Chilijskie Siły Zbrojne
Chilijskie siły zbrojne w ostatnich latach stały się jedną z najbardziej zaawansowanych technologicznie i najprofesjonalniej wyposażonych sił zbrojnych Ameryki Południowej. W jej skład wchodzą: wojska lądowe (Ejército de Chile), marynarka (Armada de Chile) oraz siły powietrzne (Fuerza Aérea de Chile).
Kwestie prawne
Chilijskie siły zbrojne podlegają kontroli Prezydenta Republiki Chile poprzez osobę Ministra Obrony Narodowej (w czasie pokoju minister stoi na czele wojsk, w czasie wojny prezydent przejmuje pozycję Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych). Od stycznia 2011 roku szefem owego departamentu jest Andres Allamand. Zgodnie z Konstytucją Chile z 11 września 1980 roku., siły zbrojne mają za zadanie obronę kraju i ich zasadniczy charakter sprowadza się do utrzymania bezpieczeństwa narodowego.
Służba wojskowa jest obowiązkowa dla mężczyzn, którzy ukończyli 18 rok życia i wynosi ona od 12 do 24 miesięcy w zależności od rodzaju sił zbrojnych (najdłużej w siłach powietrznych). Po zakończeniu służby przechodzi się do rezerwy. Oprócz tego istnieje także dobrowolna chęć służby wojskowej dla kobiet. Zwolnienie ze służby jest możliwe ze względu na religię bądź stan zdrowia.
Podział sił zbrojnych
Wojska lądowe (Ejército de Chile)
W 2011 roku armia liczyła 36250 osób. Na czele armii stoi Komendant Główny Armii Juan Miguel Fuente-Alba Poblete. Siedziba główna mieści się w Santiago, a całość armii podzielona jest na sześć rejonów w całym kraju, Brygadę Lotnictwa w Rancagua oraz specjalną Brygadę Operacyjną w Colina. Podział terytorialny wojsk lądowych prezentuje się następująco:
• I Dywizja – Antofagasta
• II Dywizja Zmotoryzowana – Santiago
• III Dywizja Górska – Valdivia
• IV Dywizja – Coyhaique
• V Dywizja – Punta Arenas
• VI Dywizja – Iquique
Armia chilijska aby wypełnić swoje konstytucyjne zadania podąża za wyznaczonymi osiami strategii, na które składają się: Obrona, Bezpieczeństwo i Współpraca Międzynarodowa oraz Społeczna Odpowiedzialność Instytucjonalna.
Wojska lądowe Chile od 1935 roku uczestniczą w operacjach pokojowych. Obecnie armia chilijska w ramach wojsk ONZ bierze udział w następujących akcjach:
• MINUSTAH (Misja Stabilizacyjna Narodów Zjednoczonych na Haiti) – służy tam połączony batalion armii lądowej i marynarki Chile zapewniający bezpieczeństwo publiczne na Haiti.
• EUFOR Bośnia i Hercegowina – od 2003 armia chilijska służy w ramach sił wojskowych pod dowództwem Rady Unii Europejskiej, mających kontrolować postanowienia pokojowe z Dayton.
• UNFICYP (Siły Pokojowe Narodów Zjednoczonych na Cyprze) – armia chilijska bierze udział w tej misji od 2003 roku.
• UNMOGIP (Grupa Obserwatorów Wojskowych Narodów Zjednoczonych w Indiach i Pakistanie) – chilijska armia bierze udział w tej operacji pokojowej od momentu jej powstania. Celem misji jest monitorowanie zawiedzenia broni pomiędzy Indiami a Pakistanem na terenie Dżammu i Kaszmiru.
• UNTSO (Organizacja Nadzorująca Rozejm Narodów Zjednoczonych) - chilijska armia bierze udział w tej operacji pokojowej od momentu jej powstania. Celem misji jest nadzorowanie rozejmu i zawieszenia broni w Palestynie.
Marynarka (Armada de Chile)
Długie wybrzeże Chile przyczyniło się do rozwinięcia dużej tradycji morskiej. W 2011 roku w skład marynarki wchodziło 22000 osób, w tym 2500 piechoty morskiej oraz 2000 członków ochrony wybrzeża. Flota składa się z ponad 85 okrętów, w tym ośmiu fregat (stacjonujących w porcie Valparaíso) i czterech nowoczesnych łodzi podwodnych (stacjonujących w Talcahuano). Chilijska Ochrona Wybrzeża jest odpowiedzialna za poszukiwania i ratownictwo na obszarze ponad 26,5 miliona km2, około 4000 km na zachód od wybrzeża. Marynarka dysponuje także swoim własnym lotnictwem, liczącym ponad 40 samolotów patrolowych i śmigłowców. Na czele marynarki stoi Głównodowodzący Chilijskiej Marynarki Wojennej admirał Edmundo González Robles. Głównym zadaniem Armada de Chile jest obrona militarna kraju oraz bezpieczeństwo międzynarodowe Chile.
Terytorialnie marynarka podzielona jest na pięć obszarów morskich z siedzibami według kolejności:
• I – Valparaíso,
• II – Talcahuano,
• III – Punta Arenas,
• IV – Iquique,
• V – Puerto Montt.
Chilijska marynarka wojenna kieruje się tzw. Strategią Trzech Wektorów: Wektor Obronny – mający na celu rozwój zdolności strategicznej Chile w obronie jej suwerenności i terytorium; Wektor Międzynarodowy – związany z Chile, jako część międzynarodowych wysiłków w celu utrzymania porządku na świecie i stabilności. W ramach tego wektora Chile współpracuje z wieloma krajami, np. w ramach misji pokojowych i operacji humanitarnych (np. MINUSTAH – Haiti, UNTSO – Liban, UNFICYP – Cypr), w ramach udziału w połączonych ćwiczeniach itp.; Wektor Morski – związany z rozległością obszarów morskich Chile, polegający na promowaniu interesów morskich ze społeczno-gospodarczego punktu widzenia. Działania tego wektora obejmują: ochronę życia ludzkiego na morzu, profilaktykę i zwalczanie zanieczyszczeń, wsparcie meteorologiczne, badania naukowe itp.
Lotnictwo (Fuerza Aérea de Chile - FACH)
Chilijskie lotnictwo wojskowe jest czwartym najstarszym na świecie (założone oficjalnie 21 marca 1930 roku), starszym o siedemnaście lat od lotnictwa USA. Z wszystkich trzech sił zbrojnych Chile, lotnictwo jest także najbardziej zorientowane na Stany Zjednoczone pod względem wyposażenia. W 2011 roku w skład Fuerza Aérea de Chile wchodziło 12500 osób, będąc jednymi z najbardziej zdolnych sił lotniczych w Ameryce Łacińskiej, posiadających 10 nowych F-16 z USA oraz 36 remontowanych F-16 z Holandii (łącznie lotnictwo posiada 120 samolotów bojowych). Na czele chilijskiego lotnictwa stoi Głównodowodzący Chilijskich Sił Powietrznych generał lotnictwa Jorge Rojas Ávila.
Siły powietrzne podzielone są na pięć brygad z siedzibami w:
• I Brygada (Baza Powietrzna „Los Cóndores”) – Iquique;
• II Brygada – Pudahuel, Santiago;
• III Brygada (Baza Powietrzna „El Tepual”) – Puerto Montt;
• IV Brygada (Baza Powietrzna „Chabunco”) – Punta Arenas;
• V Brygada (Baza Powietrzna „Cerro Moreno”) – Antofagasta.
FACH posiada także bazę lotniczą na Wyspie Króla Jerzego na Antarktydzie i w Quintero, niedaleko Valparaíso. Do chilijskiego lotnictwa należy także awaryjne lądowisko dla wahadłowców kosmicznych na Wyspie Wielkanocnej w miejscowości Hanga Roa (wybudowane przez USA za czasów dyktatury Augusto Pinocheta).
FACH jest podzielony administracyjnie na Dowództwa Bojowe, Dowództwa Personelu i Dowództwa Logistyczne. Samoloty rozmieszczone są wśród czterech brygad lotniczych, dających w sumie pięć „skrzydeł” (alas) i dwanaście grup (grupos de Aviación) lub dywizjonów.
W czasie pokoju lotnictwo wojskowe kontroluje ruch powietrzny, gwarantując przestrzeganie międzynarodowych standardów bezpieczeństwa i mogąc jednocześnie zareagować w przypadku nielegalnego wtargnięcia w chilijską przestrzeń powietrzną. W ramach dbania o bezpieczeństwo ruchu powietrznego, chilijskiego lotnictwo wojskowe dysponuje odpowiednią zdolnością ratowniczą, często wykorzystywaną w sytuacjach kryzysowych, wywołanych klęskami żywiołowymi, takimi jak trzęsienie ziemi czy erupcje wulkanów.
W ramach swojej działalności międzynarodowej, FACH bierze udział w następujących misjach pokojowych i humanitarnych:
• UNIKOM (Misja Obserwacyjna Narodów Zjednoczonych w Iraku i Kuwejcie) – 1991r., w ramach tej misji brało udział 200 Chilijczyków i helikoptery UH-1H
• UNSCOM (Specjalna Komisja Narodów Zjednoczonych) – 1996r., kontrola wykonywania postanowień w sprawie rozbrojenia Iraku z broni masowej zagłady; w ramach tej misji brało udział 250 Chilijczyków i 5 helikopterów FACH.
• UNMOGIP (Grupa Obserwatorów Wojskowych Narodów Zjednoczonych w Indiach i Pakistanie) – obecnie przedstawiciel FACH pełni funkcję obserwatora.
• MOMEP (Misja Obserwatorów Wojskowych w Ekwadorze i Peru) – lata 1995-1999, FACH było częścią grupy dbającej o załagodzenie konfliktu pomiędzy Ekwadorem i Peru.
• MINUSTAH (Misja Stabilizacyjna Narodów Zjednoczonych na Haiti) – w ramach tej misji do użytku oddane są cztery helikoptery UH-1H FACH.
Budżet i finansowanie
Budżet wojskowy Chile w 2013 roku wynosić będzie 8,842 miliarda dolarów amerykańskich, co stanowi 4,3% PKB Chile; jest to jeden z najwyższych budżetów przeznaczonych na tej cel w regionie. Jego finansowanie odbywa się ze zwykłego budżetu państwa oraz ze środków dodatkowych na podstawie prawa 13.196, zwanego „Prawem Rezerwy Miedzi” („Ley Reservada del Cobre”). Z budżetu państwa w roku 2013 na rzecz Ministerstwa Obrony wpłynie 2,722 miliarda dolarów amerykańskich. Najważniejsze środki zostaną jednak przekazane ze wspomnianego wcześniej Prawa Rezerwy Miedzi, które zostało wprowadzone w życie 29 października 1958 roku przez prezydenta Carlosa Ibáñeza del Campo w celu zapewnienia stałego budżetu dla sił zbrojnych Chile, niezależnie od sytuacji politycznej w kraju. Zgodnie z tym prawem 15% zysków z korporacji zajmujących się wydobyciem miedzi miało iść na poczet finansowania sił zbrojnych Chile. Wspomniana ustawa była wielokrotnie nowelizowana zarówno za czasów Augusto Pinocheta, jak i po powrocie do demokracji w 1990 roku. Do ubiegłego roku na finansowanie wojska przeznaczano 10% zysków z dochodów zagranicznych państwowej firmy zajmującej się wydobyciem miedzi CODELCO. W czerwcu 2012 roku, Izba Deputowanych jednogłośnie podjęła jednak decyzję o zniesieniu kontrowersyjnego prawa. Przewiduje się, że propozycja ta uzyska poparcie Senatu. Od tego momentu budżet wojskowy będzie zatwierdzany co cztery lata i będzie stanowił co najmniej 70% średniego rocznego budżetu wojskowego z ostatnich dziesięciu lat.
Prawo Rezerwy Miedzi budziło przez lata kontrowersje w Chile. Armia była bowiem bardzo wysoko opłacana i dysponowała potężnymi zasobami pieniężnymi, w czasach w których nie było realnego zagrożenia konfliktem zbrojnym. Dodatkowo, po okresie dyktatury Pinocheta, kontrowersje budziły bardzo wysokie emerytury wojskowych, a także uprzywilejowany poziom opieki zdrowotnej i socjalnej dla pracowników sektora wojskowego.
Modernizacja sił zbrojnych
Od czasu powrotu do demokracji w 1990 roku po latach dyktatury Augusto Pinocheta, Chile przechodzi proces modernizacji swoich sił zbrojnych. Program przyjęty za czasów prezydentury Patricio Aylwina, po wielu poprawkach, przewidywał dwa etapy rozwoju: Etap I od 1992 roku, zakończony w 1998 roku oraz Etap II od 1998 roku, który ma potrwać do 2013 roku.
Proces modernizacji obejmuje przekształcenie i poprawę potencjału, a także struktury i organizacji, które pozwolą na dostosowanie armii do wymogów bieżących wydarzeń krajowych i międzynarodowych, jak również szybkich zmian technologicznych. Proces jest w zasadzie zorientowany na rozwój nowoczesnych, wysoko wyspecjalizowanych jednostek o dużej wydajności i efektywności. W ten sposób siły zbrojne mają zapewnić skuteczną obronę kraju i zarazem nabyć umiejętności niezbędne do współpracy z ONZ.
W ramach tych procesów, Chile dokonuje znacznych zakupów nowoczesnych broni, technologii i sprzętu wojskowego. Głównymi dostawcami dla Chile są: USA, Niemcy, Holandia, Izrael, Belgia, Francja, Hiszpania, Włochy. Oprócz tego następuje także modernizacja oferty rodzimych producentów, takich jak FAMAE (Fábricas y Maestranzas del Ejército), które już produkuje nowoczesną broń i sprzęt.
Jednym z założeń modernizacji jest ponadto utworzenie Armii Zawodowej oraz zniesienie obowiązkowego poboru do służby wojskowej. Przyszli żołnierze mieliby przejść profesjonalne przeszkolenia i studia, czyniąc z nich wysoce wykwalifikowane jednostki mundurowe.
Przyszłość
W najbliższych latach siły zbrojne Chile nadal czeka kilka istotnych zmian. W roku 2013 planowane jest zakończenie modernizacji wszystkich elementów chilijskiego wojska, co ma uczynić z niego najbardziej zaawansowaną technologicznie i najbardziej profesjonalną armię w regionie. Bardzo ważną zmianą, do której dojdzie najbliższych latach jest też sposób finansowania sił zbrojnych. Derogacja kontrowersyjnego Prawa Rezerwy Miedzi, oznaczać będzie obniżenie budżetu armii o minimum 30% w porównaniu z poprzednimi latami. Efekty tych zmian będziemy w stanie ocenić w ciągu najbliższych kilku lat.
---
Źródła:
Portal militariów, bezpieczeństwa i konfliktów międzynarodowych; www.globalsecurity.org
M. Stasiński, Ameryka Łacińska rajem handlarzy bronią, „Gazeta Wyborcza”, 26.05.2009; www.wyborcza.pl
Chilean Lower House votes unanimously to end „copper law” that finance the military, „Merco Press”, 16.06.2012; en.mercopress.com
Sumy Sadurni, Chile’s Defense Minister triumphs in Chamber of Deputies, “The Santiago Times”, 14.06.2012; www.santiagotimes.cl
Oficjalna strona internetowa Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem; www.sipri.org
Oficjalna strona internetowa Podsekretariatu ds. Sił Zbrojnych Chile; www.ssffaa.gov.cl
Oficjalna strona internetowa Ministerstwa Obrony Narodowej Chile; www.defensa.gov.cl
Oficjalna strona internetowa Chilijskiej Armii; www.ejercito.cl
Oficjalna strona internetowa Chilijskiej Marynarki Wojennej; www.armada.cl
Oficjalna strona internetowa Chilijskich Sił Lotniczych; www.fach.cl
Oficjalna strona internetowa Chilijskiej Biblioteki Kongresu Narodowego; www.leychile.cl
El presupuesto de Defensa chileno ascendéra a 2.772 millones de dólares en 2013, “infodefensa.com”, 05.10.2012; www.infodefensa.com
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
