Emilia Brzdąkiewicz: Wolne, ale z plakietkami politycznymi - media we Francji

• francja
• media

We Francji pierwsze gazety zaczęły ukazywać się w XVII wieku i służyły tylko i wyłącznie interesom władców. W XVIII wieku prasa zaczęła zmieniać swoje oblicze i stała się jednym z elementów formujących opinię publiczną. Od początku XIX stulecia francuskie media, ulegając licznym przeobrażeniom, zaczęły się szybko rozwijać i do dziś zachowały ogromny wpływ na relacje między władzą a społeczeństwem oraz rozpowszechnianie informacji.

Prasa, czyli odzwierciedlenie francuskiej sceny politycznej

Francuska prasa, mimo że okres rozkwitu ma już dawno za sobą, nadal liczy około 17 tysięcy tytułów o obrotach 10,5 miliardów euro rocznie. Suma ta jest wytwarzana oczywiście w większej części przez jedną czwartą z tych kilkunastu tysięcy tytułów.

Wśród dzienników najważniejszą pozycję zajmują Le Parisien/Aujourd’hui en France (z nakładem 512 535), Le Figaro (320 000), Le Monde (300 522), L’Équipe (311 457) oraz Libération (123 352). Warto zwrócić uwagę na fakt, że we Francji ogromną rolę odgrywają media regionalne. I tak, dziennikiem o największym nakładzie jest pismo regionalne Ouest- France. Wśród ważnych tygodników należy wymienić tytuły takie jak: Le Nouveul Observateur, Le Point, Courrier international, L’Express, Marianne oraz satyryczny Le Canard enchaîné. Pomimo zagwarantowanej od 1881 roku wolności prasy, poszczególne tytuły we Francji, kojarzone są z określonymi orientacjami politycznymi.

Grupa wydawnicza Amaury należy w 75 % do rodziny Amaury (127. fortuna we Francji) i w 25 % do Hachette Filipacchi Médias. Obroty grupy wynoszą około 650 milionów euro rocznie. Pod znakiem grupy wydawane są tak znaczące tytuły jak Le Parisien/ Aujourd’hui en France czy L’Équipe. Le Parisien i jego regionalny odpowiednik Aujourd’hui en France konsekwentnie kreują swój wizerunek medium opiniotwórczego. Po zerwaniu związków z gaullistami nie wiążą się wyraźnie z żadnym obozem politycznym. Le Parisien jest jedynym tytułem prasy codziennej we Francji, którego nakład rośnie, neutralna opcja polityczna wydaje się więc być „strzałem w dziesiątkę”. L’Équipe jest z kolei dziennikiem typowo sportowym. Grupa posiada również kanał telewizyjny L’Équipe TV, który jest kanałem sportowym o największej oglądalności we Francji, a Organizacja Sportowa Amaury, należąca do wydawnictwa jest organizatorem najważniejszych imprez sportowych w kraju: le Tour de France, le Paris- Dakar czy l’Open de France de golf. Jeśli chodzi o przekazywanie informacji na temat wydarzeń sportowych grupa Amaury ma więc niejako monopol w tej dziedzinie. Dodając do tego rosnące nakłady dziennika Le Parisien/ Aujourd’hui en France wyłania nam się obraz prawdziwego potentata medialnego.

La Socpresse jest grupą całkowicie kontrolowaną przez przemysłowca Serge’a Dassaulta i osiągającą obroty w wysokości 1,45 miliarda euro. Dassault znalazł się na 90. miejscu na liście najbogatszych ludzi świata (Forbes 2009) i związany jest z rządzącą partią l’UMP (l’Union pour un mouvement populaire). Najważniejszym jej wydawnictwem jest  prawicowy dziennik Le Figaro oraz Le Figaro Magazine, Madame Figaro. Grupa od 2006 roku posiada również portal sport24.com oraz od 2008 roku La Chaîne Météo - kanał z informacjami pogodowymi, jedyny tego typu we Francji.  

Poglądy sprzyjające raczej prawej stronie sceny politycznej rozpowszechnia również tygodnik Le Point wydawany przez wydawnictwo Artémis, należące do grupy Pinault- Printemps- Redoute (posiadające m.in. grupę Gucci) należącą do miliardera Françoisa- Henri Pinaulta.

Libération jest wydawany przez SARL Libération i reprezentuje środowiska liberalne. Większość udziałów w grupie posiada przedsiębiorca Édouard de Rothschild, prywatnie przyjaciel Nicolasa Sarkozy’ego.

Odmienną opcję polityczną reprezentuje Grupa La Vie- Le Monde, która wydaje dziennik Le Monde, ale kontroluje również poprzez swoje filie Courrier international czy Téléramę. Le Monde prezentuje przede wszystkim poglądy centrolewicowe. Courrier international przybliża artykuły z prasy światowej. Grupa ma również mniejszościowe udziały w wydawnictwie Perdiel publikującym m.in. tygodnik Le Nouvel Observateur, który także prezentuje przede wszystkim linię centrolewicową.

Marianne reprezentuje poglądy centrowe, czasem neoliberalne i odzwierciedla wizje właścicieli i głównych udziałowców wydawnictwa- Jeana- Francoisa Kahna oraz Maurice’a Szafrana.

Le Canard enchaîné, wraz z jego popularnością, ukazuje duże znaczenie prasy o zabarwieniu satyrycznym. Jest to jeden z najstarszych tytułów wydawanych obecnie we Francji (stworzony w 1915 roku). Le Canard przedstawia wszystkie skandale polityczne i społeczne dotykające Francję, ale również inne kraje świata w szczególny, prześmiewczy sposób, starając się przy tym zachować obiektywizm ideologiczny (czyli w efekcie wyśmiewa zarówno prawicę jak i lewicę)

Le Group SIPA Ouest- France zajmuje się wydawnictwem największego dziennika regionalnego Ouest- France oraz czterech innych wielkich tytułów prasy regionalnej, a także prasy darmowej (20 minutes).  

Prasa francuska jest więc wyraźnie podzielona pod względem politycznym, z wyraźnie zaznaczonymi wpływami poszczególnych opcji ideologicznych. Jednak jedynie tytuły starające się zachować jak największą neutralność, wytrzymują konkurencję ze strony Internetu i telewizji.

Telewizja- przewaga sektora prywatnego?

Od zniesienia monopolu państwowego na przekazy telewizyjne (ustawy z 1981, 1982 i 1986) z każdym rokiem przybywa nowych kanałów. Obecnie większą widownię zyskały sobie kanały prywatne - 46,8 % (w tym 32,3 % TF 1, 11,5 % M6, 3,1 % Canal+). Do najważniejszych kanałów telewizji publicznej (42,3 % widowni) należą France2- 20,9 %, France3- 16,6 %, La Cinquième- 4,8 %.

Prawo z 2000 roku wyraźnie reguluje misję i zadania kanałów publicznych. Dla skuteczniejszej realizacji celów powołano grupę France Télévision, która zarządza trzema największymi kanałami publicznymi: France2, France3, La Cinquième. Wyboru dyrektorów poszczególnych kanałów dokonuje niezależne ciało powoływane przez Prezydenta Republiki - Wysoka Rada ds. Audiowizualnych. Czuwa ona również nad przyznawaniem koncesji i częstotliwości prywatnym kanałom i stacjom radiowym.

Najstarszy kanał francuskiej telewizji TF1, cieszący się zarazem najwyższą oglądalnością, został sprywatyzowany w 1987 roku i należy do grupy Bouygues (posiadającej udziały obok mediów w telekomunikacji czy nieruchomościach). Grupa zarządzana jest przez Martina Bouygues, świadka na drugim ślubie Nicolasa Sarkozy’go, ojca chrzestnego syna prezydenta, Louisa. Mimo prywatyzacji, a może właśnie z jej powodu, TF1 jest często oskarżana o nieprawidłowości zachodzące wewnątrz organizacji, o zbytnie zbliżanie się z biznesem i wpływowymi środowiskami politycznymi. Kwestionowana jest zawartość niektórych programów, ich zgodność z faktami. Kanałowi zarzuca się uleganie wpływom wypływającym z otocznia prezydenta.
 
Drugi pod względem oglądalności prywatny kanał M6 jest w posiadaniu grupy medialnej M6, do której należy również 9 kanałów cyfrowych, w której z kolei udziały większościowe ma  grupa RTL. M6 jest telewizją innowacyjną, zarówno pod względem technologicznym jak i merytorycznym. Możliwe, że dzięki temu w 2007 znalazła się na drugim miejscu wśród najlepszych francuskich kanałów wśród widowni w wieku poniżej 50 lat.
 
Prywatna grupa Canal+ jest ważnym graczem na scenie audiowizualnej nie tylko we Francji lecz również w całej Europie. Grupa przygotowuje i emituje m.in. Canal+, Planète, Infosport. Canal+ stał się kanałem o statusie pół- publicznym, prezentuje głównie premiery filmowe, bierze również udział w sponsorowaniu produkcji telewizyjnych i kinowych.       

Radio- walka o przetrwanie
 
Radio we Francji, podobnie jak w innych krajach straciło na popularności wraz z pojawieniem się telewizji. Jednak spójny program publicznej sieci France Radio,  finansowanej z budżetu państwa sprawia, że wiele stacji utrzymuje wysokie audytorium. Największą publiczną stacją jest France Inter. Popularnością cieszą się stacje tematyczne France Culture czy France Info, a także regionalne France Bleue.
 
Radio France Internationale (RFI) rozpowszechniające informacje na skalę światową jest finansowane przez francuski MSZ. Kierownictwo zachowuje jednak znaczną niezależność od władz państwowych, często publikując niewygodne informacje.
 
Jedną z najpopularniejszych stacji prywatnych jest RTL posiadane przez grupę RTL z Luksemburga. Inną znaczącą prywatną stacją jest Europe1 grupy medialnej Lagardère.
 
Internet

W czasach Internetu nie możemy zapomnieć o tzw. mediach alternatywnych, które rozwijają się we Francji dużo szybciej niż w Polsce. Media te zdobywają coraz większe uznanie. Tworzone na początku przez amatorów, przechodzą powoli w kierunku profesjonalnej działalności. Wielu dziennikarzy zmartwionych np. złą sytuacją prasy, zakłada własne portale informacyjne. Warto wspomnieć na pewno o darmowym portalu rue89.fr założonym przez byłych dziennikarzy Libération, który pozwalając tworzyć artykuły zwykłym obywatelom zachowuje nadzór profesjonalnych dziennikarzy nad tworzonymi tekstami.
 
AFP

Zajmując się mediami we Francji nie możemy zapomnieć o l’Agence France Presse- najstarszej i jednej z największych agencji prasowej na świecie, dostarczającej informacji dla 650 gazet, 400 rozgłośni radiowych i telewizyjnych i 96 agencji na całym świecie. Jest ona korporacją publiczną, pozostającą jednak oficjalnie niezależną od francuskiego rządu.

Media we Francji od czasu swego pojawienia się odgrywały niezwykle ważną rolę. Niemalże od początku istnienia prasy czy telewizji kolejne rządy, grupy interesu czy przedsiębiorcy widzieli możliwości jakie daje ich kontrolowanie. We Francji państwo stoi jednak raczej na straży wolności słowa, a przepychanki w stylu polskiej wojny o telewizję publiczną rzadko mają miejsce. To nie publiczne, a właśnie prywatne media wyrażają często poglądy poszczególnych partii politycznych czy wpływowych grup interesów. Na ten stan rzeczy Francuzi coraz częściej odpowiadają tworzeniem mediów alternatywnych wykorzystując potencjał, jaki daje Internet.

Na podstawie: www.ddm.gouv.fr