Meksyk. Między Atlantykiem a Pacyfikiem

Meksyk i Europę łączą więzi historyczne, które wpływają na ich wzajemne stosunki. Początkowo jednak ich relacje miały znikome znaczenie, ponieważ WE nie przywiązywała uwagi do Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Z czasem sytuacja ta uległa zmianie i to właśnie Meksyk stał się jednym z głównych partnerów Unii Europejskiej w regionie. Jak rozwijały się te relacje? Czy państwo meksykańskie ma alternatywnych partnerów poza UE? Jakie były oczekiwania i efekty ostatniego szczytu UE – CELAC z perspektywy Meksyku?

Zmienne relacje

Początku związków Europy z Meksykiem można dopatrywać się już w XVI wieku, gdy Hiszpanie podbili cywilizację Azteków, tworząc wicekrólestwo Nowej Hiszpanii. Terytorium dzisiejszego Meksyku było kolonią hiszpańską aż do 1821 roku, gdy oficjalnie została uznana jego niepodległość. Następnie przez krótki okres  Meksyk znajdował się pod panowaniem francuskim [1]. Nawet po tym jak został samodzielnym państwem, jego związki z Europą pozostały widoczne. Czy jednak Europa wyzbyła się kolonialnych aspiracji i traktuje Meksyk jak równorzędnego partnera?

Stosunki dyplomatyczne pomiędzy Wspólnotą Europejską a Meksykiem zostały nawiązane w 1960 roku [2].  Początkowo relacje z Europą opierały się przede wszystkim na współpracy politycznej, bowiem WE nie widziała w państwach Ameryki Łacińskiej korzystnego partnera handlowego. Zmiany nastąpiły w latach 90. XX wieku gdy Meksyk i inne państwa regionu zaczęły przeprowadzać reformy gospodarcze, skupiając się przede wszystkim na liberalizacji handlu. Wtedy też państwa europejskie zaczęły dostrzegać szansę na rozwinięcie korzystnych stosunków handlowych z tym regionem [3].

Sam Meksyk dzięki wprowadzeniu zmian w gospodarce przystąpił w 1986 do Układu Ogólnego w Sprawie Ceł i Handlu (GATT), następnie w 1995  roku został członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO). Działania te utwierdziły kraje europejskie w przekonaniu, że Meksyk to godny zaufania partner gospodarczy. Co więcej, kraj Azteków od 1994 roku należy do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), której członkami jest także wiele państw Starego Kontynentu [4].

W rezultacie współpraca Meksyku z Unią Europejską w ostatnich dekadach nabrała na dynamice. W 1997 roku, jako pierwsze państwo Ameryki Łacińskiej, Meksyk podpisał z UE Porozumienie o partnerstwie ekonomicznym, koordynacji politycznej i współpracy (EU-Mexico Economic Partnership, Political Coordination and Cooperation Agreement). Dokument ten wszedł w życie w 2000 roku, ustanawiając Strefę Wolnego Handlu (Free Trade Area) między stronami. Dodatkowo od 2008 roku Meksyk jest partnerem strategicznym Unii, jako drugie obok Brazylii państwo Ameryki Łacińskiej. Oznacza to znaczne poszerzenie wzajemnej współpracy – m.in. spotkania na osobnych szczytach UE- Meksyk [5].

Polityczne deklaracje a rzeczywista współpraca

Czy jednak te formalne deklaracje to nie tylko puste polityczne ,,frazesy”? Czy rzeczywiście przynoszą realne korzyści w sferze handlowej? Patrząc na statystyki, można stwierdzić, że ustanowienie FTA pogłębiło dwustronne relacje gospodarcze. Jak pokazują dane, wymiana handlowa między Meksykiem a UE wzrosła dwukrotnie – z 21,7 miliardów EUR w 2000 roku do 40,1 w roku 2011 [6]. Choć widać wyraźny spadek w 2009 roku, co związane było z kryzysem finansowym na świecie, to od 2010 roku następuje jednak ponowny wzrost.

W 2011 roku UE była trzecim partnerem Meksyku w zakresie importu (po USA i Chinach), zaś drugim jeśli chodzi o eksport. Z kolei dla Unii, Meksyk był odpowiednio na 21 i 19 miejscu [7]. Świadczy to o fakcie, że to Meksyk jest bardziej zainteresowany relacjami handlowymi z Europą. Mimo to, niewątpliwe UE zależy na pogłębianiu współpracy z tym krajem, ponieważ dostrzega w tym szansę na rozszerzenie rynku eksportowego dla swoich produktów. Meksyk posiada też szereg umów handlowych z różnymi państwami, a to może ułatwić wejście na te rynki Unii Europejskiej. Ponadto UE zainteresowana jest meksykańskimi surowcami. Główne  produkty, które kraje Starego Kontynentu importują z Meksyku to maszyny i sprzęt transportowy (42,8%) oraz właśnie surowce mineralne (20,4%). Jeśli chodzi o towary najczęściej importowane z Unii Europejskiej przez Meksyk to należą do nich sprzęt elektroniczny (30,3%) oraz produkty chemiczne (16,1%) [8]. Innym niezwykle istotnym aspektem współpracy na linii Meksyk – UE są bezpośrednie inwestycje zagraniczne, podejmowane przez Unię. Jak przedstawiają dane, w latach 2006-2010 był drugim po Brazylii krajem regionu Ameryki Łacińskiej i Karaibów z największa ilością BIZ ze strony UE [9].

Główny partner - USA

Nie należy jednak zapominać, że priorytetowym partnerem handlowym Meksyku jest nadal  sąsiad z północy - Stany Zjednoczone Ameryki. Relacje te pogłębione zostały w ramach podpisanego w 1992 roku Północnoamerykańskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (NAFTA) między USA, Kanadą i Meksykiem (weszło w życie 1 stycznia 1994 roku) [10]. Na traktacie tym skorzystały wszystkie strony. Poprzez rozwinięte stosunki z Meksykiem UE być może liczy na możliwość łatwiejszego dostępu do rynku amerykańskiego. Z drugie strony produkty amerykańskie konkurują z tymi eksportowanymi z Europy. Z kolei dla Meksyku Unia jawi się jako alternatywa dla silnego uzależnienia jego gospodarki od USA. Rozwijanie współpracy z Europą wydaje się więc ważnym celem dla obu stron.

Azjatycka ofensywa a działania podejmowane przez UE

Warto wspomnieć, że Meksyk utrzymuje również aktywną współpracę z regionem Azji i Pacyfiku. Z tym obszarem łączy go m.in. członkostwo we Wspólnocie Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC). Meksyk jest także członkiem Forum Współpracy Ameryka Łacińska – Azja Wschodnia (FOCALAE) [11]. Co więcej, od 2000 roku zwiększa się ekspansja Chin w Ameryce Łacińskiej. W 2011 roku azjatyckie mocarstwo było drugim (po USA i przed UE) partnerem  Meksyku w zakresie importu [12]. Dla Chin i innych państw Azji, Meksyk jest jednak tylko jednym ze źródeł zaopatrzenia w surowce – jak ropa czy gaz ziemny. Ze względu na podobną strukturę produkcji, chińska oferta konkuruje jednak z meksykańską. Oba państwa rywalizują też na amerykańskim rynku. 

Jeśli chodzi o Unię Europejską to pogłębia ona relacje z Ameryką Łacińska w skoordynowany sposób. Od 1999 roku organizowane są specjalne szczyty UE - Ameryka Łacińska i Karaiby, na których ustalane są priorytety dalszej współpracy tych regionów. Oprócz tego, z najważniejszymi państwami regionu prowadzone są też rozmowy indywidualne [13]. W tym roku szczyt UE – Wspólnota Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CELAC) odbył się  w Chile w dniach 26-27 stycznia [14]. Sprawy, które zostały na nim poruszone obejmowały szeroki zakres spraw, od kwestii ubóstwa, przez migracje, przeciwdziałanie handlowi narkotykami czy zmiany klimatyczne, aż po  wymianę handlową. To właśnie jednak ten ostatni temat był głównym bohaterem spotkania.

Na Szczycie

Czy Meksyk miał jakieś oczekiwanie co do tego spotkania? Jako, że kraj ten posiada już strefę wolnego handlu z UE, to obecnie zależy mu zapewne na zwiększeniu wymiany handlowej z Europą, w tym szczególnie na eksporcie do Starego Świata. Kraj jest też zainteresowany zwiększaniem inwestycji unijnych. Prezydent Meksyku, Enrique Peña Nieto podkreślał podczas szczytu, że należy rozwijać inwestycje między regionem Ameryki Łacińskiej i Karaibów a Europą, dbając jednak  przy tym o aspekty socjalne i ochronę środowiska [15].

W przyjętych podczas szczytu dokumentach: Deklaracji z Santiago oraz Planie działania UE-CELAC [16], podkreślono znaczenie Ameryki Łacińskiej w polityce europejskiej. Prezydent Nieto spotkał się też osobiście z przywódcami niektórych europejskich państw  m.in. z kanclerz Niemiec Angelą Merkel w celu zacieśnienia dwustronnych relacji [17]. Trudno przewidywać jednak czy te ustalenia i dokumenty znajdą odzwierciedlenie w rzeczywistych relacjach między regionami. Jak powiedział podczas szczytu prezydent Chile, Sebastián Piñera: ,,Mamy deklarację z Santiago, plan działania, ale teraz jest czas na aktywność. Trzeba przełożyć dobre intencje w dobre rezultaty”[18].

Podsumowanie 

Paradoksalnie, sprzymierzeńcem pogłębiania współpracy między regionami może okazać się obecny kryzys gospodarczy. Co ciekawe, obecnie to region Ameryki Łacińskiej i Karaibów znajduję się bowiem w fazie wzrostu gospodarczego, podczas gdy Europa przechodzi recesję. Jak w tej sytuacji powinien postępować Meksyk? Nadal kontynuować i rozwijać współprace z Unią Europejską czy może jednak zwrócić swoje uwagę w stronę Azji? Bez wątpienia z UE łączy Meksyk szersze relacje, nie tylko handlowe. Podkreślała to podczas szczytu również Angela Merkel, mówiąc o stosunkach z Ameryką Łacińska i Karaibami: ,,Mamy bardzo intensywne relacje, nie tylko w zakresie inwestycji, co odróżnia nas od naszych azjatyckich partnerów"[19]. Dodatkowo Meksyk ma dobrze rozwinięte relacje z poszczególnymi krajami Unii Europejskiej – m.in. Hiszpanią, Niemcami czy Włochami. Z drugiej strony z regionem Azji i Pacyfiku łączy Meksyk współpraca w ramach APEC oraz zapotrzebowanie w Azji na meksykańskie surowce.

Najlepszym rozwiązaniem wydaję się zatem dalsze rozwijanie relacji z Europą i Azją jednocześnie, by w ten sposób zdywersyfikować wymianę handlową i przestać być tak silnie uzależnionym od Stanów Zjednoczonych. Jednak decydującym aspektem, w która stronę skłoni się państwo meksykańskie będzie to czy unijne deklaracje znajdą odzwierciedlenie w działaniach.

--- 
Przypisy:

[1] W.Dobrzycki, Historia Stosunków Międzynarodowych 1815-1945, Warszawa 2008, s.105

[2] J.Tvevad, Ameryka Łacińska, Parlament Europejski, 2012, 07.02.2013; [URL- http://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/FTU_6.4.8.pdf]

[3] M.F. Gawrycki, Unia Europejska-Ameryka Łacińska. Trudne partnerstwo dwóch
regionów, rozdział I.2., Warszawa 2005

[4] Central Intelligence Agency -The World Factbook, Mexico, 07.02.2013; [URL- https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html]

[5] European Union External Action Service, Mexico, 07.02.2013; [URL-http://eeas.europa.eu/mexico/index_en.htm]

[6]  Europa – Press releases, European Commission Memo, The EU’s free trade agreements – where are we?, 2012, 07.02.2013; [URL- http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-12-932_en.htm?locale=en]

[7] European Commission – trade, Mexico, EU bilateral trade and trade with the world, 2012, 07.02.2013; [URL-http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc_113418.pdf]

[8] Ibidem.

[9] Economic Commission for Latin America and the Caribbean (ECLAC), Foreign direct investment between the European Union and Latin America and the Caribbean, 2011, 07.02.2013; [URL-http://www.eclac.cl/publicaciones/xml/2/46572/LIE2011-Chapter2.pdf]

[10] J.Nakonieczna, Ameryka Łacińska w procesie integracji zachodniej hemisfery, [w:] M.F.Gawrycki (red.) , Procesy integracyjne w Ameryce Łacińskiej, Warszawa 2007,s.187

[11] M.F. Gawrycki, “Era Pacyfiku” w Ameryce Łacińskiej, (w:) M.F. Gawrycki (red.)
Ameryka Łacińska w regionie Azji i Pacyfiku, Toruń 2007, s.27-28

[12] European Commission – trade, Mexico, EU bilateral trade and trade with the world,2012, 07.02.2013; [URL-http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc_113418.pdf]

[13] J.Tvevad, Ameryka Łacińska, Parlament Europejski, 2012, 07.02.2013; [URL- http://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/FTU_6.4.8.pdf]

[14] European Union External Action Service, Santiago de Chile Summit 2013, 07.02.2013; [URL- http://eeas.europa.eu/la/summits/2013/index_en.htm]

[15]Embajada de Mexico en Belice, Secretaria de relacionses exteriors, Participation of president of Mexico on the summit CELAC – EU, 07.02.2013; [URL-http://embamex.sre.gob.mx/belice/index.php/en/component/content/article/18-avisos/789-celac]

[16] Oficjalna strona Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej, Strategiczne partnerstwo UE-Ameryka Łacińska i Karaiby potwierdzone w Santiago de Chile, 07.02.2013; [URL-http://www.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/wiadomosci/strategiczne_partnerstwo_ue_ameryka_lacinska_i_karaiby_potwierdzone_w_santiago_de_chile]

[17] Strona internetowa Gazety Wyborczej –Depesze, PAP, Chile. Rozpoczął się szczyt CELAC i UE, 07.02.2013; [URL-http://wyborcza.pl/1,91446,13303712,Chile__Rozpoczal_sie_szczyt_CELAC_i_UE.html]

[18] Tłumaczenie własne za: Strona internetowa Santiago Times, Ch.Karrlsson-Willis, As CELAC-EU Summit concludes, leaders look to turn words to actions,07.02.2013; [URL-http://www.santiagotimes.cl/world/chile-abroad/25658-as-celac-eu-summit-concludes-leaders-look-to-turn-words-to-actions]

[19] Strona internetowa Gazety Wyborczej –Depesze, PAP, Chile. Rozpoczął się szczyt CELAC i UE, 07.02.2013; [URL-http://wyborcza.pl/1,91446,13303712,Chile__Rozpoczal_sie_szczyt_CELAC_i_UE.html]