Paweł Kaczmarek: Kazachstan - zdrowa rodzina podstawą potęgi państwa i kluczem do sukcesu narodu
Spośród byłych środkowoazjatyckich republik radzieckich to w Kazachstanie następuje najszybsza modernizacja. Nie bez znaczenia dla tego zjawiska pozostaje fakt dużych zasobów surowców naturalnych, znajdujących się w tym kraju. Z ambicji szybkiego rozwoju państwa korzysta także kazachska polityka prorodzinna. Środki ze sprzedaży ropy i gazu pozwoliły władzom zmniejszyć poziom ubóstwa wśród społeczeństwa poprzez dofinansowywanie programów socjalnych. Pomimo tego, statusowi kobiety, dziecka i rodziny jest wciąż daleko do standardów państw rozwiniętych gospodarczo.
W Kazachstanie jak podają organizacje medyczne zwiększa się liczba urodzeń dzieci zarażonych wirusem HIV przez swoje matki. Wiąże się to z wzrastającym w kraju zażywaniem narkotyków. Niska świadomość odnośnie stosowania antykoncepcji doprowadza do szerzenia się chorób wenerycznych, a wciąż niedoskonała opieka medyczna do częstych patologii ciąży. Wśród młodych Kazaszek rozpowszechniona jest aborcja. Często wykonywana przez niewykwalifikowane osoby prowadzi do bezpłodności bądź innych komplikacji zdrowotnych (także zagrażających życiu). Organizacje kobiece w Kazachstanie wnoszą do odpowiednich władz prośby o odchodzenie od metody łyżeczkowania na rzecz aborcji farmakologicznej. Chcą także większej odpowiedzialności lekarzy za przeprowadzony zabieg. Słabnąca instytucja rodziny powoduje, iż coraz więcej dzieci jest wychowywanych na koszt państwa w specjalnych ośrodkach.
Pod auspicjami prezydenta Nursułtana Nazarbajewa politykę rodzinną realizuje Narodowa Komisja ds. Rodziny i Równouprawnienia Płci. Wprowadziła ona m.in. dostępność środków antykoncepcyjnych dla nieletnich w miejskich ośrodkach planowania rodziny. Młodzież może się tam w nie zaopatrzyć bez wiedzy rodziców raz w miesiącu. Działający tam lekarze dobierają środki antykoncepcyjne indywidualnie do potrzeb pacjenta. Stowarzyszenie Kobiet Biznesu Kazachstanu domaga się jednak, aby poddać powyższe działanie państwa większej kontroli. Powstaje tutaj dylemat, kto będzie odpowiedzialny za ewentualne komplikacje zdrowotne w przypadku szkodliwego działania środków medycznych. Trzeba dodać, że lekarze udzielają porad młodzieży anonimowo.
System edukacji pomimo wzrastających standardów jest nierównomiernie rozproszony. Na wsiach tylko 11 procent dzieci ma dostęp do nauki przedszkolnej. Dzieci niepełnosprawne także mają problemy ze zdobyciem edukacji. Tylko 1/3 z nich ma dostęp do specjalnych programów kształcenia (jednakże w porównaniu z innymi państwami regionu to bardzo wysoki odsetek). Podstawowa edukacja w Kazachstanie jest powszechna. Drugi poziom edukacji (dobrowolna nauka po skończeniu szkoły podstawowej) osiąga 95,3 procenta młodych ludzi. Władze odnoszą także sukcesy w wyrównywaniu proporcji płci na pierwszym i drugim poziomie nauczania.
Państwo przeprowadza wśród rodzin akcje propagandowe zachęcające do regularnych szczepień dzieci. Dotychczas wśród rodziców powszechne było przekonanie, iż takie działania względem ich dzieci są niepotrzebne. Powodowało to powszechne występowanie wśród dzieci odry i różyczki. Świadomość prozdrowotna jednakże wśród rodziców kazachskich się zmienia w dobrym kierunku. UNICEF stara się przekonać władze kraju do wprowadzenia w życie prawa nakazującego fabryczne wzbogacanie mąki w substancje mineralne. Władze kraju już przeprowadziły kampanię reklamową, która zachęcała obywateli, aby zwłaszcza dzieci i kobiety w ciąży spożywały jodowaną sól zamiast zwykłej. Według badań władz taki stan rzeczy występuje już w 92 procentach kazachskich gospodarstw domowych.
Właściwe priorytety polityki prorodzinnej w Kazachstanie zostały określone przez zespół rządowych i pozarządowych specjalistów w 2005 roku. Państwo według nich powinno skupić się na zwiększaniu udziału mężczyzn w wychowywaniu dzieci, aby zapobiec powiększaniu się liczby niepełnych rodzin. Ze środków budżetowych regularnie mają być też przeznaczane pieniądze na propagowanie tradycyjnych dla Kazachstanu wartości rodzinnych, które zaczęły słabnąć w wyniku propagandy sowieckiej oraz w dzisiejszych czasach gwałtownej modernizacji gospodarczej. Powstał rządowy projekt „Świat rodziny” polegający na tworzeniu centrów psychologicznego wsparcia rodziny oraz studenckich klubów propagowania rodzicielstwa. Naukowcy kazachscy mieli w większym stopniu skupiać się na analizie społeczeństwa - jego problemów i możliwych rozwiązań. Dziennikarze mieli poświęcać więcej uwagi problemowi prawidłowego kształtowania rodziny. Jednakże, jak donoszą kazachskie media, wszelkie próby uzyskania rządowego wsparcia dla prasy prorodzinnej kończą się odmową. Zarysowuje się więc pewien dysonans między teorią, a praktyką.
Wraz z wejściem w życie w 2009 roku zmian w kodeksie pracy Republiki Kazachstan uprawnione do otrzymania urlopu macierzyńskiego są już nie tylko matki, ale także ojcowie. Badania socjologiczne potwierdzają, że pomimo niskiego poziomu liczby ojców na urlopie macierzyńskim, tendencja jest rosnąca. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadkach jeżeli zarobki żony są wyższe niż męża. Przyszłej matce przysługuje urlop o maksymalnej długości 70 dni przed porodem i 56 dni po porodzie. Za urodzenie dziecka matce przysługuje jednorazowa zapomoga w wysokości 38 190 tenge (około 733 złote). Matce w okresie ciąży i po porodzie (do czasu, aż dziecko skończy pierwszy rok życia) przysługuje także comiesięczny zasiłek. W przypadku kobiet pracujących wynosi on 40 procent średniej płacy matki za ostatnie 2 lata pracy (jednak nie więcej niż 53 880 tenge – czyli 1034 złote). Jeżeli kobieta była bezrobotna wysokość zasiłku określają sztywne ramy prawne. Za pierwsze dziecko miesięczna kwota zasiłku to 6365 tenge (122 złote), za drugie 7002 tenge (134 złote), za trzecie 7683 tenge (147 złotych), a za czwarte i każde następne dziecko 8275 tenge (159 złotych). Nawet, jeżeli matka wraca do pracy po porodzie, a na urlop macierzyński idzie ojciec to kwota zasiłku pozostaje niezmieniona.
W 2007 roku Kazachstan był gospodarzem konferencji Wspólnoty Niepodległych Państw w sprawie polityki prorodzinnej na obszarze poradzieckich państw Azji Centralnej w XXI wieku. Władze państwa goszczącego przedstawiły wtedy program „Kazachstan 2030” w którego części odnoszącej się do demografii przedstawiły szereg planowanych projektów. Rząd zobowiązał się zwiększać rokrocznie wydatki budżetowe przeznaczone na zakup sprzętu medycznego służącego dziedzinie zdrowia matki i dziecka. Kazachscy lekarze położnicy oraz pielęgniarki środowiskowe mają także odbywać zagraniczne szkolenia. Państwo będzie się starać poprawiać sytuację społeczną kobiet. Wzmożone działania mają być wymierzone w handel ludźmi oraz przeciwko agresji wobec kobiet. Rząd dołoży także wszelkich starań, aby w opieka medyczna nad ciężarnymi kobietami i dziećmi była w rzeczywisty sposób darmowa. Już dzisiaj medykamenty są wydawane ciężarnym i matkom noworodków bez opłaty.
Widać, iż Kazachstan jako najbogatsze i największe państwo z wszystkich byłych azjatyckich republik ZSRR stawia swoje ambicje przede wszystkim. Władzy marzy się nowoczesne państwo o jednolitym charakterze narodowym. Retoryka zdrowego fizycznie i moralnie, licznego społeczeństwa przyszłości może okazać się korzystna dla kwestii dobrobytu matki, dziecka i rodziny w Kazachstanie.
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
