Małgorzata Piasecka: Problem fundamentalizmu islamskiego w Algierii

• algieria
• islam
• terroryzm
• _afryka

Współczesny islam oraz wszelkie jego odłamy fundamentalistyczne w swoim działaniu stale odwołują się do klasycznego islamu, propagując przekonanie, że wszystko co najlepsze istniało dużo wcześniej, a współczesny świat dokonuje całkowitego wypaczenia tej ideologii. Odrodzenie ukształtowanych w odległej historii fundamentalistycznych zasad spowodowało pobudzenie muzułmańskiej kultury. Zjawisko to budzi ogromne zainteresowanie zarówno świata politycznego, jaki i społecznego. Aby lepiej zrozumieć fenomen długowiecznej ideologii islamu, należy zapoznać się z jej podstawowymi teoriami oraz przebiegiem jej rozwoju.

Zagłębiając się w strefy kultury muzułmańskiej warto zacząć od wyjaśnienia czym jest zjawisko fundamentalizmu. W fachowej literaturze fundamentalizm religijny tłumaczy się jako przejaw radykalnych ruchów religijnych objętych skrajnymi postawami lub działaniem wynikającym z przekonań religijnych. Często dokonuje się również powiązania go z przemocą i terroryzmem.
Fundamentalizm islamski jest niewątpliwie jednym z najczęściej przywoływanych pojęć we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Istotną cechą charakteryzującą ten odłam kulturowy jest tożsamość religijna, która stanowi znacznie ważniejszy czynnik przynależności do grupy niż sama tożsamość narodowa, dlatego też silne powiązania skrajnych islamistów budzą wśród społeczności poczucie grozy i niebezpieczeństwa.

Według J.F. Ravela „ Fundamentalizm jest największym wyzwaniem dla zachodniej cywilizacji od czasu upadku komunizmu”. W jaki sposób postępować aby nie naruszać pewnych granic kulturowych a jednocześnie dążyć do zintegrowania i współpracy międzynarodowej? Ważnym posunięciem ze strony ośrodków zewnętrznych jest dogłębne zapoznanie się ze sposobem działania środowiska fundamentalistycznego.

W moim artykule chciałam przybliżyć proces kształtowania się tej ideologii oraz powszechnych form sterujących muzułmańską gospodarką na przykładzie Algierii.

„Z moim bratem przeciwko reszcie rodziny. Z moją rodziną przeciwko mojemu klanowi. Z moim klanem przeciwko pozostałym klanom. I wszystkie klany razem przeciwko reszcie świata”. To stare powiedzenie afrykańskie stale odradza się na nowo, funkcjonując w życiu codziennym, a także w kulturze algierskiej.
Historię Algierii można nazywać mnogą historią Morza Śródziemnego, ponieważ na jej terenach rozwijało się wiele cywilizacji takich jak fenicka, berberyjska, rzymska, czy arabsko-muzułmańska. Region ten znajdował się również pod licznymi okupacjami: hiszpańską, otomańską, turecką i 132- letnią okupacją francuską. To zróżnicowanie historyczno- kulturowe spowodowało ukształtowanie się tradycyjnego modelu algierskiego społeczeństwa, stale walczącego o swoje prawa dotyczące samostanowienia i suwerenności państwowej.
Rozwój fundamentalizmu islamskiego rozpoczął się w Algierii w 1962 roku, kiedy odzyskała ona swoją niepodległość. W 1965 roku po wojskowym zamachu stanu rządy objęła Rada Rewolucyjna z Huari Bumedienem na czele. Realizowane liczne reformy rolne oraz nacjonalizacja przemysłu spowodowały pogłębianie się kryzysu gospodarczego, a w latach 80-tych nasilenie się konfliktów wewnętrznych. Wówczas dokonała się aktywizacja fundamentalistów islamskich. Nowa demokratyczna Konstytucja ustanowiona w 1989 roku spowodowała chaos polityczny, a na arenę ogólnokrajową wkroczył Muzułmański Front Ocalenia (FIS). Uzyskując ogromne poparcie wśród społeczeństwa wygrał w 1990 roku wybory lokalne i regionalne. Pod naciskiem świata zachodniego wybory zostały anulowane przez sprawujących w Algierii władzę wojskowych, którzy od 1992 roku ponownie przejęli pełnię władzy.
Odsunięcie od władzy zwolenników “muzułmańskiego wyzwolenia” Algierii nie zakończyło działalności fanatyków religijnych. Kraj pogrążył się w wyniszczającej wojnie domowej, podczas której terroryści islamscy rozpętali falę terroru, dokonując serii masakr na ludności wsi i małych miasteczek oraz zamachów w wielkich miastach. Odpowiedzią władz były krwawe represje. Konflikt, w którym życie straciły dziesiątki tysięcy ludzi trwa nadal, choć stracił nieco na swej intensywności.

Równolegle na terenie Arabii Saudyjskiej rozwijała się Hizb ut-Tahrir - Partia Islamskiego Wyzwolenia. Wraz ze swoim programem w błyskawicznym tempie rozprzestrzeniała się ona we wszystkich krajach muzułmańskich Bliskiego Wschodu, dotarła także do Afryki. Postulaty Hizb ut-Tahrir przyjęły radyklane grupy w Libii, Sudanie, Tunezji oraz Algierii. Zakazanie działalności skrajnego ruchu religijnego (Jordania) nie zniechęciło działaczy do dalszego rozwoju, a współcześnie funkcjonuje on także na terenie Niemiec, Danii oraz w krajach Azji Środkowej.

Algierscy działacze Partii Islamskiego Wyzwolenia dążą do wprowadzenia rządów szariatu w „ummie”- społeczeństwie muzułmańskim, oraz rozszerzania ummy na cały świat. W konsekwencji chcą doprowadzić do zniesienia ustroju demokratycznego, który w ich mniemaniu jest degradacją dla cywilizacji (islamskiej).
W broszurach partii o celu działalności pisze się: „Jej [partii] celem jest powrót na drogę islamską i przekazanie całemu światu muzułmańskiej da’wa (zaproszenia, przesłanie). Oznacza to powrót wszystkich muzułmanów należących do Dar-ul-islam (obszar zamieszkany przez muzułmanów, tzw. Dom Pokoju) i zamieszkujących w emigracyjnych społecznościach muzułmańskich na drogę czystego islamu, tak by wszystkie obszary ich życia były regulowane postanowieniami szariatu […] Partia dąży do prawdziwego ożywienia ummy poprzez oświeconą myśl. Pragnie jej powrotu do przeszłej wielkości i chwały, by wydarła ona stery władzy z rąk innych państw i narodów, i by powróciła na należne jej miejsce najsilniejszego państwa na świecie, jak to już było w przeszłości, kiedy rządziła światem według prawa islamu. [Partia] stara się także przywrócić ludzkość pod rządy islamskie i chce poprowadzić ummę ku walce z kurf (niemuzułmańskie religie), jego systemem i filozofią, by islam ponownie obejmował cały świat".

Zagrożenie demokratycznego porządku urasta do wysokiej rangi, a jednoczące się partie fundamentalistyczne wraz z algierskim Hizb ut-Tahrir mogą doprowadzić do przewrotu cywilizacyjnego.
Postulaty wygłaszane przez ortodoksyjnych działaczy islamskich zagrażają także gospodarce algierskiej. Stosunki dyplomatyczne rozwijają się w mikroskopijnym tempie, a sytuacja w kraju nie prognozuje szybkich zmian rozwoju kraju. Charakterystyczne dla współczesnej Algierii są stały kryzys i niedorozwój ekonomiczny, głębokie rozwarstwienie społeczne, anomia mas spowodowana biedą oraz brakiem socjalizacji politycznej i brakiem oświaty oraz, co najważniejsze, fasadowość systemów partycypacji politycznej sprawiająca, iż w świadomości społecznej pozbawionej kultury politycznej, kształtuje się zredukowana do wymiaru ideologii religia.

Algieria, borykając się z problemem fanatyzmu religijnego, ma ogromne trudności z przełamaniem stereotypu kiepsko rozwiniętego państwa afrykańskiego. Pomimo pokojowej integracji i aktywnej działalności międzynarodowej, wciąż ciągnie za sobą brzemię katastroficznych wizji fundamentalizmu islamskiego.

Źródła: „Islam a terroryzm” pod redakcją Anny Parzymies, „Stosunki międzynarodowe w Afryce” pod redakcją Jana J. Milewskiego i Wiesława Lizaka

WWW.paneuropa.I.pl