Pola Zygmunt: Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC)

• kartel
• opec
• ropa naftowa
• rynek ropy
• siedem sióstr
• stosunki międzynarodowe
• _short_analizy_energia

OPEC jest organizacją zrzeszającą największych światowych eksporterów ropy naftowej. Impulsem do jej utworzenia była konieczność ochrony przed dyktatem naftowych koncernów. Dziś jednak wielu uznaje ją za kartel dążący do przejęcia kontroli nad światowym rynkiem ropy. Geneza:

W latach 50-tych ceny na światowym rynku ropy kształtowane były przez wielkie koncerny naftowe. Największe zyski czerpało „Siedem Sióstr” – kartel siedmiu największych kompanii, skupiających większość wydobycia, rafinerii i dystrybucji (British Petroleum, Exxon, Gulf Oil, Mobil, Royal Dutch Shell, Standard Oil i Texaco). Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na ropę rosły zyski firm zajmujących się jej wydobyciem, ale tylko niewielki procent dochodu ze sprzedaży ropy i jej pochodnych trafiał do skarbu państw, na terenie których była ona wydobywana.

Monopol wielkich kompanii, którego skutkiem było bogacenie się państw zachodnich kosztem najbiedniejszych, ale zasobnych w ropę państw doprowadził do powstania organizacji, która miała bronić interesów krajów eksportujących ropę i stanowić przeciwwagę dla „Siedmiu Sióstr”.

OPEC (The Organization of the Petroleum Exporting Countries), czyli Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową jest organizacją zrzeszającą największych światowych eksporterów ropy naftowej. Została utworzona w trakcie trwającej od 10 do 14 września  1960 roku konferencji w Bagdadzie. Celem Organizacji jest:
·  ochrona interesów i ujednolicenie strategii handlowych Państw Członkowskich,
·  dążenie do zapewnienia równowagi między podażą a popytem oraz utrzymanie stabilnych cen ropy na rynku światowym.

Głównym narzędziem  w dążeniu do realizacji tych celów mają być normy wydobycia, za pomocą których Organizacja chce dostosowywać tempo produkcji do wymagań rynku i utrzymując równowagę między popytem a podażą nie dopuszczać do gwałtownych wahań ceny ropy.

Pierwotnie siedziba OPEC znajdowała się w Genewie, jednak 1 września 1965 została przeniesiona do Wiednia.

Członkowie:

Zgodnie ze statutem OPEC „każdy kraj, będący znaczącym eksporterem ropy naftowej w stanie surowcowym, którego podstawowe dążenia są zbieżne z dążeniami Państw Członkowskich może zostać pełnoprawnym Członkiem Organizacji, jeśli otrzyma akceptację trzech czwartych Państw Członkowskich, wliczając w to jednomyślną akceptację Państw Założycielskich”.

Państwa  założycielskie to oczywiście pięć krajów, które brały udział w bagdadzkiej konferencji – Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Kuwejt i Wenezuela.

W następnych latach dołączyło do nich jeszcze dziewięć krajów – Katar (w 1961), Indonezja i Libia (1962), Abu Dabi (1967, od 1971 roku wraz z sześcioma sąsiednimi państwami jako Zjednoczone Emiraty Arabskie), Algieria (1969), Nigeria (1971), Ekwador (1973 do 1992 i ponownie od 2007), Gabon (1975 do 1996) i Angola (2007).

Struktura:

Głównym organem OPEC jest Konferencja złożona z przedstawicieli wszystkich Państw Członkowskich (Heads of Delegation), z których każdy ma jeden głos. Konferencja podejmuje decyzje dotyczące głównych strategii Organizacji oraz sposobach ich realizacji, a także decyduje o przyjęciu nowych Państw Członkowskich. Organizowana jest dwa razy w roku, w marcu i wrześniu, oraz dodatkowo zawsze, kiedy wymaga tego sytuacja. Konferencja wspierana jest przez Sekretariat, zarządzany przez Komitet Gubernatorów (Board of Governors), na czele którego stoi Sekretarz Generalny.

Działalność:

W pierwszej dekadzie swojej działalności OPEC nie była zbytnio efektywna. Od 1958 do 1971 roku ceny ropy stale spadały. Za baryłkę ropy, która w 1958 roku kosztowała 10,88 dolarów, w 1970 roku płacono 7,36 dol. Dopiero w początku lat 70-tych zaczął się powolny wzrost cen ropy.

Do ich dramatycznego wzrostu doszło dopiero w 1973 roku, w czasie pierwszego kryzysu naftowego. Szóstego października 1973 w wyniku syryjsko - egipskiej agresji na Izrael rozpoczęła się wojna Jom Kippur. W czasie konfliktu państwa Europy Zachodniej oraz Stany Zjednoczone opowiedziały się po stronie Izraela. W odwecie kraje arabskie zrzeszone w OPEC postanowiły wstrzymać handel z tymi krajami. W tym samym czasie OPEC zdecydowała się na zmniejszenie wydobycia ropy, zmniejszając tym samym jej podaż i doprowadzając do gwałtownego wzrostu cen tego surowca.

W tym czasie cena ropy skoczyła z 8,69 do ponad 27,20 dolarów za baryłkę.

Drugi kryzys naftowy rozpoczął się w 1979 roku. Spowodowany był głównie gwałtownym spadkiem wydobycia, którego przyczyną była sytuacja polityczna na Bliskim i Środkowym Wschodzie – wkroczenie wojsk radzieckich do Afganistanu, rewolucja islamska w Iranie. Cena ropy gwałtownie wzrosła i w 1980 roku sięgnęła 70 dolarów za baryłkę, jednak, inaczej niż w czasie pierwszego kryzysu, nie był to stały wzrost i cena równie szybko zaczęła spadać. Dodatkowo, importerzy ropy postanowili ograniczyć do minimum zużycie tego surowca i zaczęli, przynajmniej częściowo, zaopatrywać się w ropę wydobywaną na Alasce i Morzu Północnym. Doprowadziło to spadku popytu i zmusiło państwa OPEC do zmniejszenia wydobycia, w wyniku czego ich zarobki wyraźnie spadły.

Od lat 90-tych cena ropy stale rośnie, konflikt w Zatoce Perskiej i  katastrofy  takie jak huragan Katrina powodują ich dalszy wzrost. 2 stycznia 2008 roku cena za bryłkę przekroczyła 100 dolarów i nadal rośnie.

Skutki:

Wprawdzie stałe podnoszenie cen ropy pokazało jak silna jest pozycja OPEC i pozwoliło wzbogacić się państwom Organizacji, jednak jednocześnie bardzo boleśnie uświadomiło importerom ropy ich uzależnienie od OPEC. To  skłoniło największych importerów – Stany Zjednoczone, Japonię oraz państwa Europy Zachodniej do inwestowania w badania alternatywnych źródeł energii, co może skutkować zmniejszeniem zużycia ropy, a tym samym uderzy w państwa zrzeszone w OPEC, oraz poszukiwania nowych złóż ropy. Obecnie intensywnie eksploatowane są złoża ropy w Rosji, na Alasce oraz na Morzu Północnym.

Krytyka:

Stałym elementem, towarzyszącym OPEC niemal od początku jej istnienia, jest lawina spadającej na Organizację krytyki.

OPEC, jako kartel, krytykowana jest za dążenie do przejęcia kontroli nad rynkiem ropy,  zawyżanie jej cen, wyłącznie w celu zwiększenia zarobków państw członkowskich oraz doprowadzenie do wzrostu inflacji. Faktem jest, że skupiając w swoich rekach 40 procent wydobycia ropy,15 procent wydobycia gazu oraz 77,6 procent światowych rezerw ropy OPEC ma ogromny wpływ na ceny ropy, a przez to również na ceny wszystkich artykułów, do wyrobu których ropa lub jej pochodne są bezpośrednio (jako surowiec) lub pośrednio (do transportu) potrzebne.

Od lat, dążąc do poprawy wizerunku Organizacja wyraża swoją chęć pomocy państwom rozwijającym się, podkreśla dbałość o ekologię. W 1975 roku OPEC powołała OFIE (Opec Fund for International Development) znany też jako Fundusz Specjalny (OPEC Special Fund), którego celem jest pomoc krajom rozwijającym się, a głównym źródłem finansowania są dobrowolne składki przekazywane przez Państwa Członkowskie.

Bibliografia:
http://www.econlib.org/library/Enc/OPEC.html
http://www.opec.org/library/what%20is%20OPEC/whatisOPEC.pdf
http://www.opec.org/library/FAQs/PetrolIndustry/q1.htm
http://www.bbn.gov.pl/dokumenty/opec.pdf.