Chorwacja/ Zmarł jeden z nestorów niepodległości
W Zagrzebiu, w wieku 77 lat zmarł we środę (19. 09) Vlatko Pavletić, jeden z najbardziej znanych chorwackich polityków. Wielokrotnie pełnił funkcje ministerialne, był spikerem parlamentu i przejściowo sprawował obowiązki prezydenta kraju.
Pavletić należał do grupy polityków, którzy odegrali decydującą rolę w odzyskaniu przez Chorwację suwerenności w wyniku rozpadu Jugosławii w latach 1990 – 91 oraz w czasie konfliktów zbrojnych z Serbią i wojny w Bośni i Hercegowinie. Jako współzałożyciel rządzącej obecnie prawicowej Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej (HDZ), należał do najbliższego kręgu współpracowników Franjo Tuđmana, pierwszego prezydenta niepodległej Chorwacji. Miał opinię nie tylko sprawnego działacza państwowego, ale również wysokiej klasy intelektualisty i autorytetu moralnego.
Z zawodu był profesorem literatury i krytykiem. Ukończył filologię chorwacką i literaturoznawstwo na Uniwersytecie w Zagrzebiu. W latach 60. należał do Związku Komunistów Jugosławii. W 1967 roku był jednym z intelektualistów, którzy podpisali tzw. „Deklarację o sytuacji i nazwie języka chorwackiego”. Postulowała ona urzędowe równouprawnienie języka chorwackiego w Socjalistycznej Republice Chorwacji, coraz częściej wypieranego przez serbski, narzucany przez władze jugosłowiańskie w Belgradzie. Manifest uznaje się za główny impuls do tzw. „chorwackiej wiosny” – masowego ruchu społecznego, domagającego się na początku lat 70. zwiększenia zakresu podmiotowości Chorwatów i ich kultury w ramach federacji jugosłowiańskiej.
W tym czasie, Vlatko Pavletić został aktywnym członkiem organizacji „Matica Hrvatska” (pol. Macierz Chorwacka). Odegrała ona ogromną rolę w odrodzeniu i upowszechnianiu kultury oraz tradycji narodowych wśród chorwackiej inteligencji. W 1972 roku, na głównych aktywistów „chorwackiej wiosny” i działaczy „Maticy” spadły represje za „chorwacki nacjonalizm i próbę obalenia ustroju socjalistycznego”. Pavletić, wraz z Franjo Tuđmanem (wówczas historykiem i pracownikiem naukowym) oraz kilkoma innymi członkami kierownictwa organizacji został aresztowany i skazany na półtora roku ciężkiego więzienia. W tym czasie został również ostatecznie usunięty z szeregów jugosłowiańskiej partii komunistycznej.
Pod koniec lat 80., gdy rozpoczynał się proces dezintegracji socjalistycznej Jugosławii, Pavletić wszedł w skład Jugosłowiańskiej Akademii Nauk i PEN Klubu. W tym samym czasie, objął stanowisko wiceprzewodniczącego Chorwackiej Akademii Nauk i Umiejętności (HAZU), założonej jeszcze w XIX wieku najważniejszej instytucji naukowej w kraju.
W 1989 roku został członkiem kierowanej przez Franjo Tuđmana Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej (HDZ), masowego ruchu opowiadającego się za niepodległością Chorwacji, przekształconego następnie w partię polityczną. Rok później, HDZ wygrała pierwsze od 45 lat wolne i wielopartyjne wybory w Republice Chorwacji.
Po wyborach, Pavletić został ministrem oświaty, kultury, techniki i sportu w pierwszym niekomunistycznym rządzie republiki. Od 1992 roku był posłem parlamentu (chorw. Saboru), a w latach 1995 – 2000 jego przewodniczącym. Pod koniec 1999 roku, w czasie ciężkiej choroby prezydenta Franjo Tuđmana, parlament i Sąd Najwyższy podjęły decyzję o czasowej niemożności sprawowania przez niego funkcji prezydenta. Vlatko Pavletić przejął wówczas obowiązki głowy państwa i pełnił je, również po śmierci Tuđmana, do czasu objęcia urzędu przez nowo wybranego prezydenta Stjepana Mesića w lutym 2000 roku.
Vlatko Pavletić zyskał szacunek wśród wszystkich aktorów chorwackiej sceny politycznej. W liście kondolencyjnym, premier Ivo Sanader zwrócił uwagę, że zmarły, dzięki swojemu przyjaznemu usposobieniu i konstruktywnemu podejściu do problemów, położył wielki wkład w rozwój chorwackiej demokracji parlamentarnej i wzajemnej tolerancji pomiędzy rywalizującymi ugrupowaniami politycznymi.
Jako literaturoznawca, Pavletić był autorem wielu monografii i antologii, m. in. historii chorwackiej literatury w XX wieku oraz dziejów chorwackiego modernizmu. Jego kilka prac przetłumaczono na najważniejsze języki europejskie, a także na polski.
Na podst. hrt.hr, jutarnji.hr
Saulius Skvernelis nowym premierem Litwy
