Jakub Kłoszewski: Dwoje Irańczyków laureatami Nagrody Sacharowa 2012

• białoruś
• iran
• ke
• nagroda sacharowa
• pe
• ue

Nagroda na rzecz wolności myśli imienia Andrieja Sacharowa jest przyznawana przez Parlament Europejski osobom o wyjątkowych dokonaniach w walce o prawa człowieka i wolność słowa. Otrzymują ją osoby lub organizacje, które wyróżniły się w walce z nietolerancją i prześladowaniami.

Nominacje do nagrody są zgłaszane przez grupy polityczne w Parlamencie Europejskim lub przez co najmniej 40 deputowanych. Następnie kandydatury trafiają do europarlamentarnych Komisji Spraw Zagranicznych i Komisji Rozwoju. Wybierają one w głosowaniu trzech finalistów, z których zwycięzcę wskazuje Konferencja Przewodniczących (w jej skład wchodzi przewodniczący PE, przewodniczący grup politycznych, a także jeden przedstawiciel europosłów niezależnych).

Wśród tegorocznych kandydatów był Aleś Bialacki działacz społeczny i więzień polityczny na Białorusi. Jego kandydaturę zgłosił między innymi Jacek Saryusz-Wolski i grupa 82 deputowanych. Bialacki to założyciel organizacji „Wiosna” zapewniającej pomoc finansową dla rodzin więźniów politycznych na Białorusi.

Nominowano także Josepha Francisa – założyciela CLAAS (Centrum Pomocy Prawnej, Pomocy i Zasiedlenia), która zapewnia pomoc pakistańskim ofiarom prawa o bluźnierstwie. Jego kandydaturę zgłosiła grupa Europejskich Konserwatystów i Reformatorów.

Zgłoszeni przez grupę 40 posłów zostali także Victoire Ingabire Umuhoza, Déogratias Mushayidi, Bernard Ntaganda – więzieni rwandyjscy opozycjoniści. Grupa 46 posłów zgłosiła również zespół Pussy Riot – trzy kobiety skazane na dwa lata w obozie pracy za akcję protestacyjną przeciwko prezydentowi Putinowi w moskiewskiej Cerkwi Chrystusa Zbawiciela.

Ostatnimi kandydatami byli Nasrin Sotoudeh, irańska prawniczka oraz filmowiec, jej rodak, Jafar Panahi. Nominowali ich socjaldemokraci, liberałowie, Zieloni oraz grupa 13 deputowanych.

Finalistami zostali Aleś Bialacki, Pussy Riots oraz Nasrin Sotoudeh i Jafar Panahi. Faworytami wydawali się Irańczycy, jednak jako możliwego zwycięzcę wskazywano także Bialackiego, w związku z faktem, że Parlament Europejski podczas sesji plenarnej, w czasie której miał zostać ogłoszony zwycięzca zajmował się oceną wyborów na Białorusi. Zwycięzców ogłoszono 26 października. Zostali nimi Irańczycy. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego Martin Schulz uzasadniając wybór powiedział: „Nagroda im. Sacharowa dla Irańczyków Nasrin Sotoudeh oraz Jafara Panahi jest wyrazem solidarności i uznania wobec kobiety i mężczyzny, którzy nie poddali się strachowi i którzy zdecydowali się przedłożyć los kraju nad swój własny (…)”.

Nasrin Sotoudeh, urodzona w 1963 roku prawniczka i obrończyni praw człowieka zasłynęła obroną młodocianych przestępców skazanych na karę śmierci oraz kobiety i więźniów sumienia oskarżonych za działalność w czasie wyborów prezydenckich 2009 roku. Aresztowano ją w 2010 za „spiskowanie przeciwko bezpieczeństwu państwa”. Od niedawna prowadzi głodówkę, jako sprzeciw wobec prześladowania jej rodziny.

Jafar Panahi to reżyser i scenarzysta, urodzony w 1960 roku. To zdobywca nagrody Złotej Kamery na Festiwalu Filmowym w Cannes za film „Biały balonik”. Jego filmy opowiadają najczęściej historię kobiet i dzieci żyjących w zubożałych warstwach społecznych. Przedstawiają prawdziwy obraz ubóstwa i walki o prawa człowieka w Iranie. Skazano go w 2010 roku na 6 lat aresztu domowego i zakazano kręcenia filmów przed najbliższe 20 lat.

Tradycyjnie Nagrodę wręcza się w okolicach 10 grudnia, co ma upamiętniać grudniowy dzień z 1948 roku kiedy to podczas sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ uchwalono Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Zwycięzca otrzymuje 50 000 euro.

Parlament Europejski liczył, że uwięzieni będą mogli odebrać osobiście nagrodę z rąk eurodeputowanych, którzy zapowiedzieli wizytę w Iranie w grudniu. Irański ambasador przy Unii Europejskiej ogłosił jednak, że spotkanie z laureatami nagrody nie będzie możliwe. W związku z tym przedstawiciele Parlamentu odwołali swoją wizytę.

Nagrodę ustanowiono w 1985 roku na znak solidarności z Andriejem Sacharowem, laureatem Pokojowej Nagrody Nobla, gorącym orędownikiem zatrzymania wyścigu zbrojeń, uznanym przez władze ZSRR za wywrotowca i osadzonym w Gorki. Pierwszym laureatem został w 1988 roku Nelson Mandela, późniejszy prezydent RPA, w momencie otrzymania nagrody więzień polityczny. Pośmiertnie otrzymał ją także radziecki dysydent Anatolij Marzenko, który zmarł w 1986 roku po długiej głodówce, którą prowadził w obronie wszystkich więźniów politycznych w ZSRR. Kilka dni po jego śmierci Michaił Gorbaczow rozpoczął stopniowe uwalnianie osób osadzonych za poglądy polityczne, w tym Andrieja Sacharowa.

Wśród jej laureatów byli między innymi Aleksander Dubcek, Aleksandr Milinkiewicz, Guillermo Farinas oraz organizacje Kobiety w bieli, ONZ, Memoriał i Reporterzy bez Granic.

Portal Spraw Zagranicznych pełni rolę platformy swobodnej wymiany opinii - powyższy artykuł wyraża poglądy autora.