Przedwyborcze potyczki w Republice Tureckiej, cz. II

• akp
• tayyip erdogan
• turcja
• wybory

W Ankarze wraz ze zbliżającą się datą 12 czerwca temperatura przedwyborcza podnosi się. Ustalono już kolejność list. Wiadomo, że kandydaci AKP zajmą listę numer 1, CHP numer 4, a MHP – trzeciej największej partii w Turcji - miejsca na liście numer 12. W Turcji tematy bezpośrednio dotyczące wyborów nie są jednak aż tak gorąco dyskutowane,  jak ostatnio głośno podnoszona kwestia wolności prasy. Ma to związek z kolejnymi aresztowaniami dziennikarzy i publicystów. W Republice Tureckiej prowadzone są dziesiątki tysięcy postępowań prokuratorskich przeciwko dziennikarzom. Tym razem na wokandzie jest sprawa aresztowania autora Ahmeta Şıka.

Armia Imama

Aresztowanie autora książki “Armia Imama” (Imamın Ördüsü) Ahmeta Şıka jest właściwie kontynuacją działań prokuratury związanych z aresztowaniami osób zamieszanych w aferę Ergenekonu (kemalistycznej ultranacjonalistycznej organizacji przygotowującej przewrót przeciwko proislamskiemu rządowi – przyp.red.). Mimo, że publikacja została skonfiskowana przed zakończeniem badań, jest ona już dostępna w internecie. Na Istiklal Caddesi (Alei Niepodległości w centrum Stambułu) odbyły się demonstracje w obronie Şıka. Autor traktuje w “Armii Imama” o tajnej organizacji niejakiego Fetullaha Gülena. Ta organizacja miałaby zdobyć władzę w policji i nią potajemnie kierować pod cichym przyzwoleniem rządu. Gülen w 1999 za głoszenie radykalnych islamistycznych haseł zmuszony był uchodzić z kraju. Mieszka na stałe w Stanach Zjednoczonych i posiada szkoły, gazety oraz banki w wielu krajach świata. Autor tekstu wskazuje na istnienie mafii związanej z rządzącą AKP. Premier Tayyıp Erdoğan stanowczo twierdzi, że na aresztowanie Şıka nie miał żadnego wpływu, a jedynie Naczelny Prokurator Zekeriya Öz, który prowadzi dochodzenie w sprawie Ergenekonu. Şık został aresztowany, gdyż zarzuca mu się działanie na rzecz przywódców Ergenekonu. Na tej podstawie książka została skonfiskowana. Wśród dziennikarzy zapanowało oburzenie i popłoch, że to nie koniec aresztowań w tej sprawie. Opozycyjne CHP krytykuje te działania i twierdzi, że AKP przed wyborami eliminuje wszystkich potencjalnych krytyków. Natomiast wicepremier Bülent Anınç wypowiedział się jednoznacznie w obronie Gülena, że zarzucanie mu kierowania tajną organizacją jest cokolwiek śmieszne i osoba która to wymyśliła nie może być w pełni rozumu. Z kolei przewodniczący Związku Dziennikarzy Nazmi Bilgin porównuje aresztowania dziennikarzy pod przykrywką afery Ergenekonu do działań państwa totalitarnego.

 

Kto na listy wyborcze?

Przewodniczący dwóch największych partii obiecują, że w wyborach pojawi się wiele nowych twarzy. CHP skłania się tym razem raczej ku młodszym kandydatom i obiecuje więcej kobiet na listach wyborczych. Tayyıp Erdoğan twierdzi z kolei, że część parlamentarzystów, którzy mieliby startować po raz trzeci, skieruje raczej do pracy wewnątrz partii (w Turcji panuje limit zasiadania w ławach parlamentu do 3 kadencji). Chętnych na wpisanie na listy wyborcze jest wielu. CHP zebrała już w tej sprawie 3000, a AKP 6000 wniosków. Co ciekawe dla kobiet opłata za zgłoszenie kandydatury na liście wyborczej CHP jest niższa i wynosi 2000 lir tureckich (ok. 4000 zł) podczas gdy dla mężczyzn wynosi ona 3000 lir.

“Zaman”, tytuł prasowy zorientowany bardziej w stronę rządową, krytykuje zaproszenie do wpisania na listy osób, którym zostały postawione zarzuty w aferze Ergenekonu. Posiłkuje się ankietą przeprowadzoną przez Metro POLL Centrum Badań Społecznych i Strategicznych w Ankarze, według której prawie 64 % ankietowanych uważa zezwolenie na kandydowanie do parlamentu osób zamieszanych w tą aferę za złą decyzję. Inaczej spogląda na tą kwestię przewodniczący CHP Kemal Kılıçdaroğlu. Już przed wpłynięciem wniosków o przyznanie miejsc na listach wyborczych powiedział, że byłby bardzo zadowolony, gdyby te osoby zechciały startować z ramienia CHP, w szczególności ostatnio zatrzymany dziennikarz gazety Cumhürriyet Mustafa Balbay

Po raz trzeci wygrani

Badania nastrojów przedwyborczych opublikowane 23 marca w “Habertürk” zapowiadają zwycięstwo AKP z 46,1-procentowym poparciem. Byłyby to trzecie z rzędu wygrane przez nich wybory parlamentarne. Gdyby wybory odbyły się tamtgo dnia, to drugie miejsce zajęłaby post-kemalistyczna CHP z wynikiem 25,8 %. Kolejna byłaby partia ultranacjonalistów MHP, która przekroczyłaby 10-procentowy próg wyborczy z wynikiem 13,6 %. Według tego samego źródła, w porównaniu z miesiącem poprzednim, tak AKP jak i CHP straciły kolejno 3,2 i 1 % poparcia. Spadek poparcia dla AKP związany jest głównie z aresztowaniami osób zamieszanych w aferze Ergenekon.

CHP czeka na zmiany

Z kolei atrakcyjność opozycji upatruje się głównie w ich zmianie podejścia do politycznych rywali. Wcześniej polityka CHP opierała się na stałej kontestacji wszystkich poczynań rządowych. Ta pasywna postawa nie zjednywała im wyborców. Kılıçdaroğlu jest postrzegany jako mniej autorytarny od swojego poprzednika Deniza Baykala, aczkolwiek nie wśród członków swojej własnej partii. Ostatnio Kılıçdaroğlu odwołał publicznie wypowiedź własnego deputowanego Ensara Öğüta, który powiedział, że nie tylko PKK ale także wojsko tureckie powinny powstrzymać działania zbrojne. Przewodniczący CHP odrzucił to twierdząc, że “nikt nie powinien sugerować tureckiej armii zaprzestania działań zbrojnych”. Jest to jeden z wielu przykładów zachowań Kılıçdaroğlu, wskazujących że demokratyzacja największej partii opozycyjnej jest jeszcze na samym początku swojej drogi.
 
Zmiany w armii tureckiej

Z tematów poruszanych w kampanii wyborczej kwestia unowocześnienia armii wydaje się być bardzo istotna. CHP zaproponowało zmniejszenie liczebności armii w razie swojej wygranej w wyborach o 30 procent. Przypomnijmy, że Turcja dysponuje największą w Europie armią. W NATO jest to druga największa armia zaraz po Stanach Zjednoczonych z jej 800 000 żołnierzami oraz 115 000 oficerami. Budżet roczny wynosi 15 miliardów lir (30 mld zł). Na stu mieszkańców Turcji 7 wykonuje zawód żołnierza lub jest zatrudnionych w armii. Średnia światowa wynosi za to 0,48. Po planowanej obniżce stanu armii udałoby się zbliżyć do tej średniej. CHP proponuje przejście w stronę armii zawodowej. Umożliwiłoby to zaoszczędzenie miliarda lir w budżecie państwowym. Z kolei minister obrony z ramienia AKP Vecdi Gönül zapowiedział wprowadzenie nowoczesnego systemu obrony lotniczej T-Loramids (Turkish Long Range Term Air and Missile Defence System). AKP obiecuje, że ten wielomiliardowy plan wejdzie w życie po uformowaniu się nowego rządu po wyborach. Obsunięcia w czasie mogłyby być jedynie spowodowane zmianą ministra obrony.
 
źródła:
Milliyet z dn. 14.03, 16.03, 18.03, 23.03, 24.03, 4.04, 7.04, 8.04, rubryka “Politika”
Hürriyet z dn. 14.03, 16.03, 18.03, 23.03, 24.03, 4.04, 7.04, 8.04, artykuły z rubryki “Gündem”
Cumhürriyet z dn. 14.03, 16.03, 18.03, 23.03, 24.03, 4.04
Habertürk z dn. 23.03
Turkish Daily News, wydanie z dn. 14.03, 16.03, 18.03, 23.03, 24.03, 4.04, 6.04, 7.04, 8.04
Today’s Zaman, wydanie z dn. 14.03, 16.03, 18.03, 23.03, 24.03, 4.04, 7.04, 8.04
“Türkei”, Aus Politik und Zeitgeschichte, Bundeszentrale für politische Bildung 39–40/2009 21. września 2009
“Armee des Imam”, Der Spiegel, Nr. 14/4.4.11
www.imamordusu.org