Strefa wiedzy Bezpieczeństwo Czeczeński separatyzm
Czeczeński separatyzm
-
Bartek Cięszczyk
Kwestia Czeczenii jest jednym najistotniejszych problemów współczesnej Rosji. Niechęć Czeczenów do Rosji oraz ich dążenia do powstania niezależnego państwa sięgają Rosji carskiej, jak również i Związku Radzieckiego.
Historia konfliktu
Podbój Kaukazu przez Rosjan trwał od końca XVIII wieku do drugiej połowy wieku XIX.
Po podbiciu Kaukazu, w tym i Czeczenii, Rosja nigdy nie podjęła próby integracji regionu z resztą imperium, traktując jego mieszkańców jako obywateli drugiej kategorii. Wzajemną wrogość pogłębiły czasy radzieckie, przede wszystkim deportacja Czeczenów do Kazachstanu i Kirgistanu z rozkazu Józefa Stalina w lutym 1944 roku, oskarżonego o współpracę z Niemcami. W 1957 roku radzieckie władze pozwoliły wrócić z zesłania, jednak do rozpadu Związku Radzieckiego ich prawa starano się ograniczać. Na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, po rozpadzie ZSRR, konflikt rosyjsko-czeczeński wybuchł na nowo.
W 1991 roku, na fali odłączania się republik bałtyckich od byłego ZSRR, grupa przywódców czeczeczeńskich ogłosiła niepodległość Czeczenii, a jej prezydentem został były radziecki generał Dżochar Dudajew. W 1992 roku Czeczenia odmówiła podpisania układu stowarzyszeniowego z Federacją Rosyjską i faktycznie pozostała poza państwem rosyjskim. Po nieudanej interwencji zbrojnej w listopadzie 1991 roku, Rosja wycofała z republiki swoje oddziały. Tylko Afganistan pod rządami talibów uznał niepodległość Czeczenii oraz Gruzja z prezydentem Gamsachurdją na czele. Kolejni gruzińscy prezydenci uchylali się od jej poparcia.
W 1994 roku prezydent Rosji Borys Jelcyn rozpoczął wojnę mającą na celu opanowanie Czeczenii. W 1996 roku wojna zakończyła się zwycięstwem zwolenników niepodległości. Drugą próbę podporządkowania republiki Rosja podjęła w 1999 roku i po zajęciu całego terytorium Czeczenii ogłosiła w 2002 roku zakończenie wojny.
Oficjalne uzasadnienie władz Federacji Rosyjskiej wojny z Czeczenią mówi o obronie integralności terytorialnej Rosji i walce z separatystycznymi, fundamentalistycznymi grupami muzułmańskimi.
Od rozpadu ZSRR konflikt czeczeński jest jednym z najpoważniejszych problemów politycznych Federacji Rosyjskiej, wpływającym zarówno na zewnętrzną, jak i wewnętrzną politykę państwa. Rozwiązanie kwestii czeczeńskiej jest podstawowym warunkiem wypracowania przez Kreml polityki północnokaukaskiej polegającej na doraźnych posunięciach i wspieraniu lokalnych, skorumpowanych i oderwanych od własnych społeczeństw postkomunistycznych elit rządzących.
Utrzymywanie w Czeczenii ogromnej ilości wojska, uzbrojenia, konieczność zapewnienia armii wsparcia logistycznego, zaopatrzenia wymaga znacznych sum pieniędzy z budżetu państwa. Większość środków finansowych przeznaczonych z federalnego budżetu na ten cel jest rozkradana.
Zagrożenia dla Rosji
Czeczenia jest poważnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa wewnętrznego Rosji. Dobitnie pokazał zamach na Dubrowce w 2002 roku, gdzie grupa uzbrojonych terrorystów, przybyłych z odległej Czeczenii była w stanie dokonać akcje terrorystyczną na dużą skalę. Po wydarzeniach na Dubrowce samobójcze zamach terrorystyczne wzorowane na palestyńskich stały się nieodłącznym elementem konfliktu czeczeńskiego.
Wpływ sytuacji w Czeczenii na Kaukaz Północny
Niezaprzeczalnie największy wpływ sytuacja w Czeczenii wywiera na rosyjski Kaukaz Północny. Kaukaz kiedyś stanowiący jeden region jest obecnie podzielony na wiele odseparowanych części, rozdzielony dziesiątkami granic. Sąsiadujące z Czeczenią podmioty wchodzące w skład Federacji Rosyjskiej znajdują się od kilkunastu lat de facto w strefie przyfrontowej. Stacjonuje tam wojsko, milicja i oddziałów innych rosyjskich formacji siłowych. Cały region poprzecinany jest siecią posterunków drogowych. Utrudnione jest przemieszczanie się ludzi pomiędzy poszczególnymi republikami, a mieszkańcy poddawani są częstym kontrolom ze strony organów służb porządkowych.
Bliskość Czeczenii powoduje również, że Kaukaz Północny jest tym regionem Rosji, gdzie najbardziej rozwinięta jest przestępczość zorganizowana. Od połowy lat 90-tych wystąpiła radykalizacja czeczeńskiego islamu przyczyniając się do rozwoju ekstremistycznych organizacji muzułmańskich w republikach północnokaukaskich.
Konflikt czeczeński źle wpływa również na ekonomiczną sytuacje na Kaukazie Północnym. Trwający już kilkanaście lat konflikt czeczeński pogłębił tragiczną sytuację gospodarczą Kaukazu Północnego. Po wybuchu wojny w Czeczenii niemożliwe stało się korzystanie z kilku ważnych dróg transportowych m.in. z magistrali kolejowej i drogi szybkiego ruchu, ciągnącej się z Rostowa nad Donem do Machaczkały i Baku.
Polityka zagraniczna Rosji a konflikt czeczeński
Od wybuchu I wojny czeczeńskiej, w 1994 roku, kwestia czeczeńska ma znaczny wpływ na politykę zagraniczną Federacji Rosyjskiej, zarówno jeśli chodzi o jej ogólny kierunek, jak i stosunki z poszczególnymi państwami. Wojna w Czeczenii uzmysłowiła władzom na Kremlu zagrożenia, jakie płyną dla Rosji z południa (Kaukaz, Azja Centralna), odcisnął również swoje piętno na stosunkach Federacji Rosyjskiej z Zachodem i innymi państwami.
Po rozpadzie ZSRR, zasadniczo zmieniła się sytuacja w państwach i regionach leżących na południe od Rosji. Powstanie wielu nowych państw, wybuch konfliktów religijnych i etnicznych, trudna sytuacja geopolityczna w Afganistanie, na Kaukazie i w Azji Centralnej, zagrożenia związane z fundamentalizmem, muzułmańskim, separatyzmem, i terroryzmem powodowały, że zagrożenia płynące z tego kierunku zaczęły być dla Federacji Rosyjskiej coraz większym problemem i wyzwaniem. Eskalacja konfliktu czeczeńskiego, zaostrzenie się sytuacji w Azji Centralnej i przejęcie władzy w Afganistanie przez talibów, uświadomiła Kremlowi, że największym współczesnym wyzwaniem dla Rosji jest „problem południa”.
Kwestia Czeczenii a stosunki Rosji z Zachodem
Europa Zachodnia
Rozpoczęcie I wojny czeczeńskiej przez Rosję zostało ostro skrytykowane przez Zachód. Rosja ze swej strony oskarżała państwa i organizacje europejskie o bezprawne ingerowanie w jej sprawy wewnętrzne i podejrzewała o chęć osłabienia pozycji Federacji Rosyjskiej na kontynencie. Podobna sytuacja miała miejsce po rozpoczęciu przez Rosję drugiej wojny czeczeńskiej w 1999 roku.
Pojawienie się nowego, energicznego rosyjskiego przywódcy w osobie Władimira Putina oraz chęć utrzymania dobrych stosunków ekonomicznych z Rosją przeważyły nad europejskimi wartościami demokratycznymi i prawami człowieka. W stosunkach Rosji z Europą Zachodnią kwestia czeczeńska stopniowo była spychana na coraz dalsze miejsca, a politycy europejscy unikali otwartej krytyki Kremla za jej politykę w Czeczenii
USA
Podczas I wojny czeczeńskiej Waszyngton w mniejszym stopniu krytykował Moskwę za działania wojenne na Kaukazie, podkreślając, ze kwestia czeczeńska jest wewnętrzną sprawą Federacji Rosyjskiej. Druga wojna czeczeńska rozpoczęła się w momencie kryzysu we wzajemnych stosunkach wywołanych ostro krytykowaną przez Rosję operacją Sojuszu Północnoatlantyckiego w Kosowie. Waszyngton potępił rozpoczęcie przez Moskwę operacji terrorystycznych w Czeczenii i krytykował Rosję za naruszenie praw człowieka w republice.
Przełomem w rosyjsko-amerykańskich stosunkach były zamachy terrorystyczne w Stanach Zjednoczonych 11 września 2001 roku i przystąpienie koalicji Rosji do koalicji antyterrorystycznej. Dzięki temu Rosja nazywając działania w Czeczenii „operacją antyterrorystyczną” usprawiedliwiała obecność armii rosyjskiej w tej republice.
WNP
Pierwsza wojna czeczeńska osłabiła pozycję Rosji na całym obszarze poradzieckim. Przegrana Rosji uświadomiła władzom Gruzji, Azerbejdżanu, Uzbekistanu, państw bałtyckich i Ukrainy, że odbudowa imperium drogą militarną jest niemożliwa. Rola Wspólnoty Niepodległych Państw zmniejszyła się. Wewnątrz WNP zaczęła powstawać organizacja skupiająca państwa poradzieckie bez udziału Rosji – GUUAM (Gruzja, Ukraina, Uzbekistan, Azerbejdżan, Mołdawia). Rozpoczynając drugą wojnę w Czeczenii, Rosja zademonstrowała swoją siłę i pokazała, że otwarte przeciwstawienie się jej może spotkać się ze zdecydowaną reakcją Kremla. W rezultacie państwa regionu zaczęły prowadzić bardziej prorosyjską politykę i szukać zbliżenia z Moskwą. Zmniejszyło się także znaczenie GUUAM. Druga wojna czeczeńska przyczyniła się do wzmocnienia pozycji Rosji na dawnym obszarze poradzieckim.
Źródła: osw.waw.pl, czeczenia.com.pl, konflikty.pl
Relacje Rosja - państwa bałtyckie w kontekście konfliktu na Ukrainie
