Czym jest Traktat konstytucyjny? Struktura i charakter dokumentu

• traktat konstytucyjny ue
• _pe24

Projekt Traktatu konstytucyjnego został opracowany przez Konwent Europejski zgodnie z zaleceniem przyjętym na posiedzeniu Rady Europejskiej w Laeken w 2001. Jego zadaniem było przekształcenie Unii w organizację bardziej demokratyczną, przejrzystą i skuteczną.
Mimo swojej wyjątkowej nazwy Traktat konstytucyjny, jest umową międzynarodową, zgodnym oświadczeniem woli podmiotów prawa międzynarodowego, traktatem rewizyjnym zgodnie z art. 48 TUE. Konstytucja ma zastąpić wszystkie dotychczasowe traktaty jednym tekstem, dzięki czemu będzie bardziej czytelna i przejrzysta.
Konstytucja ta zawiera nie tylko zasady prawne, ale wymienia też wartości, na których zbudowana jest Unia, takie jak: poszanowanie godności ludzkiej, wolność, demokracja, równość, państwo prawa i poszanowanie praw człowieka.
Konstytucja obejmuje swoim zasięgiem terytoria państw członkowskich z pewnymi ograniczeniami dotyczącymi m.in. Wysp Owczych, Cypru. Traktat ustanowiono na czas nieokreślony.

Zadaniem Konwentu tworzącego projekt Konstytucji zgodnie ze wstępem do Traktatu miało być:
1) Zbliżenie obywateli do instytucji europejskich, "demokratyzacja" Unii Europejskiej
2) Organizacja życia politycznego w rozszerzonej Unii
3) Przekształcenia Unii w czynnik stabilizacji i punkt odniesienia w nowym porządku świata

W opinii Prezydium Konwentu projekt wychodzi naprzeciw postulatom z Laeken, ponieważ:
1) Zaproponował lepszy podział kompetencji Unii i Państw Członkowskich
2) Zalecił połączenie Traktatów oraz przyznanie Unii osobowości prawnej
3) Ustanowił uproszczenie instrumentów działania (aktów prawnych) Unii
4) Zaproponował środki mające na celu rozwijanie demokracji, zwiększenie przejrzystości i skuteczności Unii Europejskiej poprzez rozszerzenie udziału parlamentów narodowych w procesie legitymacji projektu europejskiego, uproszczenie procedur decyzyjnych oraz zwiększenie przejrzystości i zrozumiałości funkcjonowania instytucji europejskich
5) Ustanowił środki niezbędne do usprawnienia struktury i wzmocnienia roli każdej z trzech instytucji Unii, z uwzględnieniem, w szczególności, konsekwencji rozszerzenia

Zmiany proponowane w Traktacie polegają między innymi na inkorporowaniu do Traktatu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, co czyni ją dokumentem prawnie wiążącym, na odejściu od struktury filarowej Unii Europejskiej oraz wprowadzeniu istotnych zmian instytucyjnych w zakresie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

Traktat Konstytucyjny składa się z:
- preambuły,
- czterech części:

Część I (bez tytułu)
Tytuł I -      Definicje i cele Unii (art. I-1 do I-8)
Tytuł II -     Prawa podstawowe i obywatelstwo Unii (art. I-9 do I-10)
Tytuł III -   Kompetencje Unii (art. I-11 do I-18)
Tytuł IV -   Instytucje i organy Unii (art. I-19 do I-32)
Tytuł V  -   Wykonywanie kompetencji Unii (art. I-33 do I-44)
Tytuł VI -   Życie demokratyczne Unii (art. I-45 do I-52)
Tytuł VII -  Finanse Unii (art. I-53 do I-56)
Tytuł VIII - Unia i jej bezpośrednie otoczenie (art. I-57)
Tytuł IX -   Członkostwo w Unii (art. I-58 do I-60)

Część II  Karta Praw Podstawowych
Preambuła
Tytuł I -     Godność (art. II-61 do II-65)
Tytuł II -    Wolności (art. II-66 do II-79)
Tytuł III -   Równość (art. II- 80 do II-86)
Tytuł IV -   Solidarność (art. II-87 do II-98)
Tytuł V -    Prawa obywatelskie (art. II-99 do II-106)
Tytuł VI -   Wymiar sprawiedliwości (art. II-107 do II-110)
Tytuł VII -  Postanowienia ogólne dotyczące wykładni i stosowania
                    Karty (art. II-111 - do II-114)

Część III  Polityki i funkcjonowanie Unii
Tytuł I -    Zasady ogólne (art. III-115 do III-122)
Tytuł II -   Niedyskryminacja i obywatelstwo (art. III-123 do III-129)
Tytuł III -  Polityki i działania wewnętrzne
Tytuł IV - Stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich (art. III-286 do III-291)
Tytuł V -   Działania zewnętrzne Unii
Tytuł VI - Funkcjonowanie Unii
Tytuł VII - Postanowienia wspólne (art. III-424 do III-436)

Część IV  Postanowienia ogólne i końcowe
                 (art. IV-437 do IV-447)

- oraz załączników, protokołów - stanowiących integralną część Traktatu oraz Aktu Końcowego Konferencji Międzyrządowej wraz z deklaracjami.

W preambule, rozpoczynającej się cytatem: "Nasz ustrój polityczny... Jest zwany demokracją, ponieważ władza spoczywa w rękach nie mniejszości, ale najliczniejszych." (Tukidydes II, 37) znajdujemy nawiązanie do historii Europy - jako do twórcy cywilizacji, do wartości, jakie jej przyświecały: równość ludzi, wolność, poszanowanie dla rozumu oraz ukazanie celów, do jakich będzie dążyć:" [Europa] zamierza pogłębiać demokratyczny charakter i przejrzystość swojego życia publicznego, a także dążyć do pokoju, sprawiedliwości i solidarności na świecie."
Przez długi czas trwał spór o brzmienie preambuły. Dyskusja dotyczyła nawiązania do religii chrześcijańskiej jako do dziedzictwa "zjednoczonej w swej różnorodności" Europy. Pomimo głośnych protestów m.in. Polskich polityków pominięto jednak tę kwestię w preambule, z uwagi na osoby niewierzące oraz będące wyznawcami innych religii.