Sylwia Rosocha: Działalność humanitarna Unii Europejskiej

• czerwony krzyż
• ke
• onz
• pe
• prawa człowieka
• ue

Obszary wsparcia i narzędzia pomocy

Od 1992 roku Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludności (ECHO) koordynuje unijne działania w zakresie pomocy humanitarnej. W oparciu o fundamentalne zasady ujęte w „Konsensusie europejskim w sprawie pomocy humanitarnej”, sprzyjające realizacji ochrony praw człowieka, czyli człowieczeństwo, neutralność, bezstronność i niezależność, Unia udziela wsparcia ofiarom klęsk naturalnych, kryzysów wywołanych działalnością człowieka oraz poszkodowanym w wyniku wystąpienia kryzysów strukturalnych. Podstawowymi narzędziami polityki humanitarnej są pomoc udzielana w nagłych wypadkach, pomoc żywnościowa oraz pomoc skierowana wobec osób wysiedlonych i uchodźców. Poza działaniami ratowniczymi ECHO zajmuje się dostarczaniem wyposażenia kryzysowego (np. sprzętu medycznego, systemów uzdatniania wody, paliwa), finansowaniem działalności zespołów medycznych oraz zapewnianiem wsparcia logistyczno-technicznego. Filarem uzupełniającym akcje humanitarne jest centrum monitorowania i informacji (MIC), do którego w sytuacji wystąpienia zjawiska kryzysowego może zwrócić się o pomoc każde z 31 państw objętych tych mechanizmem. Do głównych zadań jednostki należy aktualizowanie informacji na temat stanu katastrof lub kryzysów oraz wyszukiwanie najbardziej adekwatnych do potrzeb form wsparcia.

Możliwości sprawnej realizacji

Poza działaniami prewencyjnymi Unia Europejska w ramach pomocy humanitarnej podejmuje akcje pomocy natychmiastowej. W celu jej usprawnienia w ramach Traktatu Lizbońskiego wprowadzono regulacje uelastyczniające skomplikowane procesy decyzyjne w tej materii. Dzięki wprowadzeniu kompetencji dzielonej na zasadzie odstępstwa Unia może prowadzić działania w obszarze pomocy humanitarnej jako uzupełnienie polityk krajowych. Ponadto Komisja Europejska umożliwiła Dyrektorowi ECHO (z pewnymi ograniczeniami):

• podejmowanie nagłych decyzji dotyczących uruchamiania akcji do 3 miesięcy na maksymalną kwotę 3 mln euro,
• podejmowanie decyzji dotyczących akcji natychmiastowych przez okres do 6 miesięcy do kwoty 30 mln euro oraz decyzji niepilnych do kwoty 10 mln euro (z wykorzystaniem procedury konsultacji gabinetowych)
• podejmowanie decyzji dotyczących natychmiastowych interwencji przekraczających kwotę 10 mln euro oraz niewymagających natychmiastowego działań przekraczających kwotę 2 mln euro ( z wymogiem akceptacji Komitetu Pomocy Humanitarnej)

Inne decyzje w zakresie pomocy humanitarnej są podejmowane z wykorzystaniem procedury pisemnej. Dzięki uproszczeniu procedur decyzyjnych Unia Europejska może elastyczniej i szybciej reagować na sytuacje kryzysowe.

Partnerstwo sposobem na skuteczność?

Ze względu na ograniczone zasoby Unii Europejskiej niezbędne jest angażowanie do wielu działań specjalistycznych agencji ONZ, Międzynarodowego Czerwonego Krzyża/ Półksiężyca, innych organizacji pozarządowych oraz państw członkowskich Unii Europejskiej. Rola, jaką mają odegrać poszczególne podmioty zaangażowane w działania humanitarne zależy od specyfiki problemu oraz obszaru, na jakim się z nim spotkano. W sytuacjach kryzysowych wymagających podjęcia działań na dużą skalę najlepiej radzą sobie agencje ONZ (Światowy Program Żywnościowy czy Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców) lub Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża. Na obszarach dotkniętych wojną domową natomiast najefektywniejsze są zazwyczaj organizacje pozarządowe.

Strategie wyjścia

Ze względu na krótkotrwały charakter akcji podejmowanych przez Unię Europejską w sytuacjach kryzysowych (zazwyczaj nie przekraczają okresu pół roku) niezbędne jest utrzymywanie współpracy z organizacjami regionalnymi oraz władzami lokalnymi, które przejmują inicjatywę po zakończeniu jej działalności. Dzięki temu można zminimalizować ryzyko przerwania ciągłości pomocy udzielanej ofiarom kryzysów i katastrof, które najczęściej doświadczają mieszkańców Afryki, Bliskiego Wschodu i Azji.

Pomoc humanitarna w opinii Europejczyków

Wraz z rosnącą częstotliwością występowania klęsk żywiołowych na świecie rośnie liczba i skala akcji humanitarnych. W ostatnich latach średni roczny budżet Unii na operacje humanitarne wynosił około 900 mln euro. Mimo tak dużej skali działań poziom wiedzy na ich temat wśród Europejczyków jest stosunkowo niski. Zgodnie z wynikami badań zaprezentowanymi w raporcie z 2010 roku „Humanitarian Aid” aż 80% Europejczyków było przekonanych o konieczności rozszerzenia unijnej działalności w tym obszarze. Jednocześnie jedynie 31% respondentów uznało, że humanitarna aktywność Unii na obszarach pozaeuropejskich jest bardzo potrzebna. Najczęściej wskazywanymi przez respondentów organizacjami działającymi w zakresie pomocy humanitarnej były Czerwony Krzyż (64% ankietowanych ) oraz UNICEF (36%). Co ciekawe, jako podmioty działające w tym obszarze ponad dwa razy częściej wymieniano organizacje pozarządowe (20%), niż Unię Europejską (9%). Na działalność humanitarną ECHO wskazało jedynie 3% respondentów. W obliczu tych danych wydaje się, iż tak niski poziom świadomości Europejczyków dotyczącej roli Unii Europejskiej w kreowaniu polityki ochrony praw człowieka powinien stanowić motywację do rozszerzenia polityki edukacyjno-informacyjnej w tym zakresie.

Portal Spraw Zagranicznych pełni rolę platformy swobodnej wymiany opinii - powyższy artykuł wyraża poglądy autora.