Zmarł zwierzchnik Serbskiej Cerkwi Prawosławnej
W wieku 95 lat zmarł w niedzielę (15.11) w Belgradzie patriarcha Pavle, duchowy zwierzchnik serbskich prawosławnych, od 19 lat stojący na czele Świętego Synodu Serbskiej Cerkwi. Władze ogłosiły trzydniową żałobę narodową. Pogrzeb hierarchy odbędzie się w czwartek (19.11).
Patriarcha Pavle był 44 patriarchą w dziejach serbskiej Cerkwi. Urodził się w 1914 roku jako Gojko Stojčević we wsi Kućani w Sławonii, znajdującej się dzisiaj w granicach Chorwacji. Do seminarium duchownego w Sarajewie wstąpił w 1930 roku. Podczas II wojny światowej przebywał w klasztorze Ovčara, gdzie w 1948 roku otrzymał święcenia kapłańskie. W 1957 roku został biskupem diecezji (eparchii) raszko-prizreńskiej w Kosowie, którą kierował do 1989 roku. Podczas swojej posługi biskupiej przyczynił się do odnowienia życia religijnego w kosowskich monasterach oraz kierował renowacją wielu miejscowych, zabytkowych świątyń. Przez niemal całe swoje kapłańskie życie zajmował się również pracą naukową - opublikował kilkadziesiąt rozpraw z dziedziny teologii i historii serbskiego prawosławia.
W 1989 roku patriarcha padł ofiarą zamachu ze strony albańskich separatystów. Napastnicy zadali mu wiele obrażeń, którcyh leczenie wymagało kilkumiesięcznej rehabilitacji. Po rekonwalescencji, hierarcha odmówił złożenia pozwu przeciwko zamachowcom, publicznie oświadczając, iż wybaczył im ten akt przemocy i nie chce kontynuowania dochodzenia prokuratorskiego.
W grudniu 1990 roku, równolegle z procesem zmian politycznych w Jugosławii i Serbii, Święty Synod Serbskiej Cerkwi Prawosławnej wybrał go na nowego patriarchę serbskiego oraz biskupa dawnej stolicy serbskich patriarchów w mieście Peć w Kosowie i zwierzchnika stołecznej diecezji belgradzko-karłowackiej. Patriaracha Pavle pełnił swoją funkcję do samej śmierci, pomimo faktu, że od listopada 2007 roku przebywał na terapii paliatywnej w szpitalu serbskiego ministerstwa obrony.
Większa część posługi duszpasterskiej bpa Pavle przypadła na trudny okres wojen towarzyszących procesowi rozpadu Jugosławii w latach 90. ubiegłego wieku. Relacje hierarchy z polityką były więc skomplikowane i niejednoznaczne - początkowo zachowywał poprawne relacje z administracją byłego prezydenta Serbii i Jugosławii Slobodana Miloševića, jednak już w drugiej połowie lat 90., po masowych demonstracjach mieszkańców Belgradu przeciwko manipulacjom wyborczym ze strony miloszewiczowskiej Socjalistycznej Partii Serbii (SPS) zbliżył się do polityków demokratycznej opozycji. W czasie społecznych protestów jesienią 2000 roku po I turze wyborów na prezydenta Federalnej Republiki Jugosławii, cerkiewny dostojnik udzielił zdecydowanego poparcia opozycyjnemu kandydatowi Vojislavowi Koštunicy i pozytywnie odniósł się do zapoczątkowanych wraz z obaleniem Miloševića reform politycznych.
W pierwszej połowie lat 90. patriarcha Serbskiej Cerkwi Prawosławnej utrzymywał również kontakty z liderami chorwackich i bośniackich Serbów, wzywając do obrony prawosławnych będących ofiarami krwawych wojen w Chorwacji i Bośni. Jednocześnie nie rezygnował z apeli o pojednanie i zaprzestanie przelewu krwi, które kierował do zwierzchników chorwackiego Kościoła rzymskokatolickiego oraz wspólnoty islamskiej w Bośni.
Podczas serbsko-albańskiego konfliktu zbrojnego w Kosowie w latach 1998-99, wzywał świat do zdecydowanej reakcji w związku z atakami na serbskie świątynie i pomniki prawosławnej spuścizny kulturowej w prowincji. Zachęcał również obydwie strony do nawiązania szczerego dialogu politycznego. Wiosną 1999 roku w centrum bombardowanego przez siły NATO Belgradu odprawił wraz z patriarchą Moskwy i Wszechrusi Aleksym II specjalną liturgię w intencji ofiar wojny.
W 2001 roku patriarcha Pavle odwiedził Polskę, gdzie spotkał się z hierarchami i wiernymi Polskiej Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej.
W poniedziałek (16.11) trumna z ciałem patriarchy została wystawiona w Cerkwi Sabornej w śródmieściu serbskiej stolicy, będącej tytularną świątynią Synodu Serbskiej Cerkwi Prawosławnej. Od rana, mieszkańcy Belgradu tłumnie nawiedzają cerkiew, składając swojemu duchowemu zwierzchnikowi ostatni hołd. Państwowa telewizja i radio nadają muzykę poważną i emitują wiele programów poświęconych życiu patriarchy Pavle.
Okolicznościowe komunikaty w związku ze śmiercią głowy serbskiego prawosławia wydali prezydent Boris Tadić, premier Mirko Cvetković, przedstawiciele parlamentu i ugrupowań politycznych, władze Republiki Serbskiej w Bośni oraz zwierzchnicy innych grup wyznaniowych w Serbii - rzymskokatolicki arcybiskup Belgradu Stanislav Hočevar, głowa grekokatolików bp Djura Dzudzar oraz wielki mufti Serbii Muamer Zukorlić. W kondolencjach podkreśla się, że bp Pavle był jednym z największych autorytetów moralnych współczesnej Serbii, który przyczynił się do odnowienia życia duchowego swojej ojczyzny po półwieczu komunizmu oraz przeprowadził serbskich prawosławnych przez burzliwą dekadę lat 90. Najwyżsi serbscy politycy przyznają, że zmarły wczoraj patriarcha był także wielkim przywódcą narodowym, który znajdzie poczesne miejsce w historii Serbii.
Pogrzeb zwierzchnika serbskiej Cerkwi odbędzie w czwartek (19.11) w południe w belgradzkim klasztorze Rakovica. Na miejscowym cmentarzu spoczną doczesne szczątki hierarchy. Udział w ceremonii zapowiedzieli niemal wszyscy znaczący politycy serbscy, liderzy bośniackich Serbów, przedstawiciele diaspory oraz hierarchowie innych wyznań. Specjalny telegram kondolencyjny na ręce Świętego Synodu Serbskiej Cerkwi Prawosławnej skierował również papież Benedykt XVI.
Wybór nowego, 45 w dziejach patriarchy Serbskiej Cerkwi jest spodziewany jeszcze w tym roku. Przewiduje się, że największe szanse na wybór ma metropolita Czarnogóry i Przymorza Amfilohije, który podczas ostatnich dwóch lat faktycznie kierował pracami Świętego Synodu i reprezentował publicznie serbską Cerkiew.
Na podstawie: rts.rs, tanjug.rs
Na zdjęciu: Patriarcha Serbskiej Cerkwi Prawosławnej Pavle, 1914-2009, za: spc.rs
Saulius Skvernelis nowym premierem Litwy
