Anna Jórasz: Życie i praca w Portugalii
„Jeśli chcesz zyskać sławę, nie pozwól słońcu zaskoczyć cię w łóżku"
(stare portugalskie przysłowie)
Portugalia, wprowadzając 2-letni okres przejściowy, nie otworzyła swojego rynku pracy dla nowych państw członkowskich, w tym dla Polski od razu 1 maja 2004 tak jak to uczyniły Wielka Brytania, Irlandia i Szwecja, lecz dopiero 1 maja 2006 r.
W tym czasie stosowany był system, który reguluje dostęp pracowników z państw trzecich do portugalskiego rynku pracy. W okresie przejściowym, obywatele nowych państw członkowskich mieli obowiązek posiadania pozwolenia na pracę, a portugalski rząd ustalał limity liczbowe dotyczące zatrudniania obywateli państw trzecich w pewnych kategoriach zawodów w Portugalii. Na 10 obywateli Portugalii przypadał jeden pracujący legalnie obcokrajowiec.
Szybki rozwój gospodarczy i niskie bezrobocie czynią Portugalię coraz atrakcyjniejszym miejscem pracy dla Polaków, a ze względu na niską stopę bezrobocia poszukiwanie pracy w Portugalii jest łatwiejsze niż w Hiszpanii, Niemczech, Francji czy we Włoszech. Mimo to ze względu nieznajomości języka portugalskiego i niskich zarobków wciąż bardzo niewielu Polaków decyduje się na pracę w Portugalii. Do Portugalii obcokrajowcy przyjeżdżają zwykle do pracy sezonowej – na rynku portugalskim istnieje zapotrzebowanie na pracowników przy zbiorze owoców cytrusowych (w szklarniach i na plantacjach), a także na budowach oraz jako kierowcy i mechanicy. Dość dużo ofert pochodzi z branży turystycznej. Osoby z wyższym wykształceniem mogą znaleźć pracę w branży elektronicznej i informatycznej.
Od 1 maja 2006 mamy prawo do korzystania z dobrodziejstw swobodnego przepływu pracowników. Pracujących w Portugalii, chroni ustawodawstwo tego kraju, regulujące prawa i obowiązki zatrudnionych. Płace są regulowane przez zbiorowe układy pracy. Portugalskie prawo pracy i konstytucja zabraniają zwolnień bez uzasadnionego powodu.
MINIMALNA PŁACA (2006): 450 €
DŁUGOŚĆ URLOPU PŁATNEGO: 22 dni robocze
MIEJSCA PRACY: służba zdrowia, handel detaliczny, IT, telekomunikacja
ŚREDNIA DŁUGOŚĆ TYGODNIA PRACY (2006): 41,6 h
POZIOM BEZROBOCIA (2006): 7.7%
1) Poszukiwani
Najłatwiej znaleźć pracę w branży budowlanej lub turystyce (w rejonie Algarve). Portugalczycy chętnie zatrudniają murarzy, tynkarzy, kierowców, kelnerów i barmanów. W sezonie potrzebne są osoby do zbioru owoców. Poszukiwani są informatycy (ale zarobki dużo niższe niż w innych krajach UE). Jeśli posiadacie kwalifikacje do nauczania języka angielskiego i możecie legalnie pracować, sprawdźcie miejscowe wykazy firm i instytucji (pagina amarelas) pod hasłem escolas (szkoły), a także przejrzyjcie oferty pod hasłem aulas de Ingres (lekcje angielskiego) lub ensino (nauczanie).
2) Pobyt
• 1.05.2004 r., po wejściu Polski do UE zniesiony został obowiązek posiadania wizy przy wjeździe do krajów unijnych - niezależnie od celu i czasu trwania pobytu.
• Pobyt do 3 miesięcy nie wymaga załatwiania żadnych dodatkowych formalności.
• W przypadku pobytu dłuższego, niż 3 miesiące, należy złożyć wniosek w lokalnym Urzędzie ds. Cudzoziemców i Granic (Serviço de Estrangeiros e Fronteiras) o wydanie karty pobytu obywatela UE. W tym celu trzeba przedstawić dokument tożsamości, dwa zdjęcia i oświadczenie pracodawcy o okresie zatrudnieni
• Cudzoziemcy spoza UE mogą ubiegać się o autorizacao de permanencia (czasowa wiza pobytowa) w konsulacie portugalskim pod warunkiem, że mają ofertę pracy albo podpisaną umowę o pracę, nie popełnili poważnych przestępstw i nie byli wcześniej deportowani. Nowe przepisy przewidują wysokie grzywny dla firm zatrudniających nielegalnych imigrantów. Rokrocznie rząd w porozumieniu ze związkami zawodowymi, organizacjami przedsiębiorców i w zależności od potrzeb rynku pracy ustala liczbę imigrantów.
3) Praca
• Ponieważ Portugalia otworzyła swój rynek pracy dla nowych państw UE, jedynym warunkiem aby podjąć pracę, jest uzyskanie numeru identyfikacji podatkowej (Número de Contribuinte lub Número de Identificaçăo Fiscal – NIF) w Wydziale Finansowym (Repartiçăo de Finanças).
• Wynagrodzenie wypłacane jest raz w tygodniu, raz na dwa tygodnie lub raz w miesiącu - w zależności od ustaleń. W grudniu, przed Świętami Bożego Narodzenia pracownicy otrzymują trzynastą pensję.
{mospagebreak}
• Umowa o pracę - może być zawarta tylko z osobą pełnoletnią, wyjątkowo z osobą, która ukończyła 16 lat i zakończyła obowiązkową edukację. Umowa powinna mieć formę pisemną. Powinna zawierać takie informacje jak: dane pracownika oraz pracodawcy (przedmiot jego działalności), adresy stron, nazwę stanowiska lub wykonywanej przez pracownika pracy, termin rozpoczęcia pracy oraz końca umowy, wysokość wynagrodzenia wraz ze sposobem jego obliczania.
• Czas pracy - tygodniowy czas pracy w Portugalii wynosi 40 godzin (po 8 godzin dziennie dla zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy). Czas pracy jednego dnia nie może przekroczyć 12 godzin, co oznacza, że w tygodniu maksymalny czas pracy to 60 godzin. Kobiety w ciąży oraz posiadające dzieci poniżej 1 roku życia mają zakaz pracy w godzinach nadliczbowych. Podobnie jak w Hiszpanii, w ciągu dnia pracy obowiązuje sjesta trwająca w godzinach od godz. 12,00 do 14,00. Niedziela to dzień wolny od pracy.
• Podatki - sprawami podatkowymi w Portugalii zajmuje się Główny Urząd Podatkowy (Direcçao-Geral Dos Impostos). W Portugalii są dwa tzw. podatki bezpośrednie: imposto sobre as rendas de pessoas colectivas – IRC (podatek od osób prawnych) i imposto sobre as rendes de pessoas singularis – IRS (podatek dochodowy od osób fizycznych). Osoby fizyczne płacą podatek dochodowy wg sześciu stawek zależnych od wysokości dochodu. Najniższa stawka to 10,5 proc., a najwyższa – 40 proc. dla rezydentów Portugalii (osoba, która mieszka w Portugalii co najmniej 183 dni w roku). Dla osób nie będących rezydentami stawka jest stała – 25 proc. wyłącznie od dochodów uzyskanych w Portugalii. Od 1999 roku Portugalię i Polskę łączy umowa o unikaniu podwójnego opodatkowaniu.
Wszelkie dodatkowe informacje są dostępne pod adresem: http://www.dgci.min-financas.pt/.
4) Urlopy
1. Wypoczynkowy - 22 dni w ciągu roku, w tym 10 dni nieprzerwanego odpoczynku.
2. Macierzyński - 120 dni - pierwsze 90 dni kobieta powinna wykorzystać zaraz po porodzie, pozostałe 30 w dowolnie wybranym przez siebie terminie. W wypadku ciąży mnogiej, kobieta nabywa prawo do dodatkowych 30 dni urlopu na każde kolejne dziecko. Kobiety pracujące, karmiące piersią dzieci, które nie ukończyły 1 roku życia mają prawo do dwóch dwugodzinnych przerw w pracy w ciągu dnia.
3. Ojcowski – identycznie jak kobieta, jeśli:
• Matka z powodu choroby nie jest w stanie zająć się dzieckiem.
• Rodzice wspólnie zdecydują, że opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ojciec.
• Matka dziecka nie żyje.
Każdemu mężczyźnie przysługuje 5 dni urlopu z tytułu narodzin potomka. Wolne to należy wykorzystać maksymalnie w ciągu miesiąca od dnia narodzin dziecka.
4. Z powodu adopcji dziecka - 100 dni urlopu, jeśli adoptowane dziecko nie ukończyło 15. roku życia.
5. Z powodu choroby dziecka - dziecko do lat 6 - rodzicom przysługuje 3 miesiące urlopu na opiekę. Mogą również pracować na 1 etatu przez 12 miesięcy. Po wykorzystaniu powyższych możliwości, jedno z rodziców może wziąć 2 lata urlopu specjalnego na opiekę nad dzieckiem. Brak jest limitów urlopowych w wypadku pobytu potomka w szpitalu. Dodatkowo urlop chorobowy na dziecko, które nie ukończyło 10 lat wynosi 30 dni, w wieku powyżej 10 lat - 15 dni.
6. Urlop okolicznościowy:
• ślub własny - 15 dni
• a pogrzeb bliskiego krewnego (w pierwszej linii) - 5 dni
• na pogrzeb dalszego krewnego (w drugiej linii) - 2 dni
• z powodu choroby bliskiego krewnego – 15 dni
7. Dni ustawowo wolne od pracy: Nowy Rok, Wielki Piątek, Rocznica wybuchu "rewolucji goździkowej" w 1974 r. (25 kwietnia), Święto Pracy (1 maja), Boże Ciało, Dzień Portugalii (10 czerwca), Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny (15 sierpnia), Dzień Republiki (5 października), Wszystkich Świętych (1 listopada), Dzień Niepodległości (1 grudnia), Święto Niepokalanego Poczęcia (8 grudnia), Boże Narodzenie (25 grudnia)
5) System ubezpieczeń:
1. Ubezpieczenie zdrowotne:
W Portugalii przeważa prywatna opieka medyczna. Najlepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest wykupienie ubezpieczenia kosztów leczenia oraz NW (od następstw nieszczęśliwych wypadków) jeszcze przed planowanym wyjazdem za granicę.
Należy również przed wyjazdem, zwrócić się do NFZ (dokładniej w oddziale wojewódzkim NFZ adekwatnym do miejsca zamieszkania) o wydanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ), która od 1 stycznia 2006 roku zastąpiła formularz E 111. Karta uprawnia osobę do korzystania ze świadczeń zdrowotnych w innych niż Polska państwach Unii. Na karcie umieszczone są dane osobowe, data urodzenia, numer PESEL, numery identyfikacyjne instytucji wydającej kartę oraz samej karty, datę ważności dokumentu. Wzór Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego jest identyczny dla każdego państwa UE (wniosek o wydanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego do pobrania na stronie NFZ http://www.nfz.gov.pl/new/art/1819/wniosek_o_wydanie_ekuz.pdf ).
Aby uzyskać bezpłatną pomoc lekarską, należy zarejestrować się w Okręgowym Wydziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Repartiçăo da Segurança Social). Osoba zarejestrowana następnie może udać się na wizytę do Ośrodka Zdrowia (Centro de Saúde), przedstawić lekarzowi EKUZ i powiedzieć, że pragnie korzystać z opieki medycznej według przepisów UE.
Leczenie stomatologiczne i badania specjalistyczne są płatne (tylko w niektórych ośrodkach zdrowia można spotkać się z nieodpłatną opieka stomatologiczną). Jeśli poniesiemy koszty leczenia, powinniśmy zachować oryginalne rachunki, ponieważ będą one podstawą do odzyskania środków z ubezpieczenia (należy przedtem upewnić się, za jakie rodzaje badań otrzymamy zwrot poniesionych kosztów).
{mospagebreak}
Leki w aptekach są dość drogie, jednak dostępne bez recepty - płatne 100 proc. Niektóre, przepisane przez lekarza, są bezpłatne lub płatne 30 proc. i 60 proc.
2. Ubezpieczenie społeczne:
Składka wynosi 34,75 proc. płacy brutto, z czego 23,75 proc. opłaca pracodawca, pozostałe 11 proc. pracownik. Urzędem regulującym kwestię ubezpieczeń w Portugalii jest Ministerstwo Pracy i Solidarności Społecznej (Ministério do Trabalho e da Solidariedade Social). Opłata ubezpieczenia społecznego obejmuje składki na opiekę zdrowotną, na fundusz bezrobocia, zasiłek chorobowy i fundusz emerytalny. Wiek emerytalny to 65 lat. Obywatele polscy objęci państwową opieką zdrowotną po zgłoszeniu się do Narodowego Funduszu Zdrowia mogą otrzymać Europejską Kartę Ubezpieczeń Zdrowotnego.
6) Uznanie dyplomów/ kwalifikacji
Na terenie całej UE działa ogólny system wzajemnego uznawania przez państwa
członkowskie dyplomów i kwalifikacji zawodowych. Wzajemne uznawanie dyplomów przez kraje UE jest warunkiem sprawnego funkcjonowania wspólnego rynku. W 1994 roku Polska przystąpiła do następujących konwencji europejskich:
• równoważności dyplomów uprawniających do przyjęcia do szkół wyższych,
• równoważności okresów studiów uniwersyteckich,
• akademickim uznawaniu kwalifikacji uniwersyteckich,
• ogólnej równoważności okresów studiów uniwersyteckich.
Konwencje te są prawną podstawą, aby absolwent polskiej uczelni mógł ubiegać się o uznanie dyplomu w innym państwie europejskim. Niestety każda uczelnia i każde państwo rządzi się swoimi prawami indywidualnie, co w praktyce oznacza to, że absolwent musi indywidualnie ubiegać się o uznanie swoich kwalifikacji.
7) Niepełnosprawni
Według szacunkowych obliczeń jest ich około 600 tys. na całkowitą liczbę 10 mln ludności. Konstytucja Republiki Portugalii z 1976 roku gwarantuje wszystkim obywatelom równe prawa i równe obowiązki. Zobowiązuje ona również rząd do stworzenia krajowej polityki zapobiegania niepełnosprawności, reedukacji obywateli, którzy stają się niepełnosprawnymi oraz społecznej integracji osób niepełnosprawnych.
Czynnikami promującymi zatrudnienie tej grupy społecznej są szeroko stosowane zachęty materialne dla pracodawców oraz kampania uświadamiająca konieczność włączenia się w rozwiązywanie problemu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Wyjątek stanowi sektor bankowości, który dobrowolnie ustanowił dla siebie 2 proc. wskaźnik.
W Portugalii istnieją obecnie dwie formy zatrudnienia chronionego: zakłady pracy chronionej oraz enklawy pracy chronionej w zwykłych zakładach pracy.
8) Bilans zysków i strat
Ile można zarobić? A ile trzeba wydać? Czyli o tym czy to wszystko nam się opłaci...?
Płaca minimalna w usługach, rolnictwie i przemyśle wynosi 437 euro. Wynajęcie pokoju kosztuje średnio 200 euro, mieszkania 500-700 euro Za najtańszy obiad w restauracji zapłacisz ok. 10 euro, hamburger kosztuje 3 euro. Jeśli będziesz gotować samodzielnie, to na miesięczne wyżywienie musisz przeznaczyć co najmniej 200 euro. Pracownikom sezonowym zakwaterowanie i wyżywienie zapewnia zwykle pracodawca.
Ponieważ poziom płac jest jednym z najniższych w Europie cudzoziemscy pracownicy to głównie imigranci z Brazylii, biednych krajów afrykańskich i wschodnioeuropejskich pracujący w sektorze usług i budownictwie. Jeżeli chodzi o studentów znajdują oni zatrudnienie najczęściej tam gdzie nie jest wymagana znajomość języka portugalskiego – mianowicie na wybrzeżu Algavre lub po prostu w barach w lizbońskiej dzielnicy Bairro Alto.
9) Gdzie się zgłosić, by nostryfikować dyplom
Directive 89/48/EEC,
Manuela PAIVA
NARIC
Direcçao-Geral do Ensino Superior
Av. Duque d'Ávila, 137
1069-016 LISBOA
Tel.: +351 21 312.60.98
Fax : +351 21 312.60.51
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Directive 1999/42/EC
Lúcia MESTRE
Ministério da Segurança Social e do Trabalho
Instituto do Emprego e Formaçao Profissional
Departamento de Certificaçao,
Rua de Xabregas, 52-3°
P-1949-003 LISBOA
Tel: +351 21 861.45.45
Fax: +351 21 861.46.02
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Directive 92/51/EEC
Maria da CONCEIÇAO CALDEIRA
Vogal da Comissao Instaladora da
Direcçao-Geral de Formaçao Vocacional
Ministério da Educaçao
Avenida 24 de Julho, 138-3°
P- 1399-026 LISBOA
Tel: +351 21 39380.77
Fax: +351 21 393.81.05
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
10) Etykieta Pracy
1. Spotkania biznesowe:
• więzi osobiste – rzeczą normalną jest rozpoczynanie rozmowy biznesowej od niezobowiązującej rozmowy, kawy itp.,
• na początku i końcu spotkania należy wymienić uściski dłoni ze wszystkim obecnymi, na rozpoczęcie spotkania podając imię, nazwisko, funkcję i tytuł,
• należy pamiętać o dostatecznej ilości wizytówek , gdyż zwyczajem jest ich wymiana ze wszystkimi obecnymi,
• dobre wrażenie pozostawia znajomość wydarzeń bieżących w Portugalii, a szczególnie dotyczących piłki nożnej,
• z kolei sprawy rodzinne to sfera ściśle prywatna, której nigdy nie powinno się poruszać,
• zawsze lepiej jest pozwolić Portugalczykom wybrać tematy do rozmów,
• z reguły spotkania takie kończą się zaproszeniem ze strony portugalskiej na kolację, koncert itp.,
• Portugalczycy są znani z bycia formalistami,
• Przywództwo oraz władza są budowane na osobistej lojalności, a pracownikom nie przydziela się zbyt dużo odpowiedzialności ani nie deleguje uprawnień,
• Długie obiady oraz kolacje w restauracjach są istotną częścią dnia roboczego,
• Użycie kontaktów osobistych jest w Portugalii najbardziej efektywną metodą poszukiwania zatrudnienia. Należy być przygotowanym na długi proces naboru oraz kilka rozmów kwalifikacyjnych.
{mospagebreak}
2. Punktualność:
Do tego tematu Portugalczycy podchodzą dużo swobodniej niż cała reszta Europy wg znanego powiedzenia Amanhe e outro dia (Jutro to inny dzień). Rzeczą normalną jest spóźnienie się o 15-30 min. Nie należy brać za poważnie oficjalnie podanych godzin otwarcia biur czy urzędów.
3. Kobiety:
Niestety wielu mężczyzn nadal uważa, że miejsce kobiet jest w domu.
4. Strój do pracy:
Środowisko biznesowe jest tradycjonalistyczne i dlatego warto przywiązać wagę do swego ubioru.
11) Przydatne adresy:
Ambasada Rzeczpospolitej Polski
Avenida das Descobertas 2, 1400-092 Lisboa, Portugal
tel. (0351 21) 3012-350, 21 3014-200, 21 30414-10 fax 21 3010-202
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. ;
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Departament szkoleń i szkolnictwa zawodowego
Szkolenie zawodowe i kursy szkoleniowe, stypendia i informacje o uznawaniu kwalifikacji, przydatny dział FAQ.
http://www.dgfv.min-edu.pt/index1.htm [PT]
EQUAL
Program, którego celem jest poprawa dostępu do pracy poprzez zwalczanie dyskryminacji i nierówności w pracy. Projekty, partnerzy, regulacje prawne.
http://www.equal.pt/non_acessible/ [PT]
EURES
Odpowiedzi na pytania, jak szukać pracy, jakie są warunki życia i pracy w innych krajach europejskich. Znajdziesz tu także adresy kontaktowe doradców EURES w Portugalii.
http://portal.iefp.pt/portal/page?_pageid=117,107568&_dad=gov_portal_iefp&_ [EN][FR][PT]
Europejski Fundusz Społeczny
Europejski Fundusz Społeczny to instrument finansowy zapewniający realizację Europejskiej Strategii Zatrudnienia: ochronę i promocję zatrudnienia oraz zwalczanie bezrobocia i wykluczenia społecznego. Publikacje, regulacje prawne, najczęściej zadawane pytaniami i teksty.
http://www.igfse.pt [PT]
Generalna Konfederacja Pracowników Portugalskich
Informacje dla pracowników: prawa pracowników, prawa kobiet, kontakty do związków zawodowych, linki, newsy, wydarzenia itp.
http://www.cgtp.pt/index2.htm [PT]
Generalna inspekcja pracy
Chcesz wiedzieć więcej o pracy i warunkach pracy w Portugalii? Praktyczne informacje, usługi internetowe oraz programy o inspekcji i warunkach pracy, aktualne wiadomości z tej dziedziny.
http://www.igt.idict.gov.pt/ [PT]
Instytut Zatrudnienia i Szkolenia Zawodowego
Szukasz informacji o pracy w Portugalii? To strona portugalskich służb zatrudnienia. Znajdziesz tu wszystko o pracy w Portugalii: ogólne informacje, oferty pracy, certyfikaty, statystyki, programy, publikacje, prawo i newsy.
http://www.iefp.pt [PT]
Krajowy Instytut Statystyczny
Ogólne dane statystyczne o pracy, zatrudnieniu, warunkach życia itp. Katalog publikacji, raportów i analiz według tematów. Możesz także poprosić o przesyłanie wiadomości poprzez e-mail i zadać pytanie.
http://www.ine.pt/index_eng.htm [EN][PT]
Ministerstwo Opieki Społecznej i Pracy
Informacje o pracy, zatrudnieniu i szkoleniach zawodowych w Portugalii. Linki do kilkunastu organizacji z tego sektora. Newsy, ogólna informacja o ministerstwie również w języku angielskim.
http://www.mssfc.gov.pt/index.php [PT]
Obserwatorium Zatrudnienia i Szkolenia Zawodowego
Możesz stąd ściągnąć publikacje, raporty i analizy oraz inne materiały dotyczące zatrudnienia i szkolenia zawodowego, uporządkowane alfabetycznie, według autorów, tematów lub tytułów.
http://www.min-economia.pt/port/ministerio/p_oefp.html [PT]
Opieka społeczna - http://www.seg-social.pt/
Praca za granicą - http://www.dsj.raa.pt/emprego/trabestrang.html
Przewodnik po prawach młodego pracownika - http://www.cgtp.pt/interjovem/guiadireitos/indice.htm
Oferty pracy:
http://portugalia.jobston.pl/praca-gov-pl.php
http://www.pracuj.pl/oferty-pracy.html
Inne:
http://www.emb-polonia.pT
http://www.emb-polonia.pt
http://europa.eu.int/eures/index.jsp
http://www.msz.gov.pl
http://www.acime.gov.pl Wysoka Intendentura ds. Imigracji i Mniejszości Etnicznych
http://www.min-saude.pt Ministerstwo Zdrowia
http://www.sef.pt,
http://www.lojadocidadao.pt
http://www.emb-polonia.pt
http://www.iefp.pt/
http://www.mtss.gov.pt/
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
