretz wskazuje na prawdopodobne zwycięstwo Unii Syjonistycznej nad Likudem. Unia Syjonistyczna miałaby uzyskać 24 mandaty, o 2 więcej niż Likud.

Wspólna Lista Izraelsko-Palestyńska ma szansę na 13 mandatów, natomiast po 12 mogą uzyskać politycy z Żydowskiego Domu oraz Jest Przyszłość. Według sondażu 8 mandatów przypadłoby ugrupowaniu Wszystko dla nas, 7 ugrupowania Sefardyjska Partia Strażników Tory i Zjednoczony Judaizm Tory, a po 6 partie Wigor i Nasz Dom Izrael. 21 procent ankietowanych wciąż nie wie jak zagłosuje. Progu wyborczego nie udałoby się przekroczyć prawicowej partii Razem oraz libertaraiańskiej Zielonej Lewicy. Zakaz udziału w wyborach otrzymało Zgromadzenie Narodowo-Demokratyczne. Jego powodem jest brak uznawania przez tą partię istnienia Izraela jako państwa. Badanie zostało przeprowadzone pod kierunkiem profesora Camila Fuchsa z Uniwersytetu w Tel Awiwie. Program oraz ideologię najważniejszych partii przedstawia poniższe zestawianie.

Likud (tłum. hebr. Zjednoczenie) to tradycyjna prawicowa partia nacjonalistyczno-konserwatywna o neoliberalnej ideologii ekonomicznej. Została ona założona w 1973 roku jako koalicja partii prawicowych. Po 4 latach wygrała wybory do Knesetu. Pierwszym premierem został Menachem Begin, a w następnej kadencji jego następcą został Icchak Szamir. Stanowiska te obejmowali także dwukrotnie Benjamin Netanjahu oraz Ariel Szaron (w latach 2001-2006). Likud reprezentuje twardą i bezkompromisową politykę względem muzułmańskich sąsiadów i popiera dozbrajanie państwa. Granicę izraelsko-palestyńską według ideologii Likudu wyznacza rzeka Jordan, a Jerozolima to miasto Żydowskie. Palestyńczycy zgodnie z linią programową prezentowaną przez partię nie mają prawa utworzyć własnego państwa, mogą zamiast tego istnieć w ramach Izraela jako autonomia. Likud w przeciągu ostatnich lat przeforsował znaczne zmniejszenie podatków od wartości dodanej, dochodów i od przedsiębiorstw oraz obniżył cła, sprzyjał wolnemu handlowi zwłaszcza z Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi oraz usunął monopole przedsiębiorstw telekomunikacyjnych oraz portów morskich. Program partii wyraża także sprzeciw wobec mocnej pozycji związków zawodowych.

Unia Syjonistyczna to sojusz lewicowej Awody (Partii Pracy) i centrolewicowego Hatnuah (Ruchu). Liderem Unii jest Isaac Herzog z Partii Pracy. Numerem dwa zaś zdymisjonowana w wyniku rozpadu koalicji minister sprawiedliwości Cipi Liwni, będąca przewodniczącą Ruchu. W skład tego bloku wyborczego wchodzą także reprezentanci Partii Zielonych. Głównym celem Unii Syjonistycznej jest osiągnięcie trwałego pokoju z Palestyńczykami. Program wyborczy skupia się ponadto na kwestiach socjalnych. Przedstawiciele bloku opowiadają się także za zróżnicowaniem podatku VAT, zlikwidowaniem subwencji państwowych dla osadników żydowskich na Zachodnim Brzegu Jordanu i ultra-ortodoksów, podniesieniem podatków dla podmiotów eksploatujących zasoby naturalne oraz wprowadzeniem w Izraelu możliwości zawierania małżeństw osób tej samej płci.

Reszima Meszutefet (tłum. hebr. Wspólna Lista) to przymierze partii islamskich (Ta'al, Balad i Ra'am) i komunistycznej (Hadasz). Na czele tego bloku stoi lider Hadaszu – posiadający arabskie pochodzenie Ayman Odeh. Partia dąży do sojuszu arabsko-żydowskiego, przeciwstawia się izraelskiemu nacjonalizmowi i popiera wycofanie się wojsk z terenów zajętych przez Żydów w wyniku wojny sześciodniowej.

Jesz Atid (tłum. hebr. Jest Przyszłość) to populistyczna partia pod przywództwem byłego prezentera telewizyjnego Yaira Lapida. Partia chce zwiększyć dotacje rządowe na edukację, tanie budownictwo mieszkaniowe, służbę zdrowia i transport. Jej celem jest poprawa sytuacji życiowej klasy średniej, przede wszystkich drobnych przedsiębiorców. Ugrupowanie popiera równość Izraelczyków w edukacji i służbie wojskowej. Wszyscy powinni uczyć się tych samych przedmiotów w szkołach oraz podlegać obowiązkowej służbie w wojsku. Jesz Atid wyłącza z tego jedynie religijnych ultraortodoksów oraz izraelskich Arabów. W programie partii jest także ograniczenie ilości resortów ministerialnych oraz związanej z tym biurokracji. Jesz Atid opowiada się także za zwiększeniem pluralizmu religijnego w Izraelu, postulując wsparcie finansowe ze strony państwa także dla nieortodoksyjnych odłamów judaizmu, takich jak np. judaizm reformowany, podobne do tego, które udzielane jest ultraortodoksyjnemu Naczelnemu Rabinatowi. Jesz Atid popiera również wprowadzenie równego prawa do modlitw dla mężczyzn i kobiet oraz ortodoksyjnych i nieortodoksyjnych Żydów przy Ścianie Płaczu w Jerozolimie. Ugrupowanie to opowiada się za wprowadzeniem w Izraelu instytucji ślubu cywilnego, włączając w to małżeństwa homoseksualne. Jesz Atid postuluje także częściowe uruchomienie usług w transporcie publicznym w trakcie trwania szabatu.

Kulanu (tłum. hebr. Wszystko dla Nas) to partia o charakterze liberalnym. Jej celem jest obniżenie wysokich kosztów życia i usunięcie monopoli ekonomicznych. Wyraża ona interesy klasy średniej: przedsiębiorców prywatnych oraz pracowników korporacji. Lider partii Mosze Kahlon określa ją jako centrową z prawicowym odchyleniem ekonomicznym. Ugrupowanie popiera umożliwienie zawierania związków homoseksualnych. Mosze Kahlon w latach 2003-2013 był członkiem Likudu. Za jego rządów pełnił funkcje ministra komunikacji oraz ministra państwa opiekuńczego i opieki społecznej. Zasłynął wówczas wprowadzeniem nowych firm telekomunikacyjnych na rynek izraelski, co zmusiło kartel mający monopol w Izraelu na telefonię komórkową do obniżenia kosztów połączeń.

Bayit Yehudi (tłum. hebr. Żydowski Dom) to partia syjonistyczna wchodząca w okresie ostatniej kadencji w nieudaną koalicję z Likudem, Jesz Atid i Hatnuah. Podstawą ideologii tej partii jest kontrolowanie przez „Naród Wybrany” ziemi, którą obiecał mu Bóg. Ugrupowanie ma charakter nacjonalistyczny i wyraża interesy nowoczesnych ortodoksyjnych Żydów. Na czele partii stoi charyzmatyczny ultra-milioner Naftali Bennett. W przeciwieństwie do Szas, polityka partii wyraża się pewną niezależnością wobec rabinicznych autorytetów, co w efekcie przynosi dziś wzrost jej popularności.

Yahadut HaTorah (tłum. hebr. Zjednoczony Judaizm Tory) to koalicja dwóch partii ultra-ortodoksyjnych Agudat Izrael (Związek Izraela) i Degel HaTorah (Sztandar Tory). Zjednoczony Judaizm Tory chce utrzymać status quo w relacji w zakresie kwestii religijnych i państwowych. Zwolennikami partii są przede wszystkim chasydzi. Podstawą programu partii i jego głównym wyznacznikiem jest obrona kultury i wartości żydowskich w polityce państwa.

Szas (tłum. hebr. Sefardyjska Partia Strażników Tory) to przeżywająca w ostatnim czasie falę wewnętrznych rozłamów religijna partia reprezentująca ortodoksyjnych Żydów sefardyjskich. Głównym postulatem ugrupowania jest wypełnianie nakazów żydowskiego prawa religijnego – Halachy we wszystkich sferach życia publicznego. Przykładem tego może być żądanie wprowadzenia prawa zabraniającego określonych rodzajów aktywności w szabat. Na czele partii stoi Rada Mędrców Tory, którym przewodniczy skonfliktowany z bardziej liberalną częścią partii Eli Iszai. Przez przeciwników partia jest określana jako ugrupowanie fundamentalistyczne i szowinistyczne. Szas sprzeciwia się również podziałowi Jerozolimy i odrzuca propozycję utworzenia palestyńskiego państwa. Opowiada się natomiast za państwem opiekuńczym, gwarantującym szerokie świadczenia socjalne, zwłaszcza dla uczniów szkół religijnych. Taka polityka służy usunięciu dyskryminacji Żydów sefardyjskich w społeczeństwie zdominowanym przez aszkenazyjczyków.

Jisra’el Betenu (tłum. hebr. Nasz Dom Izrael) to budząca duże kontrowersje prawicowa, skrajnie nacjonalistyczna partia reprezentująca interesy rosyjskojęzycznych emigrantów przybyłych z dawnego Związku Radzieckiego. Ugrupowanie postuluje twardą politykę wobec Palestyńczyków. Ideowo stoi natomiast na stanowisku, żeby wytyczyć tzw. Zieloną Linię oddzielającą Izrael od Jordanii (oznaczałoby to zmianę obywatelstwa przez 1/3 mieszkańców pochodzenia arabskiego), bądź stworzyć oddzielne palestyńskie państwo, co stanowi istotną różnicę między tą partią a Szasem. Propozycje te motywują brakiem możliwości asymilacji ludności wyznającej Islam ze społeczeństwem żydowskim. Jisra’el Betenu w 2010 roku zawnioskował wprowadzenie obowiązkowej dla wszystkich obywateli przysięgi na wierność Izraelowi. Każdy Izraelczyk przed otrzymaniem dowodu osobistego podpisywać miałby deklarację lojalności wobec syjonistycznego państwa żydowskiego oraz przyrzeczenie wypełnienia służby wojskowej lub służby zastępczej. Ci, którzy odmówiliby złożenia takiej deklaracji, mogliby wciąż pozostać w kraju, ale bez możliwości udziału w wyborach.
Merec (tłum. hebr. Wigor) to socjaldemokratyczna syjonistyczna partia, której liderem jest pochodząca z Litwy Zahava Gal-On. Ugrupowanie w swoim programie za priorytety uważa rozwiązanie konfliktu izraelsko-palestyńskiego, sprawiedliwość społeczna, prawa człowieka i wolności religijnej (postuluje rozdzielenie kwestii religijnych i politycznych w państwie), ekologii, walki z dyskryminacją kobiet, mniejszości etnicznych oraz seksualnych. Merec popiera usunięcie żydowskich osiedli na Zachodnim Brzegu Jordanu. Opowiada się też za ideą państwa opiekuńczego z szerokim wachlarzem usług socjalnych.

Powodem przedterminowych wyborów zwołanych na 17 marca jest rozłam w koalicji rządowej, którego ostatecznym impulsem był brak zgodnych stanowisk w sprawie forsowanego przez premiera Netanjahu projektu ustawy definiującej Izrael jako "państwo ludu żydowskiego". Projekt Netanjahu krytykują parlamentarzyści z ugrupowań, z którymi Likud do grudnia 2014 roku był związany koalicją. Były to partie: laicka Jest Przyszłość i lewicowa Ruch. Parlamentarzyści tych ugrupowań uważali, że proponowana ustawa narusza zasadę pluralizmu politycznego i prawa arabskich obywateli kraju. Projekt ustawy dzięki głosom nacjonalistycznych partii Nasz Dom Izrael i Żydowski Dom został ostatecznie przyjęty. Poza tym sporem, brak porozumienia koalicji miał miejsce także w kwestiach budżetu i rozmów pokojowych z Palestyńczykami.

Źródła:
Haaretz, knesset.gov.il