Dagmara Głuszek-Szafraniec: Kraj Basków się dzieli

• baskowie
• hiszpania
• juan josé ibarretxe ibarretxe
• kraj basków
• plan ibarretxe
• separatyzm baskijski
• _kultura
• _pe24

Premier Ibarretxe znów powrócił do swoich dawnych planów odłączenia Kraju Basków od Hiszpanii. Ankiety wskazują jednak, że społeczeństwo baskijskie jest już zmęczone ciągłymi waśniami i utopijnymi wizjami. Ostatnio w prasie hiszpańskiej ukazały się wyniki ankiety przeprowadzonej przez Euskobarometro, baskijką instytucję badania opinii publicznej. Pod koniec maja premiera Autonomicznej Wspólnoty Baskijskiej Juan José Ibarretxe Ibarretxe zaproponował po raz kolejny rozpisanie referendum w sprawie samostanowienia Kraju Basków i przyjęcia wcześniejszych propozycji separacji, zwanych Planem Ibarretxe. Plan ów miał się opierać na „swobodnym stowarzyszeniu” i równouprawnieniu Baskonii w stosunkach z Hiszpanią.  

55% ankietowanych stwierdziło, że plebiscyt Ibarretxe doprowadzi do jeszcze głębszych podziałów społeczeństwa niż dotychczas. Pół roku temu 45% Basków uważało, że Ibarretxe doprowadzi swoją polityką do skłócenia społeczeństwa baskijskiego, a przed dwoma laty 40%. Zaledwie 24% badanych uważa, że Ibarretxe powinien swój plan przeprowadzić do końca.
Widać więc, że sceptyków przybywa. 38% mieszkańców Kraju Basków twierdzi, że referendum powinno być najpierw skonsultowane z innymi partiami (szczególnie z PSE, Partido Socialista de Euskadi, czyli lokalna odmiana rządzącej w Madrycie Partido Socialista Obrero Español z premierem Zapatero na czele), a 29% ankietowanych – że Ibarretxe powinien się z niego wycofać.

Tymczasem w tym miesiącu powinna jeszcze zapaść decyzja na forum parlamentu baskijskiego, czy referendum powinno zostać przeprowadzone, czy też nie. Pod koniec maja tego roku lehendakari (premier) rządu baskijskiego, kolejny raz ogłosił, że doprowadzi do rozpisania w Kraju Basków referendum na temat samostanowienia mieszkańców tego regionu. Ibarretxe planuje, że Baskowie mogliby pójść do urn 25 października 2008, by samodzielnie zdecydować, czy nadal chcą iść w parze z Hiszpanią, czy ich drogi się rozdzielą.
Idea separacji Baskonii pojawia się w polityce rządu Ibarretxe nie po raz pierwszy. Latem 2002 roku parlamentarzyści baskijscy postawili rządowi hiszpańskiemu ultimatum, w którym żądali rozszerzenia praw autonomii baskijskiej. Już wówczas budziło to wielkie emocje w całej Hiszpanii, a przede wszystkim w rządzie centralnym.

Ekipa Ibarretxe rozpoczęła prace nad nowym statutem dla Baskonii, który przedstawiła jesienią 2003 roku jako „Plan swobodnego stowarzyszenia z Hiszpanią”. Pomysł od samego początku był niebywale śmiały, bo odnosił się nie tylko do wewnętrznej sytuacji w Kraju Basków czy możliwości przejęcia przez administrację regionalną kolejnych kompetencji państwa w planowaniu i zarządzaniu polityką społeczną i gospodarczą. Postulował zmiany w status quo granic Hiszpanii, proponując połączenie z Nawarrą, uważaną za kolebkę państwa baskijskiego oraz ściślejszą współpracę z baskijskimi prowincjami we Francji i instytucjonalizację tych kontaktów na szczeblu municypalnym. Ponadto poruszał tak drażliwe kwestie, jak pojęcie baskijskiej narodowości, która od tej pory mogłaby być oficjalnie używanym terminem.

W związku z dalekosiężnymi wizjami rząd postanowił pod koniec 2003 roku przeprowadzić badanie opinii publicznej, które zlecił firmie Gizaker S.L. Wyniki były zaskakująco pozytywne dla Planu Ibarretxe. Społeczeństwo oczekiwało przede wszystkim reform politycznych i zwiększenia możliwości działania we własnym regionie (70% ankietowanych), bez wtrącania się rządu Hiszpanii i bez strat fiskalnych w postaci wpłaty podatków do wspólnej kasy (Konstytucja Hiszpanii gwarantuje, że wszystkie prowincje współżyją ze sobą na zasadzie solidarności i te biedniejsze są współfinansowane przez te bogatsze).

Pod koniec 2003 roku 63% ankietowanych widziało w projekcie pozytywny początek zmian w Hiszpanii. Jednak chęć zmian politycznych niekoniecznie idzie w parze ze zmianami ekonomicznymi. Uniwersytet Compultense w Madrycie opracował kolejną ankietę, badającą opinie pracodawców i szefów firm znajdujących się na terenie Kraju Basków. Konsekwencje odłączenia się prowincji byłyby dla nich bardzo niekorzystne (utrudnienia w dostępie do rynku hiszpańskiego, brak swobodnego przepływu kapitału, towarów i usług, który mógłby się wiązać z koniecznością przeprowadzenia negocjacji akcesyjnych samodzielnego Kraju Basków z Unią Europejską). Dlatego też większość zdecydowałaby się na przeniesienie swoich firm poza teren Kraju Basków. Przyczyniłoby się to do wyhamowania gospodarki baskijskiej i pozbawiłoby również prowincję wpływów podatkowych.

Dyskusja na temat planu Ibarretxe trwała przez cały rok 2004. Pojawiały się nawet głosy, że za próbę rozpisania referendum w sprawie przyjęcia Planu i prawa do samostanowienia będzie groziło Ibarretxe więzienie. Lehendakari w wyborach wiosną 2005 roku uczynił ze swojego projektu główny element kampanii wyborczej. Sądził, że wybory te będą swoistym sondażem poparcia dla dalszej polityki separatystycznej. Wynik nie był aż tak korzystny dla partii rządzącej (Partido Nacionalista Vasco), jak się tego spodziewano. Ibarretxe musiał więc odłożyć swoje propozycje na inną porę.

Teraz 28 maja premier Ibarretxe znów powrócił do swoich dawnych planów odłączenia Kraju Basków i referendum na temat samostanowienia. Ankiety wskazują, że społeczeństwo baskijskie wydaje się być już zmęczone ciągłymi waśniami i utopijnymi wizjami. Poparcie dla Baskijskiej Partii Nacjonalistycznej sukcesywnie spada, a plany oderwania się Kraju Basków w Europie Regionów zdają się nie mieć aż tak wielkiej wagi dla statystycznego Baska.

Źródła:
http://www.elpais.com
Opiniones sobre el Nuevo Pacto Político para la Convivencia, październik 2003, Gobierno Vasco, Dirreción de Estudios y Régimen Jurídico, Gabinete de Prospección Sociológica www.euskadi.net
www.ucm.es/bucm/cee/iaif Instituto de Análisis Industrial y Financiero