Parlamenty narodowe w nowym procesie decyzyjnym UE
Jednym z głównych zarzutów wysuwanych wobec Unii Europejskiej, jest "deficyt demokracji", inaczej mówiąc - jej oderwanie od obywatela. Główne instytucje, czyli Komisja i Rada nie pochodzą z demokratycznych wyborów. Wybierany przez obywateli Parlament Europejski zyskuje na znaczeniu, lecz wciąż pozostaje najsłabszym ogniwem w "instytucjonalnym trójkącie". Deficyt legitymizacji demokratycznej powoduje z kolei narastanie tendencji populistycznych i antyintegracyjnych. Jednym ze sposobów wzmocnienia legitymacji demkratycznej UE jest dowartościowanie, zwiększenie roli - wybieranych w bezpośrednich wyborach - parlamentów narodowych.
Konieczność włączenia parlamentów narodowych w unijny proces decyzyjny, została dostrzeżona w Deklaracji w sprawie przyszłości Unii Europejskiej, która stała się częścią Traktatu z Nicei. O ile generalnie rzecz biorąc, Traktat konstytucyjny można uznać za dokument porządkujący dotychczasowe Traktaty i nie wnoszący zbyt wielu nowych rozwiązań, o tyle postanowienia odnoszące się do parlamentów narodowych są nowatorskie i zasługują na szczególną uwagę.
* Rozszerzony i zmieniony zostaje mechanizm informowania parlamentów narodowych o projektach aktów prawnych (postanowienia Protokołu nr 1). Parlamenty muszą być też informowane o wpłynięciu wniosku o członkostwo w UE.
* Ustanowiono mechanizm monitorowania zasady pomocniczości (subsydiarności), według której Unia działając poza swoimi kompetencjami wyłącznymi, musi uzasadnić że podejmowane działania, nie mogą być wykonane lepiej przez kraje członkowskie. Na podstawie Traktatu konstytucyjnego, parlament może stwierdzić, że uzasadnienie jest niewystarczające i projekt aktu prawnego łamie zasadę pomocniczości. Jeśli określona liczba parlamentów narodowych (każdy ma 2 głosy, potrzebna jest 1/3 glosów) dojdzie do takiego wniosku, prace zostają wstrzymane a projekt musi zostać poddany ponownemu przeglądowi.
* Wprowadzono tzw. procedurę passarelle, której celem jest zatrzymanie nieuzasadnionego odchodzenia od zasady jednomyślności w Radzie. Na podstawie tej procedury nawet jeden parlament krajowy może się sprzeciwić europejskiej decyzji, która zastępuje wymóg jednomyślności,wprowadzając w danym obszarze glosowanie większością kwalifikowaną.
* Parlamenty narodowe będą także włączone w regulacje dotyczące Przestrzeni Wolności Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości. Mają one między innymi kontrolować przestrzeganie zasady pomocniczości oraz oceniać działalności Europolu i Eurojustu.
Opisane zmiany można odbierać pozytywnie, wydaje się że stanowią one argument na poparcie tezy, iz państwa członkowskie wraz z ewentualnym ratyfikowaniem Traktatu konstytucyjnego, nie tylko nie stracą wpływu na unijny proces decyzyjny, lecz przeciwnie, otrzymają nowe możliwości odziaływania na jej instytucje. Trzeba jednak zaznaczyć, że skuteczność nowych mechanizmów zależeć będzie w znacznej mierze od samych parlamentów. Niezbędna będzie ich zdolność do szybkiego przeanalizowania specjalistycznych aktów prawa unijnego czy też zajecia stanowiska w odpowiednim czasie. Z nowych regulacji w pełni skorzysta więc tylko sprawny i efektywny parlament narodowy.
Na podstawie: red. Barcz J., Demokratyzacja i wzmocnienie legitymacji Unii Europejskiej, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2005
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
