Marta Zobeniak: Catherine Ashton na Bliskim Wschodzie - zaniepokojenie i nadzieja na przełom
Jej poprzednik, Javier Solana, odwiedził Gazę w lutym 2009 roku, po podjętej na szeroką skalę izraelskiej operacji wojskowej z grudnia 2008 roku, której cel określano jako powstrzymanie ataków rakietowych, za które odpowiedzialność ponosić miał Hamas.
Sama lady Ashton argumentowała chęć przybycia do Strefy Gazy znaczną pomocą świadczoną przez stronę unijną i chęcią zorientowania się co do efektów, jakie ona przynosi, co jest o tyle istotne, że zarówno Komisja Europejska, jak i państwa członkowskie, są głównymi dawcami pomocy. Akcent ma zostać położony na budowę struktur państwowości, a w krótszej perspektywie – na próbę zniesienia blokady prowadzonej przez stronę izraelską.
Miguel Ángel Moratinos, minister spraw zagranicznych sprawującej prezydencję Hiszpanii, stwierdził, iż nie wystarczy, by Europa zajęła stanowisko w kwestii bliskowschodniej, lecz winna ona stać się prawdziwym graczem w regionie. Jego zdaniem, konieczne jest podjęcie działań na rzecz zrealizowania idei współistnienia dwóch państw.
Carl Bildt, minister spraw zagranicznych Szwecji, który jesienią 2009 roku odwołał wizytę w Izraelu, wezwał C. Ashton do „zademonstrowania zaniepokojenia” przez odwiedzenie Strefy Gazy i zasugerował, by udała się tam przez Egipt, jeśli strona izraelska odmówi jej prawa wjazdu. Władze izraelskie oświadczyły jednak, że takie prawo zostanie jej przyznane, wskazując jednocześnie, iż nie zamierza się ona spotykać z przedstawicielami władz palestyńskich.
Co istotne, strony izraelska i palestyńska rozpoczynają właśnie, za pośrednictwem USA, „rozmowy zbliżeniowe”, które mają doprowadzić do podpisania układu pokojowego. Dialog ma charakter pośredni. Sama formuła stanowi więc bez wątpienia regres wobec wcześniejszych negocjacji. Po raz kolejny dają o sobie znać zasadnicze różnice stanowisk. Podkreślenia wymaga także rola amerykańskiej presji dla wznowienia rozmów. Mimo wszystko, traktuje się je jako wstęp do realnego przełomu. Chęć wykorzystania tego momentu, widoczna m.in. w wizycie Josepha Bidena, będzie również jednym z kluczowych elementów podróży C. Ashton.
Warto jednak podkreślić, iż dialog prowadzony jest po tym, jak Izrael zgodził się na budowę 112 nowych mieszkań na Zachodnim Brzegu. Mahmud Abbas natomiast deklarował wcześniej, że warunkiem wznowienia zawieszonych w grudniu 2008 roku bezpośrednich negocjacji będzie całkowite powstrzymanie rozbudowy izraelskich osiedli na terytoriach palestyńskich, przy czym za niewystarczające uznawał ich częściowe zamrożenie ogłoszone przez Benjamina Netanjahu w listopadzie ubiegłego roku.
19 marca, już po zakończeniu wizyty, C. Ashton ma wziąć udział w moskiewskim spotkaniu kwartetu USA, UE, ONZ, Rosja.