Oblicza przestępczości na Kubie

• kuba
• przestępczośc
• turystyka

Kuba uważana jest za jeden z bezpieczniejszych krajów Ameryki Łacińskiej. Pogląd ten, wydaje się potwierdzać porównanie z innymi państwami regionu, w których doniesienia o krwawych zamachach, napadach i porwaniach obcokrajowców, pojawiają się niemal codziennie. Wojny narkotykowe w Meksyku, działalność lewicowych partyzantów w Kolumbii i zamieszki w Ameryce Środkowej, pociągają za sobą liczne ofiary. Na tym tle Kuba, rządzona od ponad półwieku przez braci Castro, jawi się niczym oaza spokoju i stabilności.

Zakłócony obraz

Z pewnością, Kuba nie jest miejscem zupełnie wolnym od przestępczości.  Jak w każdym innym kraju, również i tutaj zdarzają się naruszenia przepisów prawa. Ich ofiarami padają zarówno Kubańczycy, jak i zagraniczni turyści. Na trudności w rzetelnym osądzie sytuacji wpływa brak oficjalnych statystyk, jako że specyfika ustroju komunistycznego nie sprzyja prowadzeniu polityki informacyjnej w tym zakresie. Rząd kubański nie publikuje oficjalnych zestawień dotyczących liczby i rodzaju dokonywanych wykroczeń. Tego typu informacje pojawiają się jedynie sporadycznie [1].

Skalę przestępczości na Kubie, możemy w pewnym stopniu ocenić na podstawie raportów publikowanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Niestety, nie obejmują one tego zjawiska kompleksowo. Działające w ramach ONZ Biuro ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC), tworzy coroczne opracowania, które zawierają się w Międzynarodowych Statystykach Zabójstw (IHS). Wskaźnikiem jest ilość popełnianych zabójstw w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców. W 2004 r. na Kubie wynosił on 6,0/100, co plasowało ten kraj w grupie o najniższym współczynniku w całej Ameryce Łacińskiej i na obszarze Karaibów [2]. Poza Kubą, znalazły się w niej, m.in. Argentyna (5,3-5,5), Boliwia (3,7-5,3), Urugwaj (4,7-6,0). Zdecydowanie gorzej wypadały, m.in. Dominikana (16,8-24,2), Jamajka (33,7-55,2), Brazylia (26,2-30,8) i  Wenezuela (32,5-37,0). Skrajnym przypadkiem był Salwador (56,0) [3]. W tym samym czasie, średnia dla Karaibów wynosiła 18,1, a dla Ameryki Łacińskiej 25,9 [4]. Według UNODC, na przestrzeni 4 kolejnych lat, wskaźnik IHS utrzymywał się na Kubie w podobnych wartościach: 2005 – 6,2; 2006 – 5,5; 2007 – 5,5; 2008- 4,6 [5].

Kieszonkowcy i naciągacze

Większość posiadanych obecnie informacji, dotyczących popełnianych przestępstw pochodzi z tzw. „pierwszej ręki”, czyli najczęściej od zagranicznych turystów przebywających na Kubie. Dane uzyskiwane w ten sposób są jednak obarczone ryzykiem niskiego obiektywizmu. Opierając się na relacjach obywateli innych państw można stwierdzić, że znaczny odsetek naruszeń prawa dotyczy pospolitych przestępstw [6]. Przestrzega przed nimi zarówno Departament Stanu USA, jak i ambasady pozostałych państw, w tym placówka RP w Hawanie. Najczęściej są to incydenty bez użycia przemocy, mające charakter okazjonalnego lub zorganizowanego wchodzenia w posiadanie przedmiotów materialnych o różnej wartości. Dość powszechnie notuje się przypadki typowych kradzieży kieszonkowych, głównie dokumentów, portfeli, torebek i biżuterii osobistej.

Od pewnego czasu wzrosła również liczba włamań i napadów z użyciem niebezpiecznych narzędzi [7]. Liczba tego typu wykroczeń rośnie proporcjonalnie do ubożenia społeczeństwa. Intensyfikacji uległy głównie kradzieże aparatów fotograficznych i telefonów komórkowych. Nierzadko zdarzają się też włamania do pokoi hotelowych i samochodów [8]. Odnotowuje się kradzieże elementów wyposażenia samych pojazdów, np. kołpaków, wycieraczek albo bocznych lusterek [9], co wynika głównie z trudności w dostępie do części zamiennych. Częste jest też wyłudzanie pieniędzy pod pozorem oferowania usług przewodnika, sprzedaży deficytowych towarów lub wymiany zagranicznych walut [10].
 
Korupcja, narkotyki i prześladowania

Przestępczość na Kubie posiada jeszcze inną twarz – korupcję.  Dotyka ona przedstawicieli wszystkich szczebli drabiny społecznej, nie omijając również osób z najwyższych kręgów władzy [11]. Łapówki są zjawiskiem powszechnym i załatwienie najprostszych spraw pociąga za sobą konieczność wręczenia korzyści majątkowej. Płaci się za ominięcie kolejki u lekarza, obejście procedur urzędowych, nabycie reglamentowanych towarów, czy uzyskanie licencji przewozowej [12]. Rozwojowi korupcji sprzyja upaństwowienie własności. Na porządku dziennym są przy tym notoryczne kradzieże z zakładów pracy.

W corocznych raportach organizacja Transparency International przedstawia poziom korupcji na świecie. Państwa ocenia się w skali od 0 do 10, gdzie wyższa wartość oznacza mniejsze skorumpowanie. W 2011 r. Kuba osiągnęła współczynnik 4,2 [13], co mieści się w średniej krajów Ameryki Łacińskiej. Jest to wynik lepszy od Wenezueli (1,9), Meksyku (3,0) lub Dominikany (2,6), ale zdecydowanie gorszy od Chile (7,2), Urugwaju (7,0), czy chociażby Barbadosu (7,8) i Puerto Rico (5,6) [14].

Położenie geograficzne Kuby sprawia, że stanowi ona doskonały punkt przerzutowy na szlaku handlarzy ludźmi i narkotykami. Najpopularniejsza trasa wiedzie na wyspę z Kolumbii przez Jamajkę. Przeważająca część nielegalnych transportów kierowana jest do USA i Kanady. Kuba jest przy okazji popularnym miejscem dla seksturystyki, w tym dziecięcej, która stanowi coraz większy problem w całym kraju [15].

Ciągnąca się na ponad 5,7 tys. km linia brzegowa sprzyja też kartelom narkotykowym. Wykorzystują one trudno dostępne plaże i liczne wysepki jako bazy postojowe przy wysyłce kokainy i marihuany. Służą do tego szybkie łodzie i niewielkie samoloty. Kubańska straż graniczna, licząca kilka tysięcy funkcjonariuszy, organizuje liczne akcje wymierzone w przemytników. Spektakularne sukcesy są następnie odnotowywane w prasie. W 2010 r. udało się przechwycić 3 tys. ton narkotyków, z czego 70% stanowiła marihuana. Zatrzymano 38 jednostek nawodnych i 22 osoby przewożące zakazane substancje droga powietrzną. Rok wcześniej zarekwirowano 3,2 tys. ton narkotyków i 34 łodzie [16].

Odrębną kategorię przestępczości stanowi represyjna działalność państwa względem obywateli. Totalitarny charakter systemu panującego na Kubie skutkuje łamaniem praw człowieka. Organizacja Human Rights Watch oskarża władze w Hawanie m.in. o prewencyjne aresztowania, nieuczciwe procesy, stosowanie tortur, zastraszanie przeciwników politycznych i brak wolności słowa [17]. Amnesty International raportuje o notorycznym zatrzymywaniu i poddawaniu represjom osób, wyrażających negatywne zdanie o klasie rządzącej [18]. Sytuacja uległa zaostrzeniu w 2011 r., kiedy łączna ilość krótkotrwałych aresztowań podwoiła się w stosunku do roku wcześniejszego. Jednocześnie uwolniono wszystkich osadzonych, których uważano za tzw. „więźniów sumienia” [19].

Podsumowanie

Omawiając wymiar przestępczości na Kubie można stwierdzić, że nie odbiega on w znaczący sposób od tendencji światowych. Spotkamy się tu, ze wszystkimi niemal zagrożeniami, jakie występują w większości krajów. Wyspa nie jest wolna zarówno od pospolitych wykroczeń, jak i poważniejszego łamania przepisów prawa. Jednakże, w zestawieniu z pozostałym państwami Ameryki Łacińskiej, poziom bezpieczeństwa na Kubie wypada zdecydowanie lepiej. Czynnikiem decydującym jest w tym wypadku policyjny charakter ustroju panującego na wyspie. Władze kładą nacisk na utrzymanie względnego porządku, aby gwałtownie nie ustał napływ zagranicznych turystów. Dochody z turystyki stanowią bowiem kluczową pozycję w budżecie państwa. Z drugiej strony, ten sam ustrój zachęca Kubańczyków do postępowania wbrew prawu, jeśli chcą przeżyć i w miarę normalnie egzystować. Pogłębiające się trudności ekonomiczne mogą zatem prowadzić do nasilenia tego zjawiska i dalszego rozwoju przestępczości.

---

[1] W 2005 r. głośna stała się sprawa brutalnego zamordowania turysty pochodzącego z Izraela. Natomiast
w 1998 r. w wyniku odniesionych obrażeń zmarli dwaj obywatele Włoch, którzy zostali wcześniej napadnięci i obrabowani. Sprawców skazano rok później na karę śmierci. Uznano ich także za winnych zabójstwa turysty z Niemiec w 1997 r. oraz Irańczyka i Kanadyjczyka w 1998 r. ;
Israeli tourist murdered in Cuba, „Havana Journal”, 02.11.2005; [URL:
http://havanajournal.com/travel/entry/israeli_tourist_murdered_in_cuba/]; T. Johnson, 2 Cubans sentenced to death in slaying of 2 Italian tourists, „The Miami Herald”, 29.01.1999 http://www.latinamericanstudies.org/cuba/slaying.htm; [Dostęp: 12.01.2012]
[2] Intentional homicide, rate per 100 000 population (2004), United Nations Office on Drugs and Crimes http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/IHS-rates-05012009.pdf
[3] Ibidem.
[4] W 2010 r. wskaźnik ten wynosił 21,0 dla Ameryki Południowej i tyle samo dla Karaibów; Global Burden of Armed Violence – Full Report, Geneva Declaration Secretariat, 2008;  [URL: http://www.genevadeclaration.org/fileadmin/docs/Global-Burden-of-Armed-Violence-full-report.pdf] oraz  Global study on homicide 2011, United Nnations Office on Drugs and Crimes; [URL: http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/statistics/Homicide/Globa_study_on_homicide_2011_web.pdf]
[5] UNODC, Homicide Statistics; [URL: http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/homicide.html]
[6] U.S. Department of State – A service of the Bureau of Consular Affairs, Cuba: Country Specific Information; [URL:  http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1097.html#safety]
[7] Ibidem.
[8] Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Hawanie, Informacje dla podróżnych – Kuba; [URL: http://www.hawana.polemb.net/index.php?document=32]
[9] Common Crime in Cuba: Car crime in Cuba,  Country Facts  - The Facts at Your Fingertips; [URL: http://www.kwintessential.co.uk/articles/cuba/Common-Crime-in-Cuba/241]
[10] Crime and Scam in Cuba,  Cuba Junky; [URL: http://www.cuba-junky.com/cuba/crime.html]
[11] Corruption in Cuba: The clean up continues, “The Economist”, 06.05.2011; [URL: http://www.economist.com/blogs/americasview/2011/05/corruption_cuba]
[12] S. Diaz-Briquets, J. Perez-Lopez, Corruption in Cuba. Castro and Beyond, Austin, University of Texas 2006, s. 18, 136
[13] Transparency International, Corruption Perceptions Index 2011; [URL:  http://cpi.transparency.org/cpi2011/results/]
[14] Ibidem
[15] Crime in Cuba profile – Trafficking in persons, Nation Master; http://www.nationmaster.com/red/country/cu-cuba/cri-crime&all=1 [Dostęp: 13.01.2012]
[16] F. Arias Fernandez, La estrategia antidrogas de Cuba en el 2010. Indicadores excepcionales en medio del caos mundial, “Granma International”, 11.02.20011, [URL: http://www.granma.cu/espanol/cuba/11febrero-indicadores.html]
[17] Human Right Watch, Cuba’s repressive machinery; [URL: http://www.hrw.org/legacy/reports/1999/cuba/Cuba996-01.htm#P348_12349]
[18] Amnesty International, Human Rights in Republic of Cuba. Annual Report 2011; [URL: http://www.amnesty.org/en/region/cuba/report-2011]
[19] Kuba. Rok aresztowań, „Solidarni z Kubą”, 11.01.2012; [URL: http://www.solidarnizkuba.pl/aktualnosci,kuba.id_1700]