Anna Michulec: Partia władzy w systemie wyborczego samodzierżawia - przypadek Rosji

• autorytaryzm w rosji
• demokracja sterowana
• duma państwowa
• jedina rossija
• rosja
• samodzierżawie
• system polityczny rosji
• władimir putin
• _rosja
• _wschod24

Pod pojęciem wyborczego samodzierżawia – terminu tak charakterystycznego dla kultury politycznej Rosji oraz jej historii – kryje się ustrój, którego władza wskazuje społeczeństwu kogo ma poprzeć, a społeczeństwo z orzeczeniem władzy się zgadza i posłusznie wybiera tych wskazanych. Od czasu wyboru Władimira Putina na stanowisko prezydenta, ów sposób kontrolowanego wyboru reprezentacji do parlamentu zdaje się uzyskiwać podstawy prawne. Całość zmian systemu wyborczego i ustawodawstwa dotyczącego partii politycznych zmierza w kierunku nie tylko ograniczenia pluralizmu politycznego, ale wręcz jego zlikwidowania, przy zastosowaniu rozwiązań fasadowych.

Do odgórnego zarządzania, skądinąd demokratycznym wyborem ludności, Kreml stosuje rozwiązania prawne przewidziane w rozpoczętej w 2001 roku reformie systemu wyborczego. Za przykład niech posłuży ustawa „O partiach politycznych”, która w sposób istotny zdecydowała o wielkości spektrum wyboru. Zastosowane w niej przepisy ograniczyły możliwość startu w wyborach tylko do partii politycznych lub utworzonych przez nie koalicji.
Istotnym zmianom poddana została działalność organizacji politycznych; poprzez zwiększenie wymaganej minimalnej liczby członków mogących utworzyć partię polityczną zdecydowano o niebezpiecznym zmniejszeniu ich liczby. Dodatkowo podniesiono wysokość progu wyborczego (do 7%).

Kolejnym przejawem wzmacniania władzy centrum, a tym samym ograniczania pozycji innych ośrodków jest decyzja o zlikwidowaniu regionalnych partii i wprowadzeniu nakazu dostosowania ordynacji działającej w regionach do tej funkcjonującej na szczeblu federalnym. Zmianie uległa także sama ordynacja wyborcza – podjęto decyzję o jej przekształceniu z większościowej na proporcjonalną. Putin i jego środowisko w wyraźny sposób dąży do ograniczenia konkurencji politycznej i zinstytucjonalizowania autorytarnego sposobu rządzenia.

Taki sposób organizacji pozornego pluralizmu politycznego nie byłby możliwy bez wcześniejszego, ugruntowanego za czasów Borysa Jelcyna, wzoru funkcjonowania władzy wykonawczej oraz jej relacji z władzą ustawodawczą. Mam tu na myśli istniejący w Federacji Rosyjskiej fenomen partii władzy, który swą tradycją sięga do początków XX wieku. Z historycznego punktu widzenia jest to organizacja typu politycznego, której istotą jest popieranie prezydenta i jego działań. Charakter stosunków między głową państwa, a partią władzy określa się jako klientelistyczno – paternalistyczne, co wpisuje się w tradycję rosyjskiej kultury politycznej. Tworzenie takich właśnie nieokreślonych projektów bez bazy ideologicznej możliwe jest gdyż podziały wewnątrz społeczeństwa nie uległy jeszcze zamknięciu. Istotne jest, że prezydent nie jest liderem tej partii i nie utożsamia się z nią, ale w przypadku Putina to właśnie jego autorytet, wypracowany przez podległe Kremlowi media, zadecydował o miażdżącym zwycięstwie Jedinej Rossiji.

Poza tym powszechnie znane są kremlowskie metody wchłaniania partii opozycyjnych (przykład Ojczyzny mera Jurija Łużkowa) oraz utrudnianie konsolidacji środowisk przeciwnych polityce Kremla, poprzez zniechęcanie biznesmenów do wspierania takich projektów, a także poprzez wprowadzanie utrudnień w organizowaniu opozycyjnych spotkań  z potencjalnymi wyborcami. Innym sposobem na ograniczenie dyskursu politycznego jest tworzenie partii, których jedynym zadaniem jest agregacja głosów odpowiedniej grupy wyborców w celu zminimalizowania roli ośrodka nie będącego pod kontrolą. Dotyczy to między innymi bloku „Rodina”, stworzonego z inspiracji Kremla, któremu w wyborach z 2003 roku udało się odebrać głosy Komunistycznej Partii Federacji Rosyjskiej, a tym samym ograniczyć jego rolę i zmonopolizować tą część sceny partyjnej. W przypadku niesubordynacji ośrodek taki jest likwidowany, a na jego miejsce powołuje się nowe organizacje.

Ograniczając wolność tworzenia partii politycznych, prezydent i jego środowisko postanowił o redukcji roli Dumy Państwowej w procesie decyzyjnym. Kreml jednocześnie osłabił władze ustawodawczą w stosunku do egzekutywy, która i tak była uprzywilejowana z uwagi na typ systemu politycznego Federacji Rosyjskiej – system semiprezydencki, który wykorzystał część rozwiązań francuskich. Duma Państwowa przestała stanowić forum wymiany poglądów, poszukiwania i wypracowywania modus vivendi polityki rosyjskiej. Opisane powyżej działania Kremla doprowadziły do jakościowej zmiany filozofii władzy i polityki. Miejsca, w których powinny być podejmowane decyzje, stały się przedmiotem polityki, a nie uczestniczącym podmiotem procesu.