Maciej Konarski: Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

• oecd
• stosunki międzynarodowe

OECD jest określana często mianem „klubu bogatych”. Organizacja ta stanowi forum dialogu największych potęg gospodarczych i jeden z największych ekonomicznych think-tanków na świecie. Podstawowe informacje:

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) jest międzyrządową organizacją gospodarczą, w skład której wchodzą najbardziej rozwinięte ekonomicznie państwa świata o ustroju demokratycznym. Siedziba organizacji znajduje się w Paryżu, a  jej oficjalne języki to angielski i francuski.

Funkcję Sekretarza Generalnego OECD pełni obecnie (sierpień 2008) Angel Gurria (były minister spraw zagranicznych i finansów Meksyku).

Członkami OECD są: Australia, Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Irlandia, Japonia, Kanada, Korea Pd., Luksemburg, Meksyk, Niemcy, Nowa Zelandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Słowacja, Szwecja, Szwajcaria, Turcja, Węgry, Wielka Brytania, USA, Włochy. Kraje te dostarczają ok. 78 proc. światowego dochodu narodowego brutto, 68 proc. światowej wymiany handlowej i 94 proc. ogółu publicznej pomocy rozwojowej (dane za OECD Annual Report 2008). Ponadto Komisja Europejska uczestniczy w pełni we wszystkich pracach Organizacji.

Dwadzieścia pięć państw z różnych regionów świata posiada status obserwatora w co najmniej jednym komitecie bądź grupie roboczej OECD.

W chwili obecnej (sierpień 2008) trwa ponadto proces rozszerzania Organizacji o kolejne pięć państw (Chile, Estonia, Izrael, Rosja, Słowenia).

Rys historyczny:

OECD jest bezpośrednią sukcesorką Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organisation for European Economic Co-operation - OEEC), powstałej w 1948 r. dla integrowania odbudowujących się ze zniszczeń wojennych gospodarek państw europejskich, korzystających z pomocy w ramach Planu Marshalla.

OECD powołana do życia na mocy Konwencji Paryskiej, podpisanej 14 grudnia 1960 r. Rozpoczęła działalność z dniem 30 września 1961 r. stawiając sobie za cel osiągnięcie możliwie najwyższego wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i standardu życia w krajach członkowskich, promowanie rozwoju handlu światowego oraz współdziałanie na rzecz równomiernego rozwoju gospodarczego, zarówno w krajach członkowskich, jak i krajach rozwijających się.

Państwami założycielskimi OECD było dwadzieścia najbardziej rozwiniętych państw świata: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, RFN, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania i Włochy.

W ciągu następnych lat do OECD dołączyły kolejno: Japonia (1964 r.), Finlandia (1969 r.), Australia (1971 r.), Nowa Zelandia (1973 r.), Meksyk (1994 r.), Czechy (1995 r.), Węgry i Polska (1996 r.), Korea Południowa (1996 r.) oraz Słowacja (2000 r.).{mospagebreak}

Zasady funkcjonowania OECD:

Metoda działania OECD jest oparta na mechanizmie „nacisku równych sobie” (peer pressure). Polega ona na tym, że rządy wszystkich krajów członkowskich wzajemnie wywierają na siebie presję, aby w toku podejmowania suwerennych decyzji narodowych w sprawach gospodarki i życia społecznego uwzględniać interesy i stanowisko partnerów, a także rozliczać się z przyjętych na zasadzie konsensusu zobowiązań.

Do podstawowych zasad funkcjonowania OECD należy zaliczyć:
·    zasadę niedyskryminacji (non-discrimination),
·    klauzulę najwyższego uprzywilejowania (KNU),
·    zasadę narodowego traktowania inwestorów zagranicznych (national treatmenf),
·    zasadę liberalizacji (rollback),
·    zasadę nie wprowadzania nowych ograniczeń (standstill).

Wszystkie państwa członkowskie OECD uznają, iż wartościami nadrzędnymi w życiu polityczno-społecznym i gospodarczym są demokracja czyli pluralizm polityczny, poszanowanie praw człowieka i swobód obywatelskich oraz stabilny wzrost w ramach otwartej gospodarki rynkowej.

Ogólna charakterystyka działalności OECD:

Zgodnie z art. 1 Konwencji Paryskiej z 1960 r., podstawowym celem OECD jest realizacja polityki nastawionej na:
· osiągnięcie możliwie najwyższego wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i standardu życia w krajach członkowskich, przy jednoczesnej stabilizacji finansowej,
· współdziałanie na rzecz równomiernego rozwoju gospodarczego, zarówno w krajach członkowskich, jak i krajach rozwijających się,
· promowanie rozwoju handlu światowego opartego na współpracy wielostronnej i zasadach niedyskryminacji, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami.

OECD dąży do osiągnięcia tych celów poprzez koordynację polityki społeczno-ekonomicznej krajów członkowskich w wymiarze zarówno wewnętrznym, jak i międzynarodowym. Organizacja koncentruje się na stymulowaniu wzrostu gospodarczego, zatrudnienia, rozwoju społecznego oraz międzynarodowego handlu i przepływów kapitałowych. W związku z tym OECD opracowuje wspólne zasady działania w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Warto przy tym nadmienić, że OECD swoim zakresem działania obejmuje prawie wszystkie aspekty i dziedziny aktywności administracji państwowej szczebla rządowego oraz samorządowego.

OECD stanowi ponadto globalne forum wymiany informacji i doświadczeń. Stwarza państwom członkowskim okazję dzielenia się informacjami oraz weryfikacji doświadczeń w sferze polityki narodowej i legislacji, jak również metod zarządzania gospodarką i innymi dziedzinami. Służy ono ponadto opracowywaniu i uzgadnianiu wspólnych stanowisk najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw świata wobec wszystkich najważniejszych kwestii gospodarczych i społecznych o wymiarze globalnym. Wypracowane przez OECD stanowiska i zasady postępowania często są następnie przedmiotem negocjacji i dyskusji globalnych, prowadzonych, np. w ramach ONZ czy WTO. Ponadto OECD stanowi zaplecze intelektualne dla grupy G-8.

Do dorobku prawnego OECD, obok formalnych umów i kodeksów postępowania (np. Liberalizacji Przepływów Kapitałowych i Bieżących Operacji Niewidocznych, Konwencji o zwalczaniu przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych w międzynarodowych transakcjach handlowych), wiążących dla państw członkowskich oraz innych, które do nich zdecydują się przystąpić, należą także zalecenia, rezolucje i deklaracje – instrumenty nieformalnego, acz skutecznego zazwyczaj nacisku.
Prócz tego OECD opracowuje i wprowadza w życie wspólne zasady (wytyczne) i normy działania (standardy) w poszczególnych dziedzinach gospodarki

OECD stanowi także ogromne centrum studiów nad poszczególnymi gospodarkami oraz ich wspólnymi powiązaniami, największy na świecie think-thank ekonomiczny. Opracowywane i publikowane przez OECD raporty, studia, analizy i prognozy, dotyczące niemal wszystkich dziedzin życia ekonomiczno-społecznego, cieszą się zasłużonym uznaniem na świecie i stanowią bardzo istotne źródło oceny dla partnerów handlowych i inwestorów.

Członkostwo w OECD i sposób działania Organizacji nakłada na państwa członkowskie obowiązek regularnego dostarczania Sekretariatowi informacji o polityce narodowej w wielu dziedzinach i implikuje poddawanie się osądowi ekspertów pozostałych państw OECD. Wymusza systematyczną wymianę informacji i ocen między członkami, wzajemne konsultacje oraz uzgadnianie kierunków polityki gospodarczej i społecznej.

Na forum komitetów i grup roboczych odbywają się przeglądy polityki w poszczególnych dziedzinach, oceny jej zgodności z zaleceniami i standardami OECD, przedkładane są rekomendacje korekt polityki rządowej. W szczególności, średnio co półtora roku, każde z państw-członków musi się poddać wszechstronnemu i surowemu przeglądowi polityki makroekonomicznej, w którym uczestniczą wszystkie pozostałe państwa. Podobnie sprawa wygląda z przeglądami sektorowymi, np. polityki ochrony zdrowia, polityki ekologicznej, polityki edukacyjnej czy reformy regulacji.

OECD pracuje wreszcie nad wypracowaniem zasad udzielania pomocy rozwojowej. Harmonizuje wysiłki państw członkowskich na rzecz krajów rozwijających się. Główną płaszczyzną współdziałania krajów wysoko rozwiniętych na tym polu jest Komitet Pomocy Rozwojowej (DAC).{mospagebreak}

Struktura:

Najwyższym organem OECD jest Rada skupiająca przedstawicieli wszystkich państw członkowskich, z których każde ma prawo jednego głosu. Decyzje w Radzie są podejmowane na drodze konsensusu. W jej sesjach odbywających się co miesiąc biorą udział Stali Przedstawiciele wszystkich państw członkowskich i Komisji Europejskiej  (31 ambasadorów). Przewodnictwo Rady sprawuje Sekretarz Generalny.

Raz w roku – w maju lub w czerwcu, Rada zbiera się na Sesji Ministerialnej (MCM). Zgodnie z wieloletnią praktyką na Sesji państwa OECD są reprezentowane zazwyczaj przez ministrów gospodarki (lub finansów) i – rzadziej – spraw zagranicznych. Co roku obradom przewodniczy minister jednego z krajów członkowskich, podczas gdy ministrowie dwóch innych państw pełnią funkcje wiceprzewodniczących Sesji.  

Spotkania ministerialne stanowią forum wymiany poglądów na temat stanu gospodarki światowej i polityki państw członkowskich. Rada koncentruje się na kwestiach o znaczeniu strategicznym. Rada powołała do życia szereg własnych organów, takich jak: Komitet Wykonawczy, Komitet Budżetowy i Komitet Stosunków Zewnętrznych oraz inne organy pomocnicze.

Komitet Wykonawczy, przygotowuje projekty decyzji dla Rady i dyskutuje szereg spraw o mniejszym znaczeniu. W jego skład wchodzą zastępcy Stałych Przedstawicieli.

Komitet spotyka się ponadto dwa razy do roku na wyższym szczeblu, zwykle koordynatorów krajowych, na sesjach specjalnych - stąd nazwa: Komitet Wykonawczy na Sesji Specjalnej (ECSS).

Komitet Stosunków Zewnętrznych zajmuje się kontaktami z państwami trzecimi - zarówno aspirującymi do członkostwa, jak i zainteresowanymi tylko współpracą z Organizacją. Zajmuje się również współpracą z innymi organizacjami międzynarodowymi.

Komitet Budżetowy asystuje i doradza Radzie w trakcie przygotowań do dyskusji oraz w podejmowaniu decyzji dotyczących priorytetów budżetowych, a także dwuletnich Programów Pracy i Budżetu (Programme of Work and Budget), w tym przy wnoszeniu poprawek. Monitoruje wprowadzenie w życie uzgodnionego budżetu oraz doradza w zakresie alokacji i realokacji środków finansowych.

Ciałem administracyjnym OECD jest Sekretariat, kierowany przez Sekretarza Generalnego wybieranego na pięcioletnią kadencję. Oprócz czynności administracyjnych organ ten reprezentuje Organizację na zewnątrz, przygotowuje posiedzenia Rady i Komitetu Wykonawczego oraz zajmuje się edycją licznych publikacji statystycznych, ekonomicznych i technicznych. Stanowi merytoryczne zaplecze dla działania organów OECD.

Sekretariat OECD zatrudnia około  2500 osób, w tym ok. 700 ekonomistów, prawników i  naukowców, którzy pracują w 15 głównych dyrektoriatach (działach) Sekretariatu. Pracownicy Sekretariatu są obywatelami państw członkowskich OECD, jednakże nie reprezentują tam swoich krajów, ale  pracują jako niezależni eksperci.
 
Sekretariat OECD obsługuje prace komitetów rządowych i eksperckich organów roboczych (w sumie ok. 200 organów) obejmujących swoją działalnością prawie wszystkie obszary objęte polityką rządów państw członkowskich. Najważniejszymi wśród nich są: komitet polityki ekonomicznej; przeglądów gospodarek; handlu międzynarodowego; polityki ekologicznej; administracji publicznej; zagranicznych inwestycji i przedsiębiorstw wielonarodowych oraz przepływów kapitałów i transakcji niewidocznych; rynków finansowych; spraw podatkowych; prawa i polityki konkurencji; zatrudnienia, pracy i spraw socjalnych; edukacji; rolnictwa; rybołówstwa; polityki naukowej i technologicznej; przemysłu i otoczenia biznesowego; krajów nie-członkowskich, polityki terytorialnej. Poza regularnymi sesjami organów roboczych (zwykle 1-4 rocznie) organizowane są także sesje, konferencje i seminaria.  
 
W ramach OECD działają także m.in.: Globalne Forum Nauki; Ośrodek Badań nad Edukacją; Program Wspólnych Badań nad Zarządzaniem Zasobami Biologicznymi; Program ds. Lokalnego Rozwoju Gospodarczego i Zatrudnienia; Program Badań nad Przyszłością; Program Badawczy Transportu Drogowego; Światowe Forum ds. Konkurencji; Światowe Forum ds. Zrównoważonego Rozwoju.{mospagebreak}

Organizacje afiliowane przy OECD:

W ramach tzw. „systemu OECD” funkcjonują quasi-niezależne podmioty, przy czym członkostwo w nich nie w pełni pokrywa się z członkostwem w OECD:

Międzynarodowa Agencja Energetyczna (IEA). Jest to autonomiczna organizacja powołana do życia w 1974 r. w odpowiedzi na kryzys naftowy lat 70-tych. Jej celem jest koordynacja polityki energetycznej swoich 26 członków, współpraca na rzecz bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona członków przed ewentualnymi kryzysami w tej sferze.

Agencja Energii Jądrowej (NEA). Powstała w 1957 r. Początkowo działała po auspicjami OEEC, później OECD. Jej celem jest rozwój produkcji i wykorzystania energii jądrowej, w  tym zastosowań promieniowania jonizującego, do celów pokojowych, poprzez współpracę międzynarodową oraz harmonizację działań podejmowanych na poziomie krajowym. W skład agencji wchodzi 28 państw

Komitet Pomocy Rozwojowej (DAC). Powstał w 1960 r. Jest główną płaszczyzną współdziałania krajów wysoko rozwiniętych – dawców pomocy rozwojowej. Stanowi forum wymiany doświadczeń oraz wypracowywania najlepszych praktyk w tej dziedzinie.

Centrum Rozwoju (DEV). Jest to wyodrębniony ośrodek badawczo-analityczny istniejący w ramach struktury OECD od 1962 r. i finansowany ze składek dobrowolnych. Specjalizuje się w problematyce rozwoju społeczno-gospodarczego i stanowi ośrodek badań oraz forum wymiany doświadczeń w tej dziedzinie.

Międzynarodowe Forum Transportowe (ITF). Jest to międzyrządowa organizacja transportowa powołana w 1953 r. na brukselskiej konferencji ministrów transportów siedemnastu państw europejskich. Początkowo działała (jako Europejska Konferencja Ministrów Transportu) po auspicjami OEEC, później OECD. ITF stanowi forum, na którym ministrowie państw członkowskich odpowiedzialni za sprawy transportowe dyskutują aktualne problemy z dziedziny transportu oraz wypracowują wspólne podejście do polityki, nakierowane na zapewnienie racjonalnego i spójnego rozwoju systemu transportowego. W jego skład wchodzi 51 państw.

Klub Sahelu i Zachodniej Afryki  (SWAC). Powołany w 1976 r. (początkowo jako Klub Sahelu) w związku z kryzysem, jaki w regionie Sahelu wywołały skutki długotrwałej suszy. Jego zadaniem jest obecnie wspieranie średnio- i długoterminowych projektów rozwojowych dla tego regionu – zarówno na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym.

Współpraca z podmiotami pozarządowymi:

OECD ściśle współpracuje z tzw. partnerami społecznymi: związkami zawodowymi (na forum komitetu TUAC) i z biznesu (na forum komitetu BIAC), a także z organizacjami pozarządowymi.

Rosnące znaczenie otwartego dialogu z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, przejawia się organizowaniem corocznie przez OECD, obok Ministerialnej Sesji Rady OECD, międzynarodowej konferencji – Forum OECD, stanowiącego szeroką platformę dyskusji i jednocześnie wymiany doświadczeń wobec głównych, globalnych problemów, którymi zajmuje się Organizacja.{mospagebreak}

System finansowania:

Członkostwo w OECD wiąże się dla państw z koniecznością uiszczania obowiązkowej składki członkowskiej, wpłacanej do tzw. I części budżetu OECD (ok. 50 proc. całego budżetu OECD). Ze środków finansowych I części budżetu Organizacja pokrywa koszty działalności Departamentu Ekonomicznego, dziesięciu głównych dyrekcji, które obsługują Komitety Sektorowe, wydatki Centrum ds. współpracy z Krajami Nieczłonkowskimi oraz koszty funkcjonowania obsługi administracyjno-biurowej. Ponadto do I części budżetu państwa członkowskie uiszczają składki na fundusz emerytalny OECD.

W każdym roku budżetowym OECD ustala dla każdego kraju członkowskiego wskaźnik, który stanowi procentowy udział danego państwa w budżecie organizacji w danym roku. Ustalany jest on według udziału PNB danego kraju w sumie PNB wszystkich państw członkowskich OECD (PNB po kosztach czynników produkcji z trzech lat minus 10% zużycia środków trwałych, minus 875 USD na jednego mieszkańca). W ten sposób USA opłacają niemal 25 proc. budżetu Organizacji, a Japonia – 17 proc.

Poza składkami obowiązkowymi państwa członkowskie mogą wpłacać składki dobrowolne do II części budżetu OECD, z której pokrywany jest ich udział w tzw. dodatkowych ciałach organizacji. Są one też przeznaczane na wyspecjalizowane programy OECD, w których udział jest dobrowolny.

Łącznie budżet OECD na rok 2008 wyniósł 342,9 mln. euro.

Bibliografia:

Polska w OECD, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001.

www.oecd.org (oficjalna strona OECD)
www.mg.gov.pl (oficjalna strona Ministerstwa Gospodarki RP)
www.msz.gov.pl (oficjalna strona Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP)
www.oecd.pologne.net (oficjalna strona Stałego Przedstawicielstwa RP przy OECD)