System emerytalny w Hiszpanii

• emerytury
• hiszpania

Rząd hiszpański w ostatnim czasie zmierzył się z reformą systemu emerytalnego i zaaprobował podniesienie wieku emerytalnego z 65 do 67 lat dla kobiet i mężczyzn. Dążenie do osiągnięcia tego poziomu, który uznawany jest za jeden z najwyższych w Europie, jest spowodowane z kondycją gospodarki na półwyspie Iberyjskim oraz presją europejskich rynków finansowych.

Jako punkt wyjścia dla polityki zabezpieczenia społecznego w Hiszpanii można traktować Komitet ds. reform społecznych, który został utworzony w 1883 roku i był odpowiedzialny za rozwój dobrobytu w obrębie klasy robotniczej. W 1900 roku został utworzony pierwszy system ubezpieczeń społecznych wraz z uchwaleniem ustawy o wypadkach w miejscu pracy. W kolejnych latach pojawiło się szereg ubezpieczeń: prawo do emerytury (1919 rok), obowiązkowe ubezpieczenie na wypadek macierzyństwa (1923), ubezpieczenie na wypadek bezrobocia (1931), ubezpieczenie medyczne (1942), ubezpieczenie dla osób niepełnosprawnych (1947). Ochrona przewidziana przez te ubezpieczenia wkrótce okazała się niewystarczająca, co przyczyniło się do powstania kolejnych mechanizmów ochrony związanych z powstaniem funduszy pracowniczych w zakładach pracy. Biorąc pod uwagę liczbę powstałych funduszy inwestycyjnych, skuteczne i racjonalne zarządzanie nimi było bardzo trudne. Do czasu uchwalenia konstytucji podejmowano szereg prób prowadzących do ujednolicenia systemu, jednak żadna z nich nie przyniosła pożądanego efektu.

Artykuł 41 konstytucji stanowi, że władze publiczne są odpowiedzialne za publiczny system zabezpieczenia społecznego. Są one właściwe dla zapewnienia odpowiedniego wsparcia i świadczeń socjalnych w sytuacji konieczności, zwłaszcza w przypadku bezrobocia. Pierwsze poważne reformy przeprowadzono w wyniku publikacji dekretu królewskiego z 16 listopada 1978 roku. Utworzono wówczas system instytucjonalny, który miał zapewnić trwałość systemu, na który składały się (działające do dziś):
• Narodowy Instytut Zabezpieczenia Społecznego;
• Narodowy Instytut Zdrowia (świadczenia opieki zdrowotnej);
• Krajowy Instytut Usług Socjalnych (obecnie znany jako Instytut na Rzecz Osób Starszych i Opieki Społecznej);
• Społeczny Instytut Marynarki Wojennej
• Ogólny Skarb Systemu Ubezpieczeń Społecznych (działający w ramach zasady solidarności finansowej).

W latach 80. poszerzono grupę osób uprawnionych do świadczeń emerytalnych, a ponadto dokonano wyceny emerytur w zależności od zmian wskaźnika cen towarów konsumpcyjnych. Lata 90. poprzez zmiany na rynku pracy związane ze zwiększoną mobilnością wpłynęły na konieczność dostosowania ochrony do nowych potrzeb. W 1995 roku został podpisany tzw. „Pakt Toledo” przy wsparciu wszystkich sił politycznych i społecznych. Spowodowało to istotne zmiany i przyczyniło się do działań podejmowanych w kierunku zagwarantowania stabilności finansowej przyszłych świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych.

Jako, że kształt przyszłej reformy zostanie przedstawiony w dalszej części, w tym miejscu skupię się na obecnie występujących rozwiązaniach. Publiczny system emerytalny w Hiszpanii występuje jednocześnie w dwóch formach – ubezpieczeniowej i zaopatrzeniowej. Pierwsza jest powiązana z opłacaniem składek i ma charakter repartycyjny, tzn. że wpłacone w danym czasie składki są na bieżąco wypłacane obecnym emerytom. Forma zaopatrzeniowa systemu zapewnia z kolei emerytury osobom powyżej 65 roku życia, którym nie przysługuje świadczenie z rozwiązania emerytalnego. Są one wówczas finansowane z podatków. Aby mieć prawo do uzyskania pełnych świadczeń należy udokumentować staż zawodowy nie krótszy niż 35 lat. Minimalny wiek, który uprawnia do przejścia na emeryturę, jest taki sam w przypadku kobiet i mężczyzn i wynosi 65 lat. Za wypłatę świadczeń odpowiada Krajowy Zakład Zabezpieczenia Społecznego.

Ponadto w Hiszpanii w latach 80. stworzono dodatkową możliwość – powołania uzupełniającego systemu emerytalnego. Zawiera on zakładowe plany emerytalne (funkcjonują w zakładach pracy i są tworzone przez pracodawców), stowarzyszeniowe plany emerytalne (obsługiwane najczęściej przez związki zawodowe) oraz indywidualne plany emerytalne (którymi zajmowały się prywatne instytucje finansowe).

Emerytury waloryzowane są corocznie, jednak w 2010 roku podatkowym nie dokonano rewaloryzacji z uwagi na specjalne i pilne działania, które zmierzały do ograniczenia deficytu sektora finansów publicznych. Nie dotyczyło to minimalnej emerytury w systemie ubezpieczeń społecznych.
W związku ze zmianami hiszpańskiej gospodarki, która ma obecnie najwyższe bezrobocie wśród krajów strefy euro, idących w stronę restrukturyzacji niezbędna okazała się reforma systemu zabezpieczeń społecznych. Reforma, której głównym postulatem jest podniesienie wieku emerytalnego (z 65 na 67 lat), ma pomóc uniknąć losu Irlandii i Grecji. Głównym ustępstwem ze strony rządu, o które związki zawodowe walczyły od kilku miesięcy, jest zgoda na to, aby osoba, która opłacała składki emerytalne przez przynajmniej 38,5 roku miała prawo przejść na emeryturę w wieku 65 lat. Konieczność przeprowadzenia reformy ubezpieczeń społecznych w Hiszpanii była podyktowana także zmianami demograficznymi, na które składa się starzejące się społeczeństwo i malejąca z roku na rok liczba narodzin. Co uspokaja wielu Hiszpanów, zmiany nie są nagłe. Ich wprowadzanie rozpocznie się w 2013 roku i potrwa do 2027 roku. Przez pierwsze sześć lat wiek emerytalny będzie wydłużał się o miesiąc w ciągu roku, a w następnych latach o dwa miesiące.