Przemysław Michalak: A na wschodzie zacieśniają współpracę

• chiny
• kazachstan
• rosja
• szanghajska organizacja współpracy
• wen jiabao
• _azjanews
• _komentarz
• _wschod24

Szósty premier ChRL wrócił z wizyty w Moskwie, która odbyła się w ramach trzynastego już spotkania premierów ChRL i  Federacji Rosyjskiej. Wizyta została bardzo pozytywnie odebrana przez chińskie media, a nawet uznana za historyczną, z powodu niezwykle przyjaznej atmosfery. Dziennik Renmin Ribao (Dziennik Ludowy) zatytułował artykuł odnośnie wizyty premiera Wen w Rosji „China and Russia: Forever Friends”. Wen Jiabao zasugerował w Moskwie, aby współpraca między ChRL a Rosją, która na przestrzeni ostatnich 12 lat ulegała stopniowemu wzmacnianiu, doprowadziła do stworzenia wspólnego frontu, w którym Chiny i Rosja stawią czoła radykalnie zmieniającej się rzeczywistości międzynarodowej oraz szerzącemu się kryzysowi finansowemu. Premier Wen podziękował również władzom rosyjskim za wsparcie, jakie udzielili Chinom w czasie majowego trzęsienia ziemi w południowo-zachodnich prowincjach.

Wen uważa, że obydwa państwa powinny również  wziąć na siebie ciężar promowania demokratyzacji stosunków międzynarodowych tak, aby reprezentowana była cała społeczność międzynarodowa, aby brano pod uwagę interesy wszystkich ludzi na świecie. Niezwykle ważne jest również stworzenie solidnego, stabilnego i sprawiedliwego gospodarczego oraz finansowego ładu. W czasie spotkania z prezydentem Medwiediewem premier Wen zaakcentował potrzebę utrzymania bliskich kontaktów i skoordynowanych polityk odnośnie współpracy w regionie Azji.

Wielu analityków uważa jednak, iż to właśnie rywalizacja rosyjsko-chińska może napędzać rozwój wydarzeń w regionie Azji w najbliższych kilku latach. Stawką rozgrywki jest bowiem kontrola nad złożami energetycznymi w Azji Centralnej, nad trasami przesyłowymi tychże surowców, nad geostrategicznymi terenami dzielącymi Rosję od ciepłych mórz południa, a Chiny od Europy. Często omawianym problemem w stosunkach między obydwoma państwami jest ponadto zapaść demograficzna w rosyjskich republikach i obwodach graniczących z Chinami, oraz towarzysząca temu presja demograficzna z północnych chińskich prowincji (według różnych źródeł gęstość zaludnienia na przygranicznych terenach jest od piętnastu do trzydziestu razy większa niż na terenach przygranicznych po stronie rosyjskiej). Jednak w obliczu obecnej polityki zarówno Federacji Rosyjskiej, kierującej się doktryną Primakowa, jak i polityki obecnych przywódców ChRL, które są ze sobą poniekąd zbieżne w traktowaniu dobrych stosunków z azjatyckimi sąsiadami za priorytetowe. Według mnie trudno jest więc podejrzewać, aby jakikolwiek scenariusz konfliktowy miał szansę się zrealizować.

Po spotkaniu z prezydentem Medwiediewem przyszedł czas na rozmowy już o wiele bardziej szczegółowe między premierem Wen a premierem Putinem. Szczególną uwagę przywiązano do obecnej sytuacji ekonomicznej na świecie oraz do sposobów współpracy w tych ciężkich chwilach, gdy wyjątkowo zła sytuacja na międzynarodowych rynkach finansowych ma przełożenie na kwestie bezpieczeństwa energetycznego czy żywnościowego.

W czasie wizyty w Moskwie Wen Jiabao wygłosił również przemówienie na otwarcie Trzeciego Chińsko-Rosyjskiego Forum Gospodarczego i Handlowego. Pochwalono oczywiście postępy, jakie poczyniono w ostatnich latach we współpracy gospodarczej i handlowej. Wolumen handlu między obydwoma krajami na przestrzeni lat 1998-2007 wzrósł dziesięciokrotnie. W tym roku ma przekroczyć 50 miliardów dolarów. Zakładane 60-80 miliardów dolarów do 2010 r. jest jak najbardziej realistyczne przekonywał premier Wen Jiabao. Premier Wen twierdzi, iż państwa rozwinięte powinny bardziej odpowiedzialnie kierować swoimi politykami gospodarczymi tak, aby nie destabilizować światowego systemu finansowego. Wspólnota międzynarodowa powinna wesprzeć działania mające na celu wspomożenie krajów rozwijających się w radzeniu sobie z reperkusjami światowego kryzysu finansowego.

Chiny zamierzają aktywnie działać na arenie międzynarodowej, aby przeciwdziałać skutkom kryzysu. Bardzo ważna w tym celu jest współpraca z Federacją Rosyjską, która jest uważana za jedyną w swoim rodzaju („the most unique”), ponieważ poprzez jej multiwymiarowy charakter służy nie tylko obydwu krajom, ale także zapewnia pokój i stabilność regionowi euroazjatyckiemu, a przez to całemu światu (jak to podają chińskie media).

Premier Wen podczas wizyty w Moskwie przedstawił pięciopunktowy plan współpracy chińsko-rosyjskiej:

1) pogłębienie współpracy w sektorze energetycznym oraz surowców naturalnych,  
2) wzmocnienie współpracy w handlu i rozwoju technologii, szczególnie lotniczej, kosmicznej i nanotechnologii,
3) pogłębienie współpracy w sektorze finansowym oraz inwestycyjnym,
4) pogłębienie współpracy na poziomie lokalnym oraz regionalnym - Chiny z Rosją łączy długa lądowa granica oraz szereg umów partnerskich zawiązanych na poziomie miast i prowincji – zwiększenie programów wymian na polu kultury, edukacji, nauki, technologii i turystyki, aby osiągnąć jeszcze lepsze zrozumienie między społeczeństwami Rosji i Chin,
5) wzmocnienie współpracy na polu wspólnych działań na arenie światowej gospodarki, aby dostosować się do zmian zachodzących w obliczu globalizacji, wspólnie walczyć z protekcjonizmem w handlu oraz brać większy udział w gospodarczej integracji regionu Azji.{mospagebreak}

Wyjeżdżając z Moskwy, premier Wen skierował się do Astany, gdzie spotkał się z premierem Karimem Masimowem. Kazachstan to drugi przystanek w podróży premiera ChRL po regionie. Wizyta w Kazachstanie odbywała się również w duchu pogłębiania wzajemnej współpracy na wielu płaszczyznach. Premier Masimow odwołał się również do bieżącej sytuacji gospodarczej na świecie. W obliczu kryzysu finansowego, który zapoczątkowały Stany Zjednoczone, Kazachstan planuje bliższe związanie się gospodarką Chin, szczególnie wobec ogromnych inwestycji chińskich w kazachski sektor energetyczny w ostatnich kilku latach.

Właśnie kwestie energetyczne i infrastrukturalne były poruszane w czasie spotkania obydwu premierów. Kazachstan wie, że ze względu na swoje zasoby surowcowe oraz strategiczne położenie jest doskonałym partnerem dla Chin. Premier Masimow wierzy, że handel między obydwoma krajami może tylko kwitnąć, po tym jak w pierwszym półroczu 2008 r. osiągnął wartość 10 miliardów dolarów. Kazachstan pamięta również, że Chiny były jednym z pierwszych państw na świecie, które uznały niepodległość tego państwa po rozpadzie ZSRR.

Obydwa kraje - oprócz strategicznych interesów handlowych - łączy również walka z trzema złowrogimi siłami obecnymi w regionie Azji Centralnej – separatyzmem, ekstremizmem i terroryzmem. W piątek 31 października podpisano wspólny komunikat w sprawie zacieśnienia współpracy między Kazachstanem i Chinami. To dyplomatyczne wydarzenie było jedynie wypadkową umacniającej się współpracy między obydwoma krajami w ostatnim czasie oraz wyrazem rosnącego wzajemnego politycznego zaufania między Astaną a Pekinem. W komunikacie poinformowano o pogłębieniu współpracy w wielu dziedzinach, szczególnie w kwestii przeciwdziałania wyżej wymienionym trzem złowrogim siłom, jak i przemytowi narkotyków, przygranicznej zorganizowanej przestępczości oraz nielegalnej migracji. Kazachstan wyraził również poparcie dla chińskiej polityki wobec Tajwanu i Tybetu. Zaakcentowano także rolę Szanghajskiej Organizacji Współpracy jako platformy do współpracy dla państw regionu, gdyż dzięki SOW doszło do wzrostu wzajemnego zaufania wśród państw członkowskich organizacji, a także wypromowaniu mechanizmów utrzymujących pokój i stabilność w regionie.

Ostatnim punktem w podróży premiera ChRL po regionie było uczestniczenie w siódmym spotkaniu premierów państw członkowskich SOW. Głównym zadaniem spotkania było promowanie dalszej integracji wewnątrz tejże organizacji. We wspólnej deklaracji sześciu premierów (Chin, Rosji, Kazachstanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu oraz Kirgistanu) zawarto chęć dalszej pragmatycznej współpracy politycznej, gospodarczej, handlowej i kulturalnej. Pochwalono również postępy jakie poczyniono od ostatniego szczytu premierów państw SOW w Taszkiencie sprzed roku (np. Deklaracja Głów Państw SOW z Duszanbe). Państwa członkowskie SOW uzgodniły również kroki mające na celu wzmocnienie współpracy w kwestiach podnoszenia wydajności energetycznej, rozwijaniu technologii czystej energii, wykorzystywaniu energii odnawialnej i przede wszystkim zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego regionowi. Zaakcentowano także potrzebę rozsądnego zarządzania zasobami czystej wody jako podstawy dla zrównoważonego rozwoju państw Azji Centralnej. {mospagebreak}

Premier Wen Jiabao zaproponował w czasie obrad  czteropunktowy tym razem plan mający na celu łatwiejszą implementację Traktatu SOW o długookresowych stosunkach dobrosąsiedzkich, przyjaźni i współpracy:

1) wspieranie wzajemnych inwestycji oraz stworzenie odpowiedniego środowiska dla rozwoju handlu w regionie oraz wspieranie tworzenia specjalnych stref ekonomicznych w regionach przygranicznych sąsiadujących ze sobą państw członkowskich SOW,
2) niezbędne jest stworzenie infrastruktury transportowej łączącej państwa SOW, za priorytetowe inwestycje powinny być uznane te usprawniające, bądź też tworzące od podstaw kluczowe projekty energetyczne, transportowe i telekomunikacyjne łączące gospodarki SOW,
3) w obliczu bieżącej sytuacji gospodarczej niezbędne jest pogłębienie współpracy między sektorami finansowymi państw członkowskich SOW tak, aby lepiej zrozumieć obecną sytuację makro-ekonomiczną na świecie, oraz aby skoordynować politykę monetarną wewnątrz SOW,
4) wzmocnić trzeba również współprace w sektorze rolniczym.

Spotkanie premierów państw członkowskich SOW miało za zadanie również wysłanie silnego sygnału światu, że organizacja skupiająca Rosję, Chiny oraz cztery środkowoazjatyckie republiki jest zdolna do prowadzenia skoordynowanych działań mających na celu ustabilizowanie sytuacji w obliczy kryzysu finansowanego oraz zredukowanie jego reperkusji do minimum. Na zakończenie spotkania premier Wen potwierdził utrzymanie przez Chiny kursu dalszego otwierania gospodarki oraz postępowania zgodnie z zasadami pokojowego rozwoju, a także promowanie przyjaźni i partnerstwa z sąsiadującymi państwami.  

Powyższe działania ze strony ChRL można rozpatrywać jako doskonały przykład promowania i rozwijania współpracy w Azji Centralnej, a tym samym stabilizowanie swojej granicy zachodniej. Ostatnie tournee premiera Wen można też wpisać w szerszy kontekst wspierania dalszego rozwoju i instytucjonalizacji Szanghajskiej Organizacji Współpracy, która wbrew niektórym analitykom nie staje się azjatyckim anty-NATO czy quasi-OPEC-iem, a ugrupowaniem integracyjnym, które z regulowania statusu granic po rozpadzie ZSRR przekształciło się w organizację promującą współpracę i kontakty w wielu sektorach - od handlu, ekstrakcji i rafinowania surowców energetycznych, po współpracę w sektorze finansowym.

Wspomniana wyżej Deklaracja z Duszanbe, do której się odniesiono podczas spotkania premierów, również jest pewnym papierkiem lakmusowym intencji i dalszej drogi rozwoju współpracy w Azji Centralnej. Uznaje ona nowy charakter konfliktów międzynarodowych, niemożliwych do rozwiązania metodami siłowymi, a konstruktywnym zaangażowaniem w dialog i uznanie racji każdej ze stron konfliktu zamiast międzynarodowej izolacji (możliwe odniesienie się do sytuacji Iranu). Wszelkie działania na arenie międzynarodowej powinny być zgodne z Kartą Narodów Zjednoczonych oraz z zasadami prawa międzynarodowego i nie powinny być kierowane mentalnością konfrontacji, budowania doraźnych bloków(koalicji) i jenobiegunowości (czyżby chodziło o USA). Dużą uwagę przywiązano w tej deklaracji do narzędzia zwanego „preventive diplomacy”, czyli dyplomacji prewencyjnej (w przeciwieństwie do „preemptive attacks” czyli do uderzeń wyprzedzających). Zaakcentowano również potrzebę zawiązania międzynarodowej współpracy mającej na celu rozwiązanie problemu zaopatrzenia świata w surowce energetyczne bez szkodzenia środowisku. Bardzo ważny zapis znajduje się w artykule 11 Deklaracji z Duszanbe - potwierdzenie rosnącej roli Azji Centralnej w stosunkach międzynarodowych oraz tej świadomości wśród państw SOW.

W moim odczuciu, spotkania takie jak to z Astany oraz deklaracje takie jak ta z Duszanbe prowadzą do rozwoju Organizacji oraz do wzmocnienia stabilności, utrzymania pokoju i bezpieczeństwa w regionie, czyli tego wszystkiego na czym zależy zarówno ChRL, Rosji jak i reszcie państw regionu.

Portal Spraw Zagranicznych pełni rolę platformy swobodnej wymiany opinii - powyższy artykuł wyraża jedynie prywatne poglądy autora.