Siły Zbrojne Republiki Białorusi pod znakiem modernizacji
Białoruś realizuje obecnie zakrojony na szeroką skalę plan rozbudowy i rozwoju Narodowych Sił Zbrojnych na lata 2011 – 2015. Modernizacja zakłada przede wszystkim intensyfikację i wzrost znaczenia edukacji wojskowej, plany rozbudowy zaplecza technicznego, zwiększoną regularność ćwiczeń operacyjnych oraz restrukturyzację i optymalizację formacji Sił Zbrojnych. Działania te mają na celu stopniowe odejście od funkcjonujących podobieństw doktrynalnych z czasów „zimnej wojny” i zbliżenie do założeń, jakie w ujęciu militarnym przyjęła Europa Zachodnia, jednak z zachowaniem ogólnego podejścia prorosyjskiego.
Kondycja Sił Zbrojnych
Największą przeszkodą w rozwoju białoruskiej wojskowości jest przestarzałe uzbrojenie, zazwyczaj produkowane jeszcze w okresie istnienia ZSRR. Ścisła współpraca w ramach umów i porozumień wojskowo-technicznych z Rosją, ma znaczny wpływ na kondycję Sił Zbrojnych Białorusi. Zależność obu państw zauważalna jest nie tylko dzięki podobieństwom w doktrynie wojennej i zapleczu technicznym, ale również znacznym dotacjom płynącym z Kremla do Mińska od ostatniej dekady XX wieku, aż do dzisiaj. Rosja realizuje tym samym politykę powstrzymania rozprzestrzeniania się NATO na wschód Europy.
Przygotowanie wojskowe Białorusi, w ocenie wielu ekspertów uważane jest za jedne z najlepszych w Europie. W opublikowanym w grudniu 2012 roku raporcie, przygotowanym przez Międzynarodowe Centrum Problemów Konwersji w Bonn, Białoruś znalazła się w pierwszej dwudziestce najbardziej zmilitaryzowanych państw świata. Choć budżet wojskowy, w 2012 roku, nie przekroczył dwóch miliardów dolarów, a udział wydatków na wojskowość w PKB to niespełna 1,5%, w stosunku do wartości wydatków na cele społeczne, jest to znacząca suma, która pozwoliła Białorusi uplasować się na tak wysokim miejscu w świecie.
Założenia modernizacji
Przeprowadzane sukcesywnie reformy białoruskiej armii prowadzą do optymalizacji budżetu Sił Zbrojnych, zwiększenia pensji personelu wojskowego i cywilnego, pracującego w ramach SZ (średnio o 20%), czy zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego żołnierzy, w tym udzielania kredytów na preferencyjnych warunkach. Wprowadzenie nowych systemów obrony terytorialnej znacznie podniosło zdolność reakcji na zagrożenia. Kolejnym elementem jest zwiększenie liczby ćwiczeń w obrębie różnych formacji. Wzrosła też liczba obowiązkowych godzin lotów pilotów wojskowych.
Białoruś ustanowiła własny system szkolenia wojskowego, przystosowany do realiów nowoczesnej armii. Do uczelni cywilnych wprowadzono system szkolenia służb wojskowych, co przyczyniło się do podniesienia poziomu edukacji w tym zakresie.
Odbycie służby wojskowej jest obowiązkowe dla wszystkich mężczyzn i trwa 12 miesięcy dla osób z wykształceniem wyższym i 18 miesięcy dla pozostałych. Zwolnione ze służby są osoby z chorobami przewlekłymi, lub ciężkimi urazami. Jednak każdego roku lista chorób, z powodu których poborowi są niezdolni do służby wojskowej skraca się. Zgodnie ze wspólną rezolucją Ministerstwa Obrony i Ministerstwa Zdrowia Białorusi, która weszła w życie 1 sierpnia 2012 roku, tak poważne schorzenia jak problemy z czynnością serca oraz nadciśnienie tętnicze nie zwalniają z obowiązku przygotowania wojskowego. Postanowienie argumentowane jest możliwością pracy w bazie poligonu przy przygotowywaniu sprzętu do ćwiczeń, w których osoba chora, jeśli źle się poczuje, nie będzie brała udziału.
Struktura
Siły Zbrojne Białorusi składają się z Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych i Wojsk Obrony Przeciwlotniczej. Dodatkowo utworzone zostały Wojska Specjalne, jednak nie należy rozpatrywać ich w rozumieniu wojsk NATO. Ich zadaniem jest kierowanie łącznością, nawigacją, topografią, wywiadem, jednostkami inżynieryjnymi oraz jednostkami walki elektronicznej. Organem dowodzącym jest Sztab Generalny. W efekcie aktywnej modernizacji, liczebność pracowników SZ zmniejszono z blisko 73 tys. w 2007 roku, do 62 tys. w 2012, z czego służbę wojskową pełni 48 tys. zawodowych żołnierzy.
• Centrum Łączności Marynarki Wojennej w Wilejce – podległe dowództwu Floty Bałtyckiej FR
• W pobliży miasta Hancewicze umiejscowiony jest element systemu dowodzenia siłami morskimi
Wojska Lądowe
Struktura Wojsk Lądowych charakteryzuje się dużą ilością brygad. Nie wszystkie jednak należy uwzględniać w perspektywie ewentualnego konfliktu. Wiele z nich nie posiada odpowiedniego wyposażenia, uzbrojenia oraz przygotowania wojskowego. Niektóre mają charakter baz składowych dla zaplecza technicznego Sił Zbrojnych. Najważniejszymi brygadami są m.in. 38 i 103 mobilna Brygada Specnazu, 5 stacjonarna Brygada ulokowana w miejscowości Marina Gorka, 120. w Mińsku, 11. ze Słonimia i 6. Brygada Zmechanizowana z Grodna. Ponadto, ważnymi jednostkami są 336. Brygada Artylerii Rakietowej, 231. Brygada Artylerii z Borowki, 111. Brygada Artylerii z Brześcia oraz 62. Brygada Przeciwlotnicza z Grodna.
Uzbrojenie Wojsk Lądowych obejmuje (dane z 2010 r.):
• 1586 czołgów podstawowych, w tym 92 T-80, 1465 T-72 i 29 T-55; 1588 wozów bojowych piechoty, w tym 154 BMD-1, 109 BMP-1, 1164 BMP-2 czy 161 BRM;
• 916 transporterów opancerzonych, w tym 22 BTR-D, 66 MT-LB, 188 BTR-60, 446 BTR-70, 194 BTR-80;
• 1499 zestawów artyleryjskich, a wśród nich:
- 578 samobieżnych, w tym 246 kalibru 122mm (2S1),296 kalibru 152mm (13 sztuk
2S19, 163 sztuki 2S3 i 120 sztuk 2S5) oraz 36 sztuk kalibru 203mm typu 2S7;
- 452 ciągnione, a w tym 202 kalibru 122mm typu D-30 i 250 kalibru 152mm (50 typu 2A36, 136 typu 2A65, 58 typu D-20 oraz 6 typu M-1943);
- 54 moździerze samobieżne typu 2S9, kalibru 120mm;
- 77 moździerzy 2S12 kalibru 120mm;
- 338 wieloprowadnicowe samobieżne wyrzutnie rakiet, przy czym 213 wystrzeliwuje pociski kalibru 122mm (5 typu 9P138 oraz 208 sztuk BM-21), 1 sztuka BM-13 kalibru 132mm, 84 kalibru 220mm typu 9P140 oraz 40 kalibru 300mm typu 9A52 Smiercz;
• 480 zestawów przeciwpancernych różnego rodzaju (AT-4 9K11, AT-5 9K111, AT-6 9K114 i AT-7 9K115), spośród których część zainstalowano na pojazdach;
• 350 zestawów przeciwlotniczych (SA-8, SA-11, SA-12A, SA-12B, SA-13);
• 96 zestawów rakiet taktycznych (36 typu SS-21 i 60 typu Scud).
• 2 zestawy kompleksu rakietowego typu 9K332 Tor-M2
Siły Powietrzne i Wojska Obrony Przeciwlotniczej
Podobnie jak Wojska Lądowe, Siły Powietrzne i Wojska Obrony Przeciwlotniczej prezentowane są z uwypukleniem ich liczebności, zarówno w zakresie jednostek operacyjnych, jak też uzbrojenia. Głównymi oddziałami są: 61. Jednostka Myśliwska w Baranowiczach, 927 jednostka w Berezie i 206. Baza lotnictwa szturmowego z Lidy. Ponadto strategicznymi jednostkami są: 181. Baza śmigłowców bojowych w Zaślimowicach, 116. Baza lotnictwa bombowo-rozpoznawczego w Ross i 50. Baza lotnictwa w Maczuliszcz.
Uzbrojenie Sił Powietrznych i Obrony Przeciwlotniczej to (dane z 2010 r.):
• 175 samolotów bojowych różnego przeznaczenia (23 Su-27P i Su-27UB, 35 Su-24MK i Su-24MR, 41 MiG-29S i MiG-29UB oraz 6 Su-25 i Su-25UB);
• 27 samolotów transportowych (3 sztuki An-12, 1 sztuka An-24, 6 An-26, 4 Ił-76 i 12 cywilnych Ił-76, które mogą również zostać użyte w celach militarnych oraz 1 sztuka Tu-134);
• Samoloty treningowe L-39;
• 50 śmigłowców bojowych Mi-24;
• 8 śmigłowców rozpoznawczych Mi-24K;
• 180 śmigłowców wsparcia (14 Mi-26, 29 Mi-6, 12 Mi-24R i 125 Mi-8);
• 175 przeciwlotniczych zestawów rakietowych, w tym SA-3, SA-5 i SA-10.
Sprawa polska i rosyjska
W 2009 roku odbyły się jedne z największych ćwiczeń wojskowych z udziałem Białorusi i Rosji, od czasu rozpadu ZSRR. „Zachód-2009” („Zapad-2009”), były sprawdzianem moskiewsko-mińskiej integracji w obszarze działań zbrojnych i kwestii obronności obu państw. Warto podkreślić, że wśród tematów ćwiczeń znalazła się symulacja ataku nuklearnego na Polskę oraz stłumienie powstania mniejszości polskiej na Białorusi. Kolejne operacje pod podobnym kryptonimem zaplanowano na 2013 rok.
Ścisłe powiązanie Mińska z Kremlem prowadzi poniekąd do braku samodzielności Sił Narodowych Białorusi. Wspólna współpraca w ramach WNP i Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym pozwoliło oddziałom rosyjskim na swobodne poruszanie się po terytorium białoruskim. Część zachowanej autonomii w sferze wojskowości pozwala Białorusi angażować się w przygotowywanie projektów obrony przeciwlotniczej w ramach WNP, współtworzyć systemy uprzedzania przed atakiem rakietowym z powietrza i obserwacji przestrzeni kosmicznej oraz uczestniczyć w działaniach antyterrorystycznych.
Podsumowanie
Po wielu latach stagnacji w procesie rozwoju Sił Zbrojnych, obecna modernizacja może nieść nadzieję na zmianę wektora w polityce wojskowej. Jednakże będzie ona dotyczyć jedynie przygotowania technicznego, zbrojeniowego oraz, w przypadku żołnierzy, socjalnego. Współzależność Białorusi i Rosji jest na tyle silna, że nie sposób utożsamiać trwającej modernizacji z usamodzielnieniem białoruskiej armii. Nie są znane dokładne kwoty płynące z Kremla do Sztabu Generalnego SZ Białorusi, jednak bez pomocy z zewnątrz, nie byłoby praktycznych możliwości zrealizowania tak dużego programu rozbudowy i rozwoju. Rozpatrując obecną sytuację pod tym właśnie kątem, integracja z Rosją może przynieść wymierne korzyści dla białoruskiej armii. Zapewni to również poprawę bezpieczeństwa kraju. Nie bez znaczenia jest fakt, iż Moskwa ma pełne podstawy do finansowania Mińska, które w perspektywie przyniosą strategiczne korzyści. Z drugiej jednak strony, większa pomoc oznacza większą integrację, a dla Białorusi, również mniejszą samodzielność. Aleksander Łukaszenka, choć ma pełną świadomość konsekwencji, nie zrezygnuje z tak potężnego sojusznika. Dodatkowo, prorosyjskie podejście społeczeństwa powoduje brak większych głosów sprzeciwu wobec kierunku polityki prezydenta.
---
Źródła:
Сергей Марков, Реформа белорусской армии: бездушное сокращение или грамотная оптимизация?, Portal Via-Midgard.info, http://via-midgard.info/news/19408-reforma-belorusskoj-armii-bezdushnoe-sokrashhenie.html, 10.02.2012
Grzegorz Pazura, Siły Zbrojne Republiki Białorusi, Lublin 2010
Informacyjno-analityczny portal armii Białorusi, http://belarmy.by
Юрий Костузик, Шутки кончились. Служить идут язвенники и гипертоники, Portal Interfax.by, http://www.interfax.by/article/96740, 22.11.2012
Kamil Smogorzewski, Białoruś w pierwszej dwudziestce państw zmilitaryzowanych, Portal Spraw Zagranicznych, http://www.psz.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=42758, 14.12.2012
Минобороны: военный парад — часть расходов государства на оборону страны, Portal Naviny.by, http://naviny.by/rubrics/society/2012/07/08/ic_articles_116_178392/, 08.07.2012
Paweł Kmiecik, Zarys potencjału militarnego Białorusi, Portal Milits.pl, http://www.militis.pl/armie-owiata/potencjal-militarny-bialorusi, 12.08.2012
Piotr Kuspys, Rosja, Ukraina, Białoruś i Mołdawia wobec wspólnej polityki obronnej WNP, Portal Stosunkimiedzynarodowe.info, http://www.stosunkimiedzynarodowe.info/artykul,404,Rosja_Ukraina_Bialorus_i_Moldawia_wobec_wspolnej_polityki_obronnej_WNP, 19.05.2009
Portal Ministerstwa Obrony Republiki Białorusi, http://mod.mil.by
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
