Grupo Clarin, czyli od gazety do hegemonii
Argentyński rynek medialny ma jednego wyraźnego lidera. Jest nim Grupo Clarin, koncern medialny, mający w swojej ofercie zarówno tytuły prasowe, jak i kanały telewizyjne czy stacje radiowe. Grupa do 2009 roku, czyli do przyjęcia przez argentyński rząd ustawy antymonopolowej, konsekwentnie budowała swoją hegemoniczną pozycję, stając się najbardziej wpływowym konglomeratem medialnym w Argentynie i jednym z najważniejszych na kontynencie [1]. Dziś jej pozycji może zagrozić jednak konflikt z argentyńskim rządem.
Zaczęło się od dziennika…
Wszystko zaczęło się od stworzenia przez Roberto Noble w 1945 roku w stolicy kraju, Buenos Aires, dziennika Clarín. Założyciel miał na celu dać Argentyńczykom gazetę zaangażowaną na rzecz państwa, obiektywną, przekazującą rzetelne informacje [2]. W 1969 roku władzę w Clarinie przejęła Ernestina Herrera de Noble, żona twórcy dziennika. Od tego czasu Clarín stał się najbardziej poczytną argentyńską gazetą o największym nakładzie w całej Ameryce Łacińskiej [3].
W 2000 roku koncern wzbogacił się o 500 milionów USD, dzięki sprzedaży 18% swoich akcji amerykańskiemu bankowi inwestycyjnemu Goldman Sachs. Oprócz niego akcjonariuszem holdingu zostało też Booth American Company Investment LLC, które z początku nie miało wielu udziałów, jednak z czasem przejęło część pakietu Goldman Sachs [4]. Co istotne, sprzedaż akcji zasiliła finansowo konglomerat, nie pozbawiając argentyńskich akcjonariuszy wyłącznej kontroli nad spółką. Nadal łącznie ponad 70% udziałów należy bowiem do Ernestiny H. de Noble (wdowy po założycielu dziennika Clarín), Héctora H. Magnetto, Jose Antonio Arandy oraz Lucio Rafael Pagliaro, którzy trzymają stery holdingu [5].
Media czyli pieniądze
W Argentynie bez wątpienia Grupo Clarín jest nie tylko liderem w każdym sektorze medialnym, ale też jednym z najbogatszych holdingów w kraju. W 2011 roku jego wpływy wyniosły 9,7 miliarda dolarów, a zysk netto ponad 522 miliony dolarów [6]. W październiku 2007 roku Grupo Clarín weszła na giełdę w Buenos Aires i Londynie, oferując 20% akcji firmy, w tym połowę udziałów Goldman Sachs [7]. Wyniki finansowe związane są z dużą liczbą podmiotów, wchodzących w skład koncernu. Grupo Clarín to już nie tylko najbardziej poczytny dziennik w regionie, ale też takie tytuły jak Olé, Viva, Tiki Tiki, Elle, Rural, Genios, Pymes, większość akcji bezpłatnego dziennika La Razón, a od 1982 roku także część udziałów Papel Prensa S. A., jednej z najważniejszych wytwórni papieru w kraju, co ułatwia grupie kontrolę argentyńskiego rynku wydawniczego.
W skład Grupo Clarín wchodzą także media audiowizualne. Należąca do holdingu firma producencka Arte Radiotelevisivo Argentino (Artear) jest bowiem właścicielem lub głównym udziałowcem wielu kanałów telewizyjnych, również regionalnych, a także innych przedsiębiorstw produkujących programy telewizyjne, łącznie z tymi najważniejszymi na rynku, jak Pol-ka Producciones czy Patagonik Film Group. Ponadto holding jest właścicielem Cablevisión, które razem z Multicanal i Teledigital tworzy największą sieć telewizji kablowych w Ameryce Łacińskiej [8]. Grupa zdominowała także rynek radiowy, gdzie poza najpopularniejszym Radio Mitre, oferuje cały wachlarz innych stacji.
Warta odnotowania jest również obecność Grupo Clarín w Internecie. Od początku swojego istnienia firma podążała za rozwojem technologicznym. W zinformatyzowanym świecie musiała postawić również na budowanie swoich portali internetowych, które dziś mogą się pochwalić ponad połową liczby wszystkich wizyt Argentyńczyków w sieci [9]. Ponadto, poprzez Fibertel, Grupo Clarín dostarcza Internet do wielu argentyńskich domów i placówek. Udział koncernu w rynku telekomunikacyjnym wynosi 24,5%, co sprawia, że imponuje nawet w tym sektorze [10].
Grupo Clarín kontra władza
Tak jak w całej Ameryce Łacińskiej, także w Argentynie, media biorą udział w tworzeniu polityki. Jeśli media żyją w zgodzie z istniejącą władzą, mogą liczyć na liczne przywileje, jednak w przypadku konfliktu z władzami ich przyszłość staje się niepewna. Grupo Clarín na przestrzeni swojej działalności mogło doświadczyć obu tych sytuacji.
Po demokratycznej transformacji Argentyny w 1983 roku, przywrócone zostały koncesje dla prywatnych nadawców. Dzięki temu Grupo Clarín mogło się bez przeszkód rozwijać i powiększać swoją potęgę. Sytuacja ta trwała jeszcze w czasie prezydencji Nestora Kirchnera. To dzięki jego decyzji mogło dojść do fuzji między Multicanal i Cablevisión, przez co Grupo Clarín stało się niemalże monopolistą argentyńskiej telewizji kablowej [11].
Istotna zmiana nastąpiła z przejęciem władzy przez jego żonę, Christinę Fernandez de Kirchner. Po kryzysie w kwietniu 2008 roku, Fernandez ogłosiła projekt podniesienia podatków na produkty rolne, co spotkało się z niezadowoleniem producentów i doprowadziło do fali protestów. Grupo Clarín opowiedziało się wówczas po stronie manifestujących. Nowe prawo nie zostało uchwalone, gdyż w swoim głosowaniu odrzucił je Senat. Skutkiem kryzysu był jednak wzrost napięcia między władzami a największym argentyńskim konglomeratem medialnym [12].
Walka z monopolem
Od czasu kryzysu rozpoczęła się kampania rządu skierowana przeciwko Grupo Clarín. Pod adresem firmy padały różne oskarżenia. Na początku pojawiły się zarzuty brania udziału w zbrodniach junty wojskowej, rządzącej krajem w latach 1976-83. Dziennik Clarín oraz La Nación miały współpracować wówczas z władzą, dzięki czemu bezprawnie nabyły Papel Prensa [13]. Kolejne oskarżenie padło pod adresem Ernestiny Herrery de Noble, głównej akcjonariuszki Grupo Clarín. Zarzucono jej adopcję 30 lat wcześniej dzieci, które miały zostać odebrane działaczom będącym ofiarami represji wojskowej junty [14].
Sytuacja zaostrzyła się jeszcze bardziej po wprowadzeniu w 2009 r. nowego antymonopolistycznego prawa, uderzającego w duże koncerny medialne o prywatnym kapitale. Prawo to wprowadza limity możliwości posiadania każdego z typów mediów przez poszczególne koncerny. Ustawa stanowi, że każda z firm może dostarczać usługi dla nie więcej niż 35% odbiorców w kraju. Dla Grupo Clarín, jednego z największych koncernów medialnych w Ameryce Łacińskiej, oznaczało to konieczność znacznego zmniejszenia swojej oferty i sprzedaży wielu stacji radiowych i telewizyjnych [15].
Nowe prawo, nowy porządek?
Mimo że od wprowadzenia nowego prawa medialnego w Argentynie minęły już trzy lata, nie wszystkie grupy medialne podporządkowały się jego postanowieniom. Do 7 grudnia 2012 wszystkie miały obowiązek wprowadzenia nowych regulacji w życie. Grupo Clarín zapowiedziało jednak, że nie zamierza się do niego stosować [16]. Cały czas dochodzi do wzajemnych oskarżeń ze strony rządu i koncernu. Wystarczy przejrzeć tytuły prasowe z ostatniego miesiąca, by przekonać się, że sprawa Grupo Clarín jest wciąż jednym z istotnych punktów polityki prezydent Fernandez.
Mimo kolejnych ataków rządu, Grupo Clarín cały czas pozostaje liderem argentyńskiego rynku. Nie zmniejszają się też w drastyczny sposób jego dochody. Lata budowania potęgi ciągle przynoszą wymierne korzyści. Walka z władzą i biurokracją może się jednak okazać ponad siły konglomeratu.
---
[1] Último momento: Clarín no es un monopolio (dice Clarín), 8300web. Cooperativa de Trabajo para la Comunicación; [URL- http://www.8300.com.ar/2009/09/14/ultimo-momento-clarin-no-es-un-monopolio-dice-clarin/] (1.12.2012)
[2], [9] Grupo Clarín. Origen y Evolución, “Grupo Clarín”; [URL-http://www.grupoclarin.com.ar/institucional/origen-evolucion ] (1.12.2012)
[3] Wywiad z Enrique Belocopitowem, Sobre el periodismo científico y sus aportes a la enseñanza de la ciencia; [URL- http://coleccion.educ.ar/CDInstitucional/contenido/entrevistas/enrique_belocopitow.html] (1.12.2012)
[4] Goldman Sachs vendió su participación accionaria del 7,7% en Grupo Clarín de Argentina en US$ 75,3 millones, Diario de Fusiones y Adquisiciones; [URL- http://www.diariodefusiones.com/?page=ampliada&id=492] (3.12.2012)
[5] Grupo Clarín. Estructura Accionaria, strona internetowa Grrupo Clarin; [URL- http://www.grupoclarin.com/institucional/estructura-accionaria] (3.12.2012)
[6], [8] Profil Grupo Clarin na portalu Global Media Market Intelligence [URL- www.g2mi.com] (3.12.2012)
[7] Grupo Clarín. Estructura Corporativa, strona internetowa Grrupo Clarin; [URL- http://www.grupoclarin.com.ar/institucional/estructura-corporativa] (3.12.2012)
[10] Grupo Clarín, líder del mercado teleco en Argentina, Alto Nivel; [URL- http://www.altonivel.com.mx/19632-grupo-clarin-lider-del-mercado-teleco-en-argentina.html] (3.12.2012)
[11], [12], [15] R. MacRory, Dilemmas of Democratisation: Media Regulation and Reform in Argentina, Bulletin of Latin American Research, 2012.
[13] Rząd Argentyny walczy z największymi dziennikami, Gazeta Wyborcza; [URL- http://wyborcza.pl/1,76842,8412576,Rzad_Argentyny_walczy_z_najwiekszymi_dziennikami.html] (4.12.2012)
[14] Kim są dzieci ofiar argentyńskiej junty, Gazeta Wyborcza; [URL- http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114881,7409262,Kim_sa_dzieci_ofiar_argentynskiej_junty.html] (4.12.2012)
[16] Media Law: 14 Companies Have Submitted Compliance Plans, The Argentina Independent; [URL- http://www.argentinaindependent.com/currentaffairs/newsfromargentina/media-law-14-companies-have-submitted-compliance-plans/] (5.12.2012)
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
