Mireya Moscoso. Kobieta, która odzyskała Kanał Panamski

Mireya Moscoso pozostanie w pamięci Panamczyków jako pierwsza kobieta, która objęła w tym kraju urząd prezydenta. Pomimo tego, że opinia publiczna nie zawsze była wobec niej przychylna, podczas swojej kadencji w latach 1999 – 2004, udało jej się odebrać z rąk Amerykanów Kanał Panamski, czym na zawsze zaskarbiła sobie szacunek obywateli i miejsce w historii.   

Sekretarka i małżonka

Mireya Moscoso urodziła się 1 lipca 1946 roku w Pedasi w prowincji Los Santos w Panamie. Była najmłodsza z sześciorga rodzeństwa w rodzinie właścicieli ziemskich. Po śmierci ojca, dyrektora wiejskiej szkoły, ukończyła szkołę podstawową, a następnie za radą matki przeniosła się do prowadzonej przez zakonnice szkoły średniej w stolicy. W 1963 zakończyła tam edukację, uzyskując dyplom ze specjalizacją w handlu. To pozwoliło jej na rozpoczęcie pracy sekretarki w Departamencie Ubezpieczeń Społecznych. Pomimo swojego młodego wieku, mając niespełna 18 lat, Mireya Moscoso szybko nawiązała kontakt z polityką. W 1964 r. wzięła udział w kampanii prezydenckiej Arnulfo Ariasa,  polityka-weterana i konserwatywnego dyplomaty startującego wówczas z ramienia Partii Panamskiej (PP). Z tym ugrupowaniem miała pozostać związana na długie lata. Arias, przeciwnik ideologii komunistycznej, nacjonalista, był wtedy przedstawicielem interesów oligarchii rolniczej. 

{mosimage}Pomimo tego, że nie udało mu się wówczas wygrać wyścigu o fotel prezydencki, Moscoso wiernie pozostała przy nim już jako życiowa partnerka. Dwa lata później podjęła się też kierowania jego przedsiębiorstwem kawowym Prijanca S.A. Niedługo potem towarzyszyła mu także jako doradca w kampanii prezydenckiej roku 1968, kiedy to ostatecznie udało mu się wygrać wybory i powrócić na najwyższy urząd w państwie, który piastował już wcześniej w latach 1940-1941 i 1949-1951. Jednak parze nie było dane cieszyć się długo ze zwycięstwa. Tak jak w poprzednich dwóch kadencjach, nowemu-saremu przywódcy pokrzyżowano plany. Zaledwie po 10 dniach sprawowania urzędu, podpułkownik Gwardii Narodowej Omar Torrijos Herrera przeprowadził zamach stanu, na skutek którego obalony prezydent udał się na przymusową emigrację do USA. Mimo pokaźnej różnicy wieku, wynoszącej 46 lat, Mireya wiernie towarzyszyła ukochanemu, a rok później została jego żoną. W nowym miejscu, Miami, przyszła prezydent zdecydowała się też na naukę. Uczęszczała do Miami Dade College, gdzie w roku 1974 uzyskała dyplom z projektowania wnętrz. 

W 10 lat od opuszczenia ojczyzny, dn. 10 czerwca 1978 roku małżeństwo Arias wróciło do Panamy. Początkowo Moscoso pomagała mężowi w reorganizacji posiadanych przez niego plantacji kawy w  Boquete w prowincji Chiriqui. Nieco później, kiedy jej osiemdziesięcioletni współmałżonek odnowił swoje ugrupowanie polityczne, nadając mu nową nazwę Panamskiej Partii Autentycznej, pomagała mu w kolejnych przygotowaniach do wyborów prezydenckich roku 1984, które jednak przegrał niewielką różnicą z Nicolasem Ardito Berlettą, reprezentującym Rewolucjonistyczną Partię Demokratyczną. Warto dodać, że wybory te w późniejszym czasie zostały uznane przez środowisko międzynarodowe za zmanipulowane.

Walka o fotel prezydencki

Arnulfo Arias zmarł 10 sierpnia 1988 r., pozostawiając żonie w spadku dorobek polityczny i biznesowy. Wdowa po byłym prezydencie podjęła się prowadzenia Panamskiej Partii Autentycznej, która została „osierocona” przez swojego założyciela. Ugrupowanie przechodziło wówczas ciężki czas, gdyż wyłamały się z niego frakcje o niezależnej, prodemokratycznej i antywojskowej ideologii. Ostatecznie Moscoso wraz z Guillermem Endarą - adwokatem i byłym współpracownikiem Ariasa, założyli w 1989 r. Partido Arnulfista. Niedługo potem Endara, dzięki wsparciu Alianza de Partidos Políticos de Oposición, został prezydentem Panamy, uzyskując 62,5 proc. poparcia w wyborach.

Dn. 29 września 1991 Moscoso została oficjalnie szefem partii, podczas gdy Endara zajął się obowiązkami głowy państwa. W 1994 r. Moscoso po raz pierwszy kandydowała na prezydenta Panamy. Pomimo przegranej z Ernestem Perez Balladares, reprezentantem Rewolucjonistycznej Partii Demokratycznej, odniosła osobisty sukces, gdyż jej wynik był tylko o 4 proc. niższy od rywala. To zmotywowało ją do kontynuacji kariery politycznej ukierunkowanej na zdobycie prezydentury w kolejnych wyborach w 1999 r. Moscoso zorganizowała wówczas populistyczną kampanię, w której obiecywała liberalne reformy oraz zadbanie o interesy społeczne. Zapowiedziała też poprawę wskaźników, będących pozostałością po rządach Rewolucjonistycznej Partii Demokratycznej, tj. bezrobocia na poziomie 15 proc., ubóstwa obejmującego 35 proc. mieszkańców Panamy czy problemie spadku produkcji krajowej i eksportu. Zamierzała także w miarę możliwości zminimalizować obecność wojskową Stanów Zjednoczonych w kraju, otwarcie żądając zwrotu Kanału  Panamskiego. Mimo tej pozornie antyamerykańskiej retoryki, jednocześnie postulowała o utrzymanie dobrych, a przynajmniej poprawnych relacji z Waszyngtonem. 

Tymi postanowieniami przekonała do siebie rodaków, wygrywając z  Martinem Torrijosem Espiną różnicą 7,3 proc. Niejako drwiną historii był fakt, ze jej kontrkandydat był synem człowieka, który wiele lat wcześniej obalił rządy jej męża. Dn. 1 września 1999 roku miało miejsce oficjalne zaprzysiężenie pierwszej kobiecie na fotelu prezydenckim Panamy. Uroczystość odbyła się wówczas na stadionie narodowym i wzięło w niej udział ok. 25 tys. Panamczyków oraz przedstawiciele rządów innych krajów latynoamerykańskich. W swojej przemowie Moscoso obiecała skuteczną i odpowiedzialną politykę względem Kanału Panamskiego, walkę z niesprawiedliwością społeczną oraz utworzenie „rządu dla ubogich”.

Wzloty i upadki 

Pomimo tego, że nie wszystkie założenia Moscoso zostały spełnione, projekt mający na celu odzyskanie Kanału zakończył się sukcesem. Podczas spotkania z byłym prezydentem Stanów Zjednoczonych, Jimmym Carterem, ustalono szczegóły wycofania amerykańskich wojsk z ostatnich baz w Panamie. Pierwsze lata rządów nowej pani prezydent nie były jednak łatwe. Borykała się bowiem ze spadkiem funduszy pochodzących ze swojej partii oraz z zewnątrz. Co więcej, w roku 2000 musiała stawić czoło częściowej dymisji rządu, która była związana z rosnącą krytyką parlamentarnej opozycji wobec Moscoso. Już wtedy zarzucano jej nieudolność i brak działań. Partido Arnulfista w tym czasie również była podzielona i niespójna. Oprócz sprzeczek wewnątrzpartyjnych i korupcji otoczenia, Moscoso nie sprzyjały także wskaźniki ekonomiczne. Bezrobocie w tamtym czasie osiągnęło 17 proc. a krajowemu PKB groziła recesja.

Recepty na problemy gospodarcze Panamy pani prezydent upatrywała w międzynarodowej współpracy w dziedzinie handlu. W 2002 kraj przystapił do Systemu Integracji Ameryki Środkowej, a także do umowy o wolnej wymianie towarów z Ekwadorem, zaś rok później udało się wprowadzić w życie Traktat o Wolnym Handlu z Tajwanem. Niedługo potem Moscoso rozpoczęła także rozmowy na temat zawarcia podobnego paktu ze Stanami Zjednoczonymi. Poza umacnianiem pozycji Panamy w stosunkach międzynarodowych, pani prezydent podczas swojej kampanii nie żałowała środków na budowanie nowych instytucji, służących lokalnemu rozwojowi, finansując  liczne projekty w dziedzinie służby zdrowia, edukacji czy modernizacji miejskiej infrastruktury. Renowacje i budowy nowych szpitali, szkół, centrów opieki społecznej a także dróg, akweduktów i autostrad pochłonęły miliony dolarów, co przyczyniło się do wzrostu krajowego zadłużenia. Pomimo realizującej się modernizacji kraju, Moscoso była posądzana o korupcję i malwersacje finansowe, co wpłynęło negatywnie na jej wizerunek. Poprzez systematyczne „koloryzowanie” bilansów ekonomicznych przed ich publikacją, prezydent unikała jednak wszelkich konsekwencji.

W 2004 r. Moscoso bezskutecznie ubiegała się o reelekcję. Wybory prezydenckie przegrała wówczas z Martinem Torrijosem, osiągając jedynie 16,4 proc. poparcia ludności  w porównaniu do 47,4 proc. rywala. W późniejszym czasie zdecydowała też o opuszczeniu stanowiska w Parlamencie Środkowoamerykańskim, a niedługo potem, 31 marca 2005 roku, rozstała się także z funkcją przewodniczącej Partii Panamskiej. Aktualnie wciąż udziela wywiadów i jest obecna w życiu politycznym, jednak nie działa już tak aktywnie jak kiedyś. 

Za czy przeciw?

Opinie na temat rządów Mireyi Moscoso w latach 1999- 2004 pozostają podzielone. Zarówno w  środowisku międzynarodowym, jak i w oczach opozycjonistów pani prezydent była uważana za pozbawioną doświadczenia i kwalifikacji. Wplątana w liczne skandale korupcyjne niemalże zawsze wychodziła z nich bez szwanku, pozostając dla obywateli Panamy miłą i spokojną panią prezydent. Aktualna kandydatka na stanowisko wiceprezydenta Partii Panamskiej, Isabel Saint Malo, podkreśla też, że Moscoso, jako kobieta i jako prezydent, zapewniła sobie na zawsze miejsce w historii kraju. I bez względu na to jak by nie oceniać jej rządów, w pamięci świata na zawsze pozostanie kobietą, która dokonała niemożliwego - odzyskała Kanał Panamski.

----------

Źródła:

Centrum Informacji Międzynarodowych w Barcelonie, http://www.cidob.org/, dostęp 23.03.2014

Oficjalna Strona Partido Panameñista, partidopanamenista.com, dostęp 26.03.2014

Nagrania SoyPRDPanama oraz La Estrella Panama na portalu Youtube, https://www.youtube.com/, dostęp 26.03.2014