Anna Jórasz: System polityczny Słowenii
Po niemalże pięćdziesięciu latach przynależności Słowenii do Socjalistycznej Republiki Federalnej Jugosławii (SRFJ), w 1989 r. społeczeństwo słoweńskie w nieoficjalnym referendum opowiedziało się za suwerennością swego państwa.
W tym samym roku uchwalono prawo o organizacjach politycznych i nowe prawo wyborcze dopuszczające do udziału w wyborach nowe partie. W konsekwencji z początkiem 1990 r. na słoweńskiej scenie politycznej pojawiły się konkurencyjne wobec Związku Komunistów Słowenii lewicowe ugrupowania: Partia Liberalno-Demokratyczna i Partia Socjalistycznej Słowenii, a także pierwsze ugrupowanie nacjonalistyczne - Słoweńska Partia Ludowa. Związek Komunistów Słowenii rozpadł się na Liberalną Demokrację Słowenii i Partię Demokratycznej Odnowy (późniejszą Zjednoczoną Listę Socjaldemokratyczną).8 kwietnia 1990 r. odbyły się pierwsze wolne wybory parlamentarne, w których koalicja sześciu partii centrowych i centroprawicowych (DEMOS) pokonała postkomunistyczną Partię Demokratycznej Odnowy. 25 czerwca 1991 Słowenia proklamowała niepodległość, co ostatecznie stało się faktem 8 października 1991.
Konstytucja Słowenii przyjęta 23 grudnia 1991 roku ustanowiła parlamentarny system rządów. Wówczas to nowe państwo przyjęło wyraźnie euroatlantycki kurs, odcinając się od komunistycznej przeszłości - Słowenia dołączyła 29 marca 2004 r. do NATO, natomiast 1 maja tego samego roku stała się częścią UE. Poza tym kraj jest członkiem: ONZ, Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF), Światowej Organizacji Hadlu (WTO), Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA). 1 stycznia 2007 r. Słowenia jako pierwsze z tzw. „nowych” państw członkowskich UE przystąpiła do Unii Gospodarczej i Walutowej, przyjmując euro.
Obecnie Słowenia zajmuje terytorium o powierzchni 20 273 km² a jej populacja nieznacznie przekracza 2 miliony mieszkańców. Kraj ten składa się z 8 prowincji: Gorenjska - Górna Kraina, Primorska - Przymorze, Notranjska - Kraina Wewnętrzna, Dolenjska - Dolna Kraina, Bela Krajina - Biała Kraina, Štajerska - (Słoweńska) Styria, Prekmurje - Prekmurje, Koroška - (Słoweńska) Karyntia.
Pierwsze ugrupowania polityczne pojawiły się w Słowenii pod koniec XIX stulecia. Wszystkie one głosiły wspólną ideę zjednoczenia społeczności Słowian bałkańskich - przede wszystkim Słoweńców, Chorwatów i Serbów - w ramach jednego organizmu państwowego.
W okresie II wojny światowej na terenach okupowanych przez hitlerowskie Niemcy i Włochy szczególną aktywność przejawiły lewicowe ugrupowania - komuniści i chrześcijańscy socjaliści, które utworzyły Front Wyzwolenia Narodu Słoweńskiego. Formacje zbrojne Frontu współpracowały wówczas z jugosłowiańską partyzantką Tito.
Po 1945 r. w Socjalistycznej Republice Słowenii, analogicznie jak w innych republikach związkowych, funkcjonował system monopartyjny. Jedynym legalnie działającym ugrupowaniem politycznym był Związek Komunistów Słowenii, stanowiący lokalną agendę rządzącego w Federacji Związku Komunistów Jugosławii.
Słowenia jako pierwsza republika Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii zdecydowała się na pokojową rezygnację z przewodniej roli jednej partii w życiu politycznym. Na zwołanym w grudniu 1989 r. Zjeździe Komunistów Słowenii podjęto decyzję o rezygnacji z monopolu politycznego. Otworzyło to drogę dla pluralizmu społeczno-politycznego.
W Słowenii partie polityczne zaczęły wyrastać z dwóch pni – komunistycznego i niepodległościowego, w okresie nazwanym przez Słoweńców „wiosną słoweńską”. Przełom w tym względzie nastąpił w 1989 r., kiedy to słoweński parlament (skupszczina) znowelizował republikańską Konstytucję z 1974 r., wprowadzając do niej zasadę pluralizmu politycznego.
Czynnikiem łączącym powstające partie i ruchy społeczne było ich podejście niepodległościowe – jedynym alternatywnym wobec tych radykalnych haseł wyjściem był postulat przekształcenia Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii w konfederację.
Siedem partii lansujących program demokratyczny i niepodległościowy przed planowanymi na kwiecień 1990 r. pierwszymi wolnymi wyborami do Skupsztiny stworzyło koalicję wyborczą pod nazwą „Demos”, co pozwoliło im odnieść sukces wyborczy i obsadzić większość miejsc w parlamencie.
W pierwszych wolnych wyborach koalicja „Demos” zdobyła 55 proc. głosów, co dało jej 127 na 240 mandatów. Liberalna Demokracja Słowenii osiągnęła 40 miejsc w parlamencie, natomiast Partia Przemian Demokratycznych 35 mandatów. Ostatnia partia, która miała swych przedstawicieli w parlamencie to Socjalistyczna Partia Słowenii – 12 mandatów. Po tym zwycięstwie koalicja utworzyła rząd z Lojze Peterle jako premierem.
Równolegle przeprowadzane wybory prezydenckie wygrał Milan Kucan, były komunista – wówczas już bezpartyjny - cieszący się poparciem Liberalnej Demokracji Słowenii.
W tym samym roku rządzące dotychczas ugrupowanie - Związek Komunistów Słowenii - przekształciło się w Partię Demokratycznej Odnowy.
Na fali rozliczania się z przeszłością powstała również Partia Liberalna przeciwną jakiejkolwiek współpracy z ekipą postkomunistyczną. Mimo że rolnicy stanowili jedynie 4 proc. społeczeństwa, dużym poparciem cieszyła się również konserwatywna chłopska Słoweńska Partia Ludowa z Marianem Podobnikiem na czele, zdobywając 18 proc. głosów w 1996 r.
Brak wyraźnego unormowania statusu partii politycznych w aktualnej, słoweńskiej Konstytucji, stanowi wyraźny regres w stosunku do wspomnianej już regulacji zawartej w Konstytucji socjalistycznej z 1974 r. Tym samym Słowenia jest jednym z niewielu, a może jedynym europejskim państwem postkomunistycznym, którego konstytucja nie zawiera przynajmniej ogólnych postanowień dotyczących funkcji partii, trybu ich zakładania itd.
{mospagebreak}
Dwa miejsca w Zgromadzeniu Państwowym, zgodnie z konstytucją przypadają jednemu przedstawicielowi mniejszości węgierskiej oraz jednemu przedstawicielowi mniejszości włoskiej.
Analiza wydarzeń, rozgrywających się na słoweńskiej scenie politycznej w ostatnim dziesięcioleciu, pozwala zaliczyć tamtejszy system partyjny do kategorii systemów o wielopartyjności nieustabilizowanej. Obecnie najważniejsze ugrupowania polityczne to:
1. Słoweńska Partia Demokratyczna – wcześniej prawicowo-nacjonalistyczna Socjaldemokratyczna Partia Słowenii (Socialdemokratska stranka Slovenije), program partii przewiduje walkę z korupcją, poprawę sytuacji emerytów (Słowenia już wtedy była krajem ludzi w podeszłym wieku) oraz rozliczenie z przeszłością.
Spadkobierczyni wcześniejszych partii: Unii Socjaldemokratycznej Słowenii i Słoweńskiej Unii – dwóch partii stanowiących bazę koalicji “Demos”, która objęła władzę po upadku komunizmu w 1990 r. Oba antykomunistyczne ugrupowania opowiadały się za niepodległością, głosiły konieczność przejścia do gospodarki wolnorynkowej, poszanowanie dla praw, poparcie dla społecznej nauki kościoła rzymskokatolickiego.
Obecnie na czele partii stoi premier Janez Jansa. W wyborach do Parlamentu Europejskiego zdobyła 17.7 proc., co przekłada się na 2 miejsca z 7 przysługujących Słowenii. Eurodeputowani ci należą do Europejskiej Partii Ludowej.
W ostatnich wyborach parlamentarnych w 2004 r. Słoweńska Partia Demokratyczna zdobyła 29,1 proc. głosów, 29 spośród 90 mandatów.
Jej organizacją młodzieżową jest: Słoweńska Młodzież Demokratyczna (SDY), przew. Nikolaj Oblak.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 – 6
1992 – 4
1996 – 16
2000 – 14
2004 - 29
2. Nowa Słowenia – Chrześcijańska Partia Ludowa (NSi - Nova Slovenija – Krščanska ljudska stranka lub Nova Slovenija) partia centroprawicowa.
Partia ta wyrasta z ruchu chrześcijańsko-demokratycznego, stąd ważną rolę w jej programie odgrywa rodzina i kwestia ochrony życia od poczęcia aż do naturalnej śmierci, przy jednoczesnym nacisku na kwestie socjalne. NSi jest członkiem Europejskiej Partii Ludowej w ramach Parlamentu Europejskiego.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 – 11
1992 – 15
1996 – 10
2000 – 17
2004 – 9
3. Słoweńska Parta Ludowa (SLS – Slovenska ljudska stranka) na czele partii stoi Janez Podobnik. SLS należy do Europejskiej Partii Ludowej w Parlamencie Europejskim
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 – 11
1992 – 10
1996 – 19
2000 – 8
2004 – 7
4. Demokratyczna Partia Emerytów Słowenii (Demokratična stranka upokojencev Slovenije or DeSUS). Od 2005 r. członek koalicji rządzącej. Na czele partii stoi Karl Erjavec.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 – 0
1992 – 1
1996 – 5
2000 – 4
2004 - 4
5. Liberalna Demokracja Słowenii – (LDS - Liberalna demokracija Slovenije) partia liberalna, członek Międzynarodówki Liberalnej. Na czele ugrupowania stoi Jelko Kacin.
LDS jest jedną z najważniejszych słoweńskich partii postkomunistycznych, której przywódcą był Janez Drnovsek, prezydent Słowenii jeszcze jako części składowej SFRJ w latach 1989-90. Partia ta powstała na bazie młodzieżówki socjalistycznej, na czele której stał Jozef Skolc. W pierwszych wyborach wystąpili oni pod nazwą Młodzieżowa Organizacja – Liberalna Demokracja Słowenii i zdobyli 22 mandaty.
Program partii obejmował dążenia niepodległościowe, wprowadzenie gospodarki rynkowej, ochronę rodzimego przemysłu, integrację ze Wspólnotami Europejskimi. Listopadowe wybory roku 1996 pozwoliły LDS nadal sprawować rządy, a głównym koalicjantem stała się partia Słoweńskich Chrześcijańskich Demokratów z Lojze Peterle na czele oraz Zjednoczona Lista Socjaldemokratyczna z Ribicicem, a nastepnie Kocijanciciem.
W 1990 znany słoweński socjolog, filozof i kulturoznawca Slavoj Žižek kandydował z ramienia tej partii na urząd prezydencji (urząd poprzedzający stanowisko Prezydenta Republiki Słowenii, który został ustanowiony w 1992). W latach 1992-2004 (z kilkumiesięczną przerwą w 2000 r.) współtworzyła koalicję rządzącą.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 – 12
1992 – 22
1996 – 25
2000 – 34
2004 - 23
6. Partia Socjaldemokratyczna – wcześniej do 2005 r. Zjednoczona Lista Socjaldemokratów (Socialni demokrati) – partia lewicowa. Na czele ugrupowania stoi Borut Pahor. Powstała na mocy umowy koalicyjnej partii centrowych i lewicowych - Partii Demkratycznych Reform (była Partia Komunistyczna Słowenii), Unii Socjaldemokratycznej, Partii Robotniczej i Demokratycznej Partii Emerytów (DeSUS).
W 1996 r. wystąpiła z koalicji rządzącej i przeszła do opozycji, uzyskując w listopadowych wyborach jedynie 8 proc. głosów.
“Era Pahora”: Na III Kongresie w 1997 r. na przewodniczącego Partii wybrano Boruta Pahora, który obecnie sprawuje trzecią kadencję na tym stanowisku.
W wyborach 2004 r. zdobyła 10,2 proc. głosów, co przekłada się na 10 mandatów.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 – 14
1992 – 14
1996 – 9
2000 – 11
2004 - 10
7. Aktywna Słowenia - (Aktivna Slovenija), utworzona podczas kongresu w 2004 po rozłamie w Młodzieżowej Partii Słowenii w kontekście wyborów do Parlamentu Europejskiego, w wyborach 2004 r. uzyskała 3.0 proc. głosów, co nie dało jej żadnych mandatów. Na czele partii stoi Franci Kek. Do październikowych wyborów partia miała jednego przedstawiciela w Zgromadzeniu Narodowym (Igor Stemberger).
8. Zieloni - (Zeleni Slovenije) – brak przedstawicieli w Zgromadzeniu Narodowym po wyborach 2004.
9. Nasza Słowenia - (Slovenija je Naša) w wyborach 2004 r. uzyskała 2.6 proc. poparcia i w rezultacie - 0 mandatów; na czele partii stoi Vane Gosnik
10. Słoweńska Partia Narodowa - (Slovenska Nacionalna Stranka) utworzona w marcu 1991 r. partia eurosceptyczna, socjalistyczno-nacjonalistyczna, przeciwna członkostwu Słowenii w NATO. Na czele SNS stoją Zmago Jelinčič i Sašo Peče jako wiceprezydent. W wyborach 2004 r. uzyskała 6.3 proc. głosów i w rezultacie - 6 mandatów
Partia ta jest w pewnym sensie ideologiczną spodkobierczynią reżimu Tito. Domaga się lepszego traktowania mniejszości słoweńskiej we Włoszech, Austrii i na Węgrzech. Jelinčič żąda zamknięcia granicy z Chorwacją, aż do rozwiązania sporów terytorialnych. Chce on poprawy stosunków z Serbią i innymi republikami byłej Jugosławii. Nieoficjalnie partia głosi ideę Wielkiej Słowenii. Ideologia partii jest skrajnie krytyczna wobec nauki kościoła rzymskokatolickiego.
W pierwszych demokratycznych wyborach zdobywała 10-11 proc głosów, ale poparcie to zmalało w 2004 r. do 6 procent.
{mospagebreak}
11. Partia Młodych - (Stranka mladih Slovenije). Utworzona 4 lipca 2000 r. Po wyborach w 2000 r. uzyskała 4,34 proc. głosów i 4 miejsca w parlamencie. Na czele partii stoi Darko Krajnc. „Młodzi” głoszą potrzebę odnowy wizerunku państwa na scenie międzynarodowej, bazując na pogłębionej integracji w ramach UE.
W wyborach 2004 r. SmS uzyskała 2.1 proc. poparcia, co skutkuje brakiem przedstawicieli w Zgromadzeniu Narodowym. Członek Europejskiej Partii Zielonych.
Spektrum ugrupowań politycznych działających w Słowenii, uzupełniają partie, które znalazły się poza parlamentem, czyli:
12. Narodowa Partia Demokratyczne – na czele Marian Vidma.
13. Demokratyczne Partia Słowenii – na czele Tone Persak.
14. Unia Socjalchrześcijańska - na czele Franc Miklawic.
Wybory parlamentarne - 3 października 2004 r.
Ostatnie słoweńskie wybory parlamentarne przyniosły komentatorom spore zaskoczenie. Mimo, że Freedom House przyznał Słowenii jako jedynemu spośród krajów dawnego bloku wschodniego notę maksymalną za przestrzeganie praw politycznych, komitet helsiński odnotował dyskryminację w dostępie do mediów kandydatów spoza głównego nurtu polityki. Sprawa trafiła do OBWE.
Same wyniki nie są niespodzianką – partia premiera Antona Ropa uzyskała o 6 mandatów mniej, niż centrolewicowa SDS, która z kolei w koalicji z NS-KLS nie zdobyła ilości mandatów wystarczającej do samodzielnego rządzenia. Kampania wyborcza była dość ostra. Politycy SLS zostali zatrzymani przez Chorwatów po tym, jak odmówili okazania dokumentów strażnikom w rejonie, który, jak utrzymuje rząd w Lublanie, należy do Słowenii. W odwecie Rop odwołał poparcie, udzielane do tej pory Zagrzebiowi na jego drodze do struktur europejskich. Tego rodzaju napięcia w stosunkach dwustronnych pojawiają się bardzo często właśnie w okresie przedwyborczym.
Wyniki: (Frekwencja wyniosła 60,5 proc)
| Nazwa partii | Poparcie procentowe (%) | Liczba mandatów |
| Słoweńska Partia Demokratyczna (Slovenska demokratska stranka) | 29,1 | 29 |
| Liberalna Demokracja Słowenii (Liberalna demokracija Slovenije) | 22,81 | 23 |
| Zjednoczona Lista Socjaldemokratów (Zdrużena lista socialnih demokratov) | 10,18 | 10 |
| Nowa Słowenia – Chrześcijańska Partia Ludowa (Nova Slovenija – Krsčanska ljudska stranka) | 9,01 | 9 |
| Słoweńska Partia Ludowa (Slovenska ljudska stranka) | 6,82 | 7 |
| Słoweńska Partia Narodowa (Slovenska nacionalna stranka) | 6,28 | 6 |
| Demokratyczna Partia Emerytów Słowenii (Demokratična stranka upokojencev Slovenije) | 4,05 | 4 |
Zwycięzcy wyborów wśród mniejszości narodowych:
• Roberto Batteli 100% (jedyny kandydat) wśród przedstawicieli mniejszości włoskiej
• Mária Pozsonec 34,04% wśród przedstawicieli mniejszości węgierskiej
Do parlamentu nie weszły:
• Aktywna Słowenia (Aktivna Slovenija) 2,98%
• Słowenia Jest Nasza (Slovenija je nasa) 2,62%
• Partia Młodych Słowenii (Stranka mladih Slovenije) 2,08%
• Lista Czerwcowa (Junijska lista) 0,9%
• Zieloni Słowenii (Zeleni Slovenije) 0,69%
• Na rzecz Zjednoczonej Słowenii (Za podjetno Slovenijo) 0,56%
• Głos Kobiet Słowenii, Sojusz na rzecz Primorska, Sojusz Niezawisłych Słowenii, Nowa Demokracja Słowenii (Glas żensk Slovenije, Zveza za Primorsko, Zveza neodvisnih Slovenije, Nova demokracija Slovenije) 0,54%
• Partia Ruchów Ekologicznych Słowenii (Stranka ekoloskih gibanj Slovenije) 0,42%
• Demokratyczna Partia Słowenii (Demokratska stranka Slovenije) 0,27%
• Partia Narodu Słoweńskiego (Stranka slovenskega naroda) 0,27%
• Zjednoczeni na rzecz Niezawisłej Praworządnej Słowenii (Zdrużeni za samostojno pravično Slovenijo) 0,15%
• Naprzód Słowenio (Naprej Slovenija) 0,1%
• niezależni 0,09%
• Partia Socjalliberalna (Socialna liberalna stranka) 0,07%
***
W słoweńskiej opinii publicznej co raz częściej pojawiają się głosy krytykujące zarówno system wyborczy, jak i system partyjny, który porównywany jest do włoskiej partitocrazii, gdzie w życiu politycznym dominują wąskie elity kadr partyjnych- mające dostęp do władzy, stanowisk i przywilejów- które dla realizacji własnych interesów gotowe są tworzyć wszelkie możliwe alianse polityczne, w oderwaniu od założeń programowych i wbrew oczekiwaniom rozczarowanego elektoratu.
System konstytucyjny:
Władza wykonawcza:
Głowa państwa:
Zgodnie z konstytucją z grudnia 1991 r., modyfikowaną 14 lipca 1997 r., głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich na kadencję 5-letnią z wielokrotną możliwością reelekcji, jednakże tylko dwie mogą następować bezpośrednio po sobie. Kandydować może każdy obywatel Słowenii.
Prezydent pełni głównie funkcje reprezentatywne – m.in. jest naczelnym wodzem sił zbrojnych.
Obecnym prezydetem jest Janez Drnovsek (2007). W ostatnich wyborach prezydenckich 2002 r. o urząd ubiegało się 9 kandydatów. Sondaże od początku na zwycięzcę typowały Drnovseka, którego poparł ustępujący prezydent Kučan. Drnovsekowi, który od 1992 roku był premierem, przypisuje się zasługi przeprowadzenia skutecznej transformacji gospodarczej i kraju, po jego oderwaniu od Jugosławii.
Głównym rywalem Drnovseka była Barbara Brezigar, były prokurator generalny, kandydatka liberalnych demokratów.
Drnovskowi nie udało się jednak wygrać w pierwszej turze (Kuczan wygrywał w ten sposób w 1992 i 1997 r.). W pierwszej uzyskał poparcie 44,4 proc. Słoweńców. W ten sposób po raz pierwszy w historii niepodległej Słowenii doszło do drugiej tury wyborów prezydenckich.
Brezigar popierały ugrupowania centroprawicowe i Kościół katolicki. W pierwszej turze wyborów zebrała 30,7 proc. głosów. Jej hasło - "Słowenia potrzebuje nowych twarzy" - poparło jednak zbyt mało obywateli, by mogło zostać wcielone w życie. Ostatecznie w drugiej turze zwyciężył Drnovsek, z poparciem rzędu 54 proc.
Dotychczasowi prezydenci Słowenii:
• Milan Kučan (1990-2002)
• Janez Drnovšek (od 2002)
Rząd:
Władzę wykonawczą oprócz prezydenta sprawuje premier i 19 ministrów. Zgodnie z konstytucją rząd jest najwyższym organem administracji państwowej, stąd jego funkcje polityczno-wykonawcze i administracyjne.
W ramach funkcji wykonawczych rząd wprowadza w życie politykę Zgromadzenia Narodowego, koordynując jej wykonanie oraz przyjęte przez to Zgromadzenie uregulowania prawne.
Rząd dysponuje inicjatywą ustawodawczą, proponuje budżet państwa oraz inne akty generalne dotyczące fundamentalnych i długookresowych kierunków politycznych państwa, które wymagają zatwierdzenia przez Zgromadzenia Narodowego.
Jako najwyższy organ administracji publicznej wydaje różnego rodzaju regulacje prawne, polityczne, gospodarcze, finansowe, organizacyjne itp. konieczne dla rozwoju państwa i sprawnego funkcjonowania sądownictwa. Realizuje prawa i obowiązki państwa jako założyciela instytucji, korporacji gospodarczych i innych organizacji. Decyduje o stałych wydatkach państwa, chyba że obowiązujące prawo stanowi inaczej. Przygotowuje memorandum budżetowe, w którym przedstawia cele i zadania dotyczące sfery gospodarczej, socjalnej i budżetowej. Podejmuje decyzje organizacyjno-personalne w obrębie całej administracji publicznej państwa.
Premier:
Stoi na czele rządu i kieruje jego pracami, zapewniając jedność jego politycznej i administracyjnej działalności, koordynując pracę ministrów, reprezentując rząd, zwołując i przewodnicząc jego sesjom.
Premierzy Słowenii:
• Lojze Peterle: 16 maja 1990 - 14 maja 1992
• Janez Drnovšek: 14 maja 1992 - 3 maja 2000
• Andrej Bajuk: 3 maja 2000 - 17 listopada 2000
• Janez Drnovšek: 17 listopada 2000 - 11 grudnia 2002
• Anton Rop: 11 grudnia 2002 - 9 listopada 2004
• Janez Janša: 9 listopada 2004 - nadal
Wraz z akcesją Słowenii do UE, rząd uzyskał większe kompetencje legislacyjne jednak dalej nie uregulowano kwestii relacji pomiędzy Radą Narodową a rządem. W praktyce rząd lub właściwe ministerstwo wysyła swych przedstawicieli na sesje Rady Narodowej i jej komisji, podczas których przedstawiają oni stanowisko strony rządowej w kwestii będącej przedmiotem dyskusji oraz regularnie odpowiadają interpelacje Rady Narodowej.
Powyższa praktyka została również przyjęta w sprawach dotyczących UE. W ten sposób Rada Narodowa próbuje wywrzeć wpływ na jego decyzje. W interesie rządu leży wpływanie nie tylko na kształt opinii Zgromadzenia Narodowego, ale również na opinie wyrażane przez Radę Narodową.
Rząd (2007)
Obecny rząd został zaprzysiężony 3 grudnia 2004. Obecnie w jego skład wchodzą przedstawiciele czterech partii:
1. Słoweńska Demokratyczna Partia(SDS)
2. Nowa Słowenia – Chrześcijańska Partia Ludowa (NSi)
3. Słoweńska Partia Ludowa (SLS)
4. Demokratyczna Partia Emerytów Słowenii (DeSUS).
Skład rządu: (stan na sierpień 2007 r.)
Premier: Janez Janša
Minister Finansów: dr Andrej Bajuk
Minister Spraw Wewnętrznych: Dragutin Mate
Minister Spraw Zagranicznych: dr Dimitrij Rupelj
Minister Sprawiedliwości: dr Lovro Šturm
Minister Obrony: Karl Erjavec
Minister Pracy i Polityki Socjalnej: Janez Drobnič
Minister Gospodarki: Andrej Vizjak
Minister Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej: Marija Lukačič
Minister Kultury: dr Vasko Simoniti
Minister Środowiska i Gospodarki Przestrzennej: dr med. Janez Podobnik
Minister Transportu: Janez Božič
Minister Edukacji i Sportu: dr Milan Zver
Minister Zdrowia: Andrej Bručan, dr med.
Minister Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Technologii: dr Jure Zupan
Minister Administracji Publicznej: dr Gregor Virant
Władza ustawodawcza:
Władza ustawodawcza należy do parlamentu - Zgromadzenia Narodowego, o kadencji 4-letniej. Doradczym organem ustawodawczym jest Rada Narodowa składająca się z 40 członków o kadencji 5-letniej, która w praktyce pełni rolę izby wyższej parlamentu, choć nie jest to zapisane bezpośrednio w konstytucji. Słoweński system parlamentarny jest niekompletny, jako że izba wyższa nie posiada równych ze Zgromadzeniem praw – dysponuje mniejszą władzą. Rolą Rady Narodowej jest monitorowanie pracy izby niższej.
Czynne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat. Jedynym odstępstwem jest sytuacja, gdy obywatel pracuje - wówczas granica ta jest obniżana do 16 lat.
Zgromadzenie Narodowe:
Izba niższa parlamentu składa się z 90 deputowanych, spośród których 88 wybieranych jest w wyborach powszechnych, proporcjonalnych, równych i bezpośrednich a pozostałe dwa miejsca przysługują zgodnie z konstytucją przedstawicielom mniejszości narodowych - węgierskiej i włoskiej.
1. Przewodniczący:
- wybierany większością głosów przez deputowanych do Zgromadzenia Narodowego, obecnie France Cukjati (2007):
• reprezentuje Zgromadzenie Narodowe
• zwołuje i przewodniczy sesjom Zgromadzenia
• podpisuje akty prawne przyjęte przez Zgromadzenie
• odpowiada za kontakty z Radą Narodową
• odpowiada za współpracę z prezydentem, rządem i innymi władzami państwowymi, organami przedstawicielskimi innych państw, międzynarodowymi instytucjami parlamentarnymi oraz innymi organizacjami międzynarodowymi,
• przedstawia tematy do dyskusji w grupach roboczych Zgromadzenia Narodowego
• rozstrzyga spory co do kompetencji między grupami roboczymi Zgromadzenia
• stoi na straży przestrzegania Regulaminu
• decyduje o oficjalnych podróżach zagranicznych deputowanych, kiedy taka decyzja leży poza kompetencjami grup roboczych
• wykonuje inne zadania w zgodności z Konstytucją, prawem i Regulaminem
{mospagebreak}
2. Wiceprzewodniczący – funkcję tą pełnią najwyżej 3 osoby, spośród których jedna należy do największej partii opozycyjnej; obecnie Vasja Klavora, Sašo Peče (2007)
3. Sekretarz generalny – mianowany przez Zgromadzenie Narodowe, obecnie Lovro Lončar (2007)
Wraz z akcesją Słowenii do Unii Europejskiej, niektóre spośród jej suwerennych uprawnień zostały przeniesione na rzecz instytucji UE. W związku z powyższym, Słowenia przyjęła w 2003 roku odpowiednie zmiany w konstytucji, mające na celu ułatwienie przeniesienia części spośród przysługujących jej suwerennych praw na rzecz instytucji międzynarodowych, utworzonych zgodnie z zasadami poszanowania praw człowieka, wolności podstawowych, demokracji oraz rządów prawa.
Artykuł 3 a Konstytucji Republiki Słowenii regulujący powyższe kwestie, przewiduje potrzebę ostatecznego określenia właściwej formy współpracy pomiędzy rządem i Zgromadzeniem Narodowym w sprawach europejskich.
Konstytucyjny wymóg spełniony został poprzez przyjęcie Ustawy o współpracy pomiędzy Zgromadzeniem Narodowym a rządem w obszarze spraw europejskich. Ustawa określa wyłącznie rolę rządu i Zgromadzenia Narodowego, nie regulując jednak roli Rady Narodowej. Na jej podstawie sprawami UE zajmują się dwie komisje Zgromadzenia Narodowego - Komisja do Spraw Europejskich w zakresie spraw pierwszego i trzeciego filara UE oraz Komisja Spraw Zagranicznych w zakresie spraw zagranicznych i spraw z zakresu polityki bezpieczeństwa. Przedstawiciel Rady Narodowej będzie zapraszany na sesje wymienionych wyżej komisji celem przedstawienia swej opinii.
Rada Narodowa – Drżavni Svet
Izba wyższa słoweńskiego parlamentu, co nie jest expressis verbis sformułowane w Konstytucji, lecz wynika z praktyki życia politycznego kraju oraz praktyki międzynarodowej. Rada Narodowa stanowi forum demokracji przedstawicielskiej. Zrzesza 40 przedstawicieli samorządów oraz izb handlowych wybieranych na 5 lat przez samorządy zawodowe i terytorialne, obecnie na czele Janez Sušnik (2007).
Uprawnienia Rady Narodowej określone zostały w konstytucji, która stanowi, iż Rada Narodowa przekazuje Zgromadzeniu Narodowemu opinię we wszystkich sprawach znajdujących się w zakresie kompetencji Zgromadzenia Narodowego.
Słoweńska Rada Narodowa przez wzgląd na swój skład oraz sposób funkcjonowania stanowi unikatowe rozwiązanie pośród izb wyższych parlamentów państw członkowskich UE. Rola partii politycznych jest tu bardzo ograniczona. Stąd niezależny od przynależności partyjnej i orientacji politycznej podział na tzw. grupy interesu:
- 4 przedstawicieli pracodawców
- 4 przedstawicieli pracowników
- 4 przedstawicieli z sektora rolnictwa, handlu, zawodów niezależnych
- 6 przedstawicieli z sektora działalności niekomercyjnej
- 22 przedstawicieli interesów lokalnych
Funkcja członka Rady Narodowej nie ma charakteru zawodowego. Członkowie Rady Narodowej pełnią swe funkcje jako działalność dodatkową poza zawodem wykonywanym przed momentem wyboru do Rady Narodowej.
Konstytucja przewiduje, iż Rada Narodowa wyraża swą opinię na temat wszelkich spraw znajdujących się w sferze kompetencji Zgromadzenia Narodowego. W konsekwencji, ich wzajemne stosunki określone zostały w regulaminie Zgromadzenia Narodowego.
Przedstawiciel Rady Narodowej jest zapraszany na sesje obydwu ciał roboczych Zgromadzenia Narodowego w zakresie spraw europejskich, będąc jednocześnie uprawnionym do przedstawiania opinii Rady Narodowej. Jeżeli powyższa opinia nie zostanie przedstawiona w odpowiednim czasie, należy przyjąć, że Rada aprobuje stanowisko zaproponowane przez rząd. Prace Rady Narodowej są przedmiotem regulacji Ustawy o Radzie Narodowej oraz jej regulaminu. W najbliższym czasie nie przewiduje się zmian dotyczących prac Rady Narodowej w zakresie spraw europejskich.
Ponieważ funkcja członka Rady Narodowej nie ma charakteru zawodowego, nie wydaje się być realnym oczekiwanie, iż Rada Narodowa zajmie się wszystkimi sprawami w których przysługuje jej prawo wyrażania opinii.
Zasady współpracy pomiędzy Zgromadzeniem Narodowym i Radą Narodową po akcesji Słowenii do UE zostały bardziej szczegółowo określone w regulaminie Rady Narodowej, który stanowi, iż Zgromadzenie Narodowe przedkłada Radzie Narodowej wszelkie sprawy z zakresu UE, przekazane mu uprzednio przez rząd. Ustawodawstwo nie przewiduje w tym zakresie podziału uprawnień pomiędzy izbami, niemniej jednak, w praktyce, Rada Narodowa może się skoncentrować na tych zagadnieniach dotyczących UE, które uzna za bardziej istotne z punktu widzenia swojego składu.
W przeciwieństwie do Zgromadzenia Narodowego, Rada Narodowa nie ma przedstawicieli w Parlamencie Europejskim. Z powodu specyfiki swego składu, którego nie można porównać ze składem żadnej spośród instytucji UE, Rada Narodowa nie współpracuje bezpośrednio z UE. Niemniej jednak, uczestniczy we wszystkich spotkaniach COSAC (Konferencja Wspólnoty i Spraw Europejskich), sesjach Komisji do Spraw Równych Szans Parlamentu Europejskiego oraz innych spotkaniach i konferencjach.
Władza sądownicza:
Trybunał Konstytucyjny:
Trybunał Konstytucyjny w obecnym kształcie powstał w 1991 r. Wcześniej funkcję tą pełnił Trybunał Konstytucyjny byłej Jugosławii powstały w 1963 r. Punktem zwrotnym było przyjęcie opartej na zasadzie trójpodziału władzy Konstytucji z 23 grudnia 1991. Na cześć tego wydarzenia dzień 23 grudnia rokrocznie obchodzony jest jako Dzień Konstytucyjności.
Konstytucyjna pozycja niezależnego i autonomicznego Trybunału sprecyzowana została w Akcie Trybunału Konstytucyjnego, który wszedł w życie 2 kwietnia 1994 r.
Trybunał składa się z 9 sędziów wybieranych na podstawie propozycji prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe. Sędzią Trybunału może zostać każdy obywatel Słowenii mający wykształcenie prawnicze i który osiągnął wiek co najmniej 40 lat. Sędziowie wybierani są na okres 9 lat bez możliwości reelekcji. Przewodniczący Trybunału wybierany jest przez sędziów wchodzących w jego skład spośród nich samych na okres 3 lat.
Skład Trybunału Konstytucyjnego (2007):
Dr. Janez Čebulj
Dr. Mirjam Škrk
Alojz Janko, LL.B.
Milojka Modrijan, LL.B.
Dr. Zvonko Fišer
Dr. Ciril Ribičič
Jože Tratnik, LL.B.
Marija Krisper Kramberger, LL.M.
Dr. Franc Grad
Sekretarz Generalny:
Jadranka Sovdat, LL.M.
Sąd Najwyższy:
„Nie będziemy tworzyć, szerzyć i szukać sprawiedliwości, jeżeli nie będzie jej w nas samych”
(Leonid Pitamic, 1920)
Sąd Najwyższy pełni funkcje sądu najwyższej instancji. Początkowo funkcjonował jako sąd kasacyjny. Obecnie jest to sąd apelacyjny w sprawach karnych i cywilnych, administracyjnych, pracy i socjalnych. W większości tych spraw jest to sąd trzeciej instancji.
Sąd Najwyższy rozstrzyga spory między niższymi instancjami, gwarantuje transfer jurysdykcji do innego trybunału w sprawach przewidzianych przez prawo, prowadzi rejestr działalności sądowniczej.
Organy pomocnicze: Centrum Technologii Informatycznej (Centre for Information Technology), Centrum Kształcenia i Komunikacji (Training and Communication Centre) odpowiedzialne za stronę internetową sądownictwa, komunikację z mediami i organizację szkoleń wewnętrznych; Departament Finansowy (Financial Service Department), przygotowujący propozycje budżetowe, negocjujący budżet, przyznający środki finansowe użytkownikom końcowym.
Sędziowie Sądu Najwyższego przewodniczą Państwowej Komisji Wyborczej. Przewodniczą i wchodzą w skład m. in. organów dyscyplinarnych:
• Biuro Prokuratury Państwowej
• Publiczne Stowarzyszenie Notariuszy
Sąd Najwyższy dysponuje możliwością kontroli działalności sądów niższej instancji poza sprawami administracyjnymi, a przewodniczący ma prawo wglądu do akt indywidualnych. W praktyce odnosi się to jedynie do spraw już zamkniętych.
{mospagebreak}
Trybunał Audytorów:
Trybunał najwyższej instancji ds. kontroli wydatków państwowych, budżetu państwa i wszystkich wydatków publicznych w Słowenii. Trybunał jest w swej działalności niezależny i związany Konstytucją oraz obowiązującym prawem. Akty Trybunału są ostateczne, nie podlegają jurysdykcji innych sądów i organów państwowych. Zgodnie z Konstytucją pozostaje on poza trójpodziałem władzy, nie przynależąc jednoznacznie do żadnej gałęzi.
Deputowani i grupy robocze Zgromadzenia Narodowego, rząd, ministrowie, władze samorządowe mogą wnieść do Trybunału Audytorów o przeprowadzenie kontroli – z tych propozycji Trybunał rokrocznie wybiera przynajmniej pięć, spośród których dwie muszą wychodzić od deputowanych opozycyjnych, a przynajmniej dwie od grup roboczych Zgromadzenia Narodowego. Trybunał może rozpatrywać wnioski indywidualne.
Trybunał jest akredytowany przy Zgromadzeniu Narodowym, któremu zobowiązany jest przedstawiać wyniki swojej pracy w postaci raportów. Orzeczenia finansowe Trybunału sprawdzane są przez kontrolera wyznaczonego przez Zgromadzenie Narodowe.
Źródła:
1. „Ustroje państw współczesnych” pod redakcją Ewy Gdulewicz
2. „Leksykon systemów politycznych” - T.Goduń, M.Cygnarowski, S.Dudek, P.Iwaniszczuk
3. „Systemy polityczne państw Europy Środkowej i Wschodniej. Ustrój, organy władzy, partie polityczne” pod redakcją M. Barańskiego i E.Pioskowinik
4. „System konstytucyjny Słowenii” - Piotr Mikuli
5. „Konstytucja Republiki Słowenii” - Piotr Winczorek
Linki:
• Prezydent Republiki Słowenii: www.up-rs.si/up-rs/uprs-ang.nsf
• Premier: www.kpv.gov.si/index.php?id=225&L=1
• Oficjalna strona rządu: www.gov.si/vrs/index.php?lng=eng
• Rada Narodowa: www.ds-rs.si/en/index.htm
• Trybunał Konstytucyjny: www.us-rs.si/en/
• Sąd Najwyższy: www.sodisce.si/eng/
• Rządowa Agencja Informacyjna: www.uvi.si/
• Rządowy Ośrodek Informatyki: www.sigov.si
• Izba Gospodarcza Słowenii: www.gzs.si
• Agencja Republiki Słowenii ds. Promocji Gospodarczej Słowenii i Inwestycji Zagranicznych (TIPO): www.sigov.si/tipo/
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych: www.gov.si/mzz/
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych: www.mnz.si
• Ministerstwo Szkolnictwa, Nauki i Sportu: www.mszs.si
• Urząd Republiki Słowenii ds. Analiz Makroekonomicznych i Rozwoju: www.sigov.si/zmar/
• Główny Urząd Statystyczny RS: www.sigov.si/zrs/
• Państwowa Komisja Wyborcza: www.cvi.si/rvk/
• Tekst Konstytucji: www.racjonalista.pl/kk.php/s,268
• Urząd Celny Słowenii: www.sigov.si/mf/slov/curs/ ( informacje dla obywateli Słowenii są dostępne na podstronach:,,potniški promet" i ,,carinske informacije",, natomiast dla obcokrajowców na ,,Passenger Traffic" i ,,Customs Information"
• Informacje konsularne (na stronach Ministerstwa Spraw Zagranicznych): www.sigov.si/mzz/eng/index.html (,,useful information")
Internetowe wyszukiwarki firm słoweńskich:
• http://www.wlw.si
• http://www.gzs.si/ENG/register
• http://www.gzs.si/sloexport/default.asp
• http://www.gzs.si/katalogi
• http://www.pirs.si/
• http://www.gzs.si/eng/borza/index.htm
Główne gazety (dzienniki):
• "Delo": www.delo.si
• "Dnevnik": www.dnevnik.si
• "Večer": www.vecer.si
Informacje turystyczne:
• AMZS (Związek Automobilowy Słowenii): http://amzs.si
• Turistična zveza Slovenije (Związek Turystyczny Słowenii): www.rr-vel.si, www.turisticna-zveza.si
• Slovenska turistična organizacija (Słoweńska Organizacja Turystyczna): www.slovenia.info
• Nacionalno turistično združenje (Narodowe Zrzeszenie Turystyczne): www.ntz-nta.si
Internetowe przewodniki po Słowenii:
• www.matkurja.com
• www.sloport.net
• www.slowwwenija.com
• www.kulturasi.com
Informacje o stolicy: www.ljubljana.si
• RTV Slovenija: www.rtvslo.si
• Lublański Festiwal: www.festival-lj.si
• Lublańskie Targi: www.ljubljanski-sejem.si
• Galeria Miejska: www.mestna-galerija.si
• Moderna Galerija Ljubljana (Galeria Sztuki Współczesnej): www.mg-lj.si
• Muzeum Narodowe: www.narmuz-lj.si
• Galeria Narodowa: www.ng-slo.si
• Słoweńska Filharmonia: www.filharmonija.si
• SNG (Słoweński Teatr Narodowy) Drama Ljubljana: www.sngdrama-lj.si
• SNG Opera in balet Ljubljana: www2.arnes.si/opera
• Drama SNG Maribor: www.drama.sng-mb.si
• SNG Opera Maribor: www.sng-mb.si/opera.asp
• Uniwersytet w Lublanie: www.ff.uni-lj.si
• Uniwersytet w Mariborze: www.uni-mb.si
Ambasada Republiki Słowenii w Warszawie
adres: ul. Starościńska 1 m. 23-24, 02-516 Warszawa
tel. (022) 849-82-82, (022) 849-84-84; fax (022) 848-40-90
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Lubljanie
adres: XV Cesta, ąt. 18, 1000 Ljubljana, Slovenija
tel. (00-3861) 423-28-82, 423-28-83; fax 423-28-81
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Internet: www.poland-embassy.si
Konsulat RP w Nowej Goricy
Konsul Honorowy: Nedjan Brataąevec (słoweński)
adres: Vipavska cesta 13, Rozna Dolina, 5000 - Nova Gorica
tel. 0065-331-52-45; fax 0065-331-52-36
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
