Marta Pachocka: Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki na przykładzie Kanady
W fachowej literaturze spotyka się liczne definicje konkurencyjności gospodarki narodowej. Niektóre z proponowanych definicji konkurencyjności są zbyt ogólne i posiadają niewielką użyteczność badawczą, inne zaś są precyzyjne, ale odnoszą się tylko do wycinka owego zagadnienia. Tym samym wciąż brak kompleksowego wyjaśnienia pojęcia konkurencyjności gospodarki narodowej. Warto zwrócić więc uwagę na kilka najpopularniejszych definicji w tym zakresie.
A. Boltho zakłada, iż „stopień międzynarodowej konkurencyjności gospodarki jest określany przez poziom realnego kursu walutowego oraz stosowną politykę wewnętrzną, gwarantującą równowagę bilansu wewnętrznego i zewnętrznego kraju”. Według R.B. Reicha miernikiem międzynarodowej konkurencyjności gospodarki w długim okresie jest wkład krajowej gospodarki do gospodarki światowej, niosący ze sobą wzrost dobrobytu obywateli bez obciążania przyszłych pokoleń. Natomiast R.J. Carbaugh, mimo że również wskazuje na złożoność i wielorakość definicji, sugeruje, iż tak prawdę wszystkie z nich mają pewien wspólny element. Otóż konkurencyjność na szczeblu gospodarki narodowej zależy od jej zdolności do czerpania korzyści z możliwości, jakie stwarza rynek światowy. Tak więc międzynarodowa konkurencyjność gospodarki jest to zdolność w warunkach wolnego i sprawiedliwego rynku do kreowania, produkowania i sprzedawania dóbr i usług lepszych i/lub tańszych od tych produkowanych przez inne kraje.” [1]
Zgodnie z opinią Carbaugha to właśnie owa konkurencyjność decyduje o narodowych standardach życia, a jednocześnie stanowi podstawę rozwoju i kreowania nowych miejsc pracy.
Analogiczne podejście do problemu cechuje R.B. Scotta, który rozumie konkurencyjność gospodarczą jako zdolność do sprostania konkurencyjności międzynarodowej. Miarą osiąganych wyników powinien być wzrost standardu życia, nie zaś korzystny bilans handlowy lub płatniczy i wzrost rezerw walutowych.
Dla odmiany D.Q. Mills i M.R. Lovell uważają, iż działanie na rzecz konkurencyjności oznacza harmonizację dwóch elementów: zysków i zatrudnienia, przy czym to ostatnie należy rozumieć jako zdolność do zatrudniania krajowych zasobów siły roboczej.
Zdaniem R. Dornbusha i S. Fishera konkurencyjność gospodarczą należy mierzyć ceną, jaką trzeba zapłacić partnerom handlowym w stosunku do cen konkurentów. Najważniejszy jest tu efekt końcowy, czyli względny spadek cen.
W końcu J. Mijala definiuje konkurencyjność międzynarodową jako szybki i zarazem zrównoważony rozwój kraju zgodny z ewolucją międzynarodowego układu gospodarczego. Wynika to z nieustannej ewolucji przewag komparatywnych poszczególnych państw oraz ich grup.
Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki narodowej danego kraju stanowi sumę międzynarodowej konkurencyjności funkcjonujących na terenie tego kraju podmiotów gospodarczych, w tym przedsiębiorstw. Owe podmioty konkurują ze sobą nie tylko na rynku krajowym, ale i międzynarodowym. Ważną rolę odgrywają tu także współcześnie obserwowane procesy gospodarcze jak: internacjonalizacja życia gospodarczego, regionalna integracja gospodarcza oraz wzrost znaczenia korporacji transnarodowych.
Abstrahując od różnorakich definicji międzynarodowej konkurencyjności gospodarczej, zwyczajowo wyróżnia się jej dwa rodzaje:
• Konkurencyjność o charakterze cenowym – dominuje na świecie, z wyłączeniem grupy państw najlepiej rozwiniętych
• Konkurencyjność o charakterze pozacenowym – dominuje w krajach najwyżej rozwiniętych
Mając tak szerokie spectrum definicji pojęcia konkurencyjności, jaką gospodarkę można uznać za konkurencyjną na arenie międzynarodowej?
Jest to taka gospodarka, która z jednej strony dostosowuje swoje cele społeczno-ekonomiczne oraz mechanizm funkcjonowania nie tylko do wewnętrznych warunków, ale również do uwarunkowań międzynarodowych, z drugiej zaś strony jest zdolna podjąć skuteczne działania, które nie tylko w twórczy sposób wykorzystują zmiany zachodzące w strukturze gospodarki światowej dla pobudzenia własnego rozwoju, ale także będą oddziaływać na zmiany warunków konkurencji w sposób zapewniający zwiększenie korzyści z udziału w międzynarodowym podziale pracy. Jest to więc długookresowa zdolność gospodarki danego kraju do sprostania konkurencji ze strony innych krajów i działających na ich terenie podmiotów gospodarczych. [2]
Miary międzynarodowej zdolności konkurencyjnej można podzielić na trzy kategorie:
• Wskaźniki ogólnego tempa rozwoju gospodarczego kraju (tempo wzrostu PKB, tempo kształtowania się stopy bezrobocia)
• Wskaźniki dotyczące zmian strukturalnych i zmian efektywności wykorzystania poszczególnych czynników wytwórczych
• Wskaźniki dotyczące stopnia zaangażowania w międzynarodową wymianę gospodarczą.
W odniesieniu do problemu miar międzynarodowej zdolności konkurencyjnej coraz częściej tworzy się kompleksowe opracowania jak np.:
1. Raport Międzynarodowego Instytutu Rozwoju Zarządzania – konstruując ranking krajów pod względem ich konkurencyjności bierze się pod uwagę 314 kryteriów z 20 grup, które przynależą do czterech kluczowych kategorii tematycznych. [3]
• Uwarunkowania makroekonomiczne:
Gospodarka narodowa
Handel zagraniczny
Inwestycje zagraniczne
Zatrudnienie
Ceny
• Działalność rządu
Finanse publiczne
Polityka fiskalna
Podstawy instytucjonalne
Ustawodawstwo gospodarcze
Edukacja
• Działalność gospodarcza
Wydajność
Rynek pracy
Finanse działalność zarządcza
Wpływ globalizacji
• Infrastruktura
I. podstawowa
I. technologiczna
I. naukowa
Zdrowie i środowisko
System wartości
{mospagebreak}
2. Global Competitiveness Report – raport opracowywany przez Światowe Forum Ekonomiczne. Globalny Wskaźnik Konkurencyjności (Global Competitiveness Index, GCI) jest sumą dwóch wskaźników:
• GCI (Growth of Competitveness Index) – wskaźnik wzrostu konkurencyjności
Obejmuje on trzy indeksy:
Technologiczny (stopień zaawansowania technologicznego w gospodarce)
Instytucji publicznych (jakość instytucji)
Uwarunkowań makroekonomicznych (warunku makro wpływające na wzrost)
• CCI (Current Competitiveness Index) – wskaźnik bieżącej konkurencyjności
Opiera się on na mikroekonomicznych wskaźnikach i opisuje wpływ struktur instytucjonalnych i rynkowych oraz polityki gospodarczej na wysoki bieżący poziom produkcyjności w analizowanych krajach.
Omawiając zagadnienie międzynarodowej konkurencyjności gospodarki należy wspomnieć także o międzynarodowej pozycji konkurencyjnej (konkurencji wynikowej), która jest elementem składowym międzynarodowej zdolności konkurencyjnej i wraz z nią określa międzynarodową konkurencyjność danego kraju. Miary pozycji konkurencyjnej państwa obejmują:
• Miary ex post – m.in.:
Udział w światowych obrotach handlowych towarami i usługami
Saldo obrotów bieżących
Saldo obrotów handlowych
Kurs walutowy
Terms of trade
Zasoby dewizowe kraju i kurs waluty narodowej
• Miary ex ante
Gospodarka Kanady
Źródła rozwoju gospodarki
Przed II wojną światową kanadyjska gospodarka miała charakter surowcowy. Na jej rozwój w okresie późniejszym wpłynęły głównie trzy czynniki: polityka określana mianem starego ładu gospodarczego (old order policy), zbliżenie finansowo-handlowe ze Stanami Zjednoczonymi i uwarunkowania naturalne.
Polityka starego ładu ekonomicznego była stopniowo wdrażana począwszy od przełomu lat czterdziestych i pięćdziesiątych. Za jej prekursora uznaje się Clarenca Decatura Howe’a - członka Partii Liberalnej, który pełnił funkcję ministra transportu, przemysłu obronnego i rekonstrukcji gospodarki a także ministra przemysłu i handlu Kanady. Dążył on do szybkiego wzrostu gospodarczego państwa poprzez import kapitału zagranicznego, szczególnie z USA. Omawiana old order policy zakładała budowę przewagi konkurencyjnej w oparciu o surowce mineralne i środowisko naturalne, preferencyjny dostęp do chłonnego rynku amerykańskiego sąsiada oraz środki inwestycyjne. Powojenna polityka gospodarcza w Kanadzie miała ponadto znamiona protekcyjnej polityki handlowej i ograniczania konkurencji wewnętrznej. Jej celem było zapewnienie wysokich zysków firmom, wysokich płac pracownikom i odpowiednich dochodów budżetowych na realizację programów socjalnych. Tak prowadzona polityka stwarzała stabilne warunki dla rozwoju kanadyjskiej gospodarki. W efekcie ponad 45% całego eksportu przypadało na przemysł surowcowy. Polityka starego ładu była dla kapitałów obcych swoistą gwarancją silnego zaangażowania Kanady w międzynarodową wymianę handlową.
Ogromny wpływ na sukces gospodarczy Kanady miało także zacieśnienie współpracy finansowo-handlowej z USA. Do początku lat czterdziestych zdecydowana większość kanadyjskiego eksportu była przeznaczana dla krajów europejskich. Szczególnie bliskie więzi gospodarcze łączyły Kraj Klonowego Liścia i Wielką Brytanię, co stanowiło następstwo ich powiązań politycznych. W tym okresie handel z USA odrywał rolę drugorzędną, choć również istotną.
Pierwsze porozumienie kanadyjsko-amerykańskie o charakterze gospodarczym zawarto już w 1854 roku, kiedy to zjednoczone prowincje przyszłej Kanady podpisały Reciprocity Treaty. Traktat o wzajemności ustawiał strefę wolnego handlu między wspomnianymi podmiotami, która istniała do 1886 r. II wojna światowa przyczyniła się do intensyfikacji wzajemnych kontaktów Kanady i USA, w tym na płaszczyźnie gospodarczej. Nagłe zbliżenie było przede wszystkim ukierunkowane na rozwój produkcji na potrzeby wojska oraz pomoc aliantom w Europie. Pierwsze lata powojenne upłynęły w Kanadzie pod znakiem walki o utrzymanie na dotychczasowym poziomie wielkości zatrudnienia i produkcji przemysłowej. Aby zrealizować założone cele należało zachować stare rynki zbytu i znaleźć nowe. Potencjalni partnerzy europejscy byli zbyt osłabieni po niedawnych działaniach militarnych oraz cierpieli na permanentny brak dostatecznych środków finansowych na import. Trendy w handlu światowym dodatkowo osłabiały wymianę handlową między Kanadą a Europą. Państwa wprowadzały wysokie taryfy, by chronić odradzające się gospodarki, stopniowo następował proces integracji europejskiej.
Przy takim układzie warunków zewnętrznych i wewnętrznych jedynym sensownym rozwiązaniem stała się współpraca z USA. W 1951 r. do Stanów kierowano już 65 proc. kanadyjskiego eksportu, podczas gdy do Europy – tylko 20 proc. Coraz silniejsze uzależnienie Kanady od południowego sąsiada wynikało również ze wzrostu importu amerykańskiego kapitału, głównie w postaci zagranicznych inwestycji bezpośrednich.
Za ostatni kluczowy czynnik sukcesu gospodarczego Kraju Klonowego Liścia należy uznać jej uwarunkowania naturalne. Kanada, drugie pod względem wielkości państwo świata, zajmuje powierzchnię 9 984 670 kilometrów kwadratowych. Jej terytorium jest silnie zróżnicowane geologicznie i klimatyczno-geograficznie. O wyjątkowości państwa decydują jednak liczne bogactwa mineralne oraz szeroko rozpościerające się lasy. Kanadyjskie lasy dostarczają drewna, płodów runa leśnego i futer zwierzęcych. Drzewostan obejmuje głownie cedr, świerk kanadyjski i jodłę. Natomiast zasoby mineralne są nierównomiernie położone w poszczególnych prowincjach.
• Rudy niklu – znajdują się w Ontario, Manitobie, Quebeku, Kolumbii Brytyjskiej, na Terytoriach Północno-Zachodnich
• Rudy miedzi – zlokalizowane w Ontario, Manitobie, Kolumbii Brytyjskiej i Nowej Fundlandii
• Rudy cynku i ołowiu – w Kolumbii Brytyjskiej, Manitobie, Nowej Fundlandii
• Rudy uranu – Kanada jest światowym liderem pod względem posiadanych zasobów uranu
• Rudy żelaza – w Ontario, Quebeku, Nowej Fundlandii, Kolumbii Brytyjskiej, nad jeziorem Alard i na Ziemi Baffina
• Złoża srebra – występują wraz ze złożami innych metali we wszystkich prowincjach
• Złoża złota – wydobywane tylko w Ontario, Quebeku, na Terytoriach Północno-Zachodnich
• Złoża platyny i platynowców oraz kobaltu – w okolicach jeziora Timiskaming i miasta Cobalt
Ponadto Kanada posiada rzadkie surowce metaliczne jak tytan, kadm, bizmut, molibden i antymon oraz niemetaliczny surowiec – azbest. Natomiast wśród surowców energetycznych znajdziemy: ropę naftową, gaz ziemny i węgiel kamienny.
Taka różnorodność surowców wzmacnia konkurencyjną pozycję Kanady.
Mniejsza rola w kształtowaniu kanadyjskiej gospodarki przypada rolnictwu. Użytki rolne stanowią około 15% powierzchni kraju i znajdują się głównie na terenie Wielkich Równin. Dostęp do Atlantyku i Pacyfiku oraz rozległe wody śródlądowe sprzyjają rozwojowi rybołówstwa morskiego i śródlądowego.
Przejściowe załamanie gospodarki
Na przestrzeni lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych gospodarka Kanady odnosiła sukcesy na arenie międzynarodowej. W okresie tym standard życia jej obywateli ukształtował się na jednym z najwyższych poziomów na świecie. W 1989 r. zajmowała drugie miejsce wśród krajów należących do OECD pod względem wytworzonego PKB per capita i była w ścisłej czołówce tych krajów pod węglem prywatnej konsumpcji i dochodów rozporządzalnych przypadających na jednego mieszkańca. Pomimo struktury odbiegającej od innych krajów wysoko rozwiniętych , kraj ten zachował dodatni bilans handlowy. [4]
Kanadyjska polityka gospodarcza miała jednak pewne wady. W latach 1981-1983 doszło do pierwszego kryzysu gospodarczego, a na przełomie lat 80. i 90. do kolejnego. Pod koniec lat 80. nastąpił spadek tempa wzrostu PKB i spadek dynamiki wzrostu produkcyjności, wzrosły jednostkowe koszty pracy, utrzymywał się wysoki poziom bezrobocia, ograniczony poziom inwestycji w rozwój technologii i podnoszenie kwalifikacji, wzrósł deficyt budżetowy, dług publiczny i zagraniczny.
Kanada rozwijała swoje działy surowcowe i opierała na nich eksport, podczas gdy w analogicznym okresie inne kraje wysoko rozwinięte istotnie ograniczały eksport surowców, a kładły nacisk na rozwój eksportu produktów przemysłowych. W takiej sytuacji brak niezbędnych reform groził poważnym kryzysem gospodarczym. [5]
{mospagebreak}
Nowa polityka gospodarcza
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych podjęto pierwsze znaczące działania, których celem była poprawa kondycji gospodarki Kanady i jej pozycji konkurencyjnej na arenie międzynarodowej. Kanada silniej zaangażowała się w rozmowy prowadzone na forum GATT, dotyczące procesów liberalizacji wymiany handlowej. Poparła także pomysł przekształcenia GATT w Światową Organizację Handlu oraz przystąpiła do pogłębiana gospodarczej współpracy z USA.
Początki zbliżenia handlowego kanadyjsko-amerykańskiego sięgały roku 1854, kiedy to podpisano wspomniany wcześniej układ o wolnym handlu, zwany traktatem wzajemności. W 1965 roku oba państwa przystąpiły do umowy Auto-Pact, [6] która umożliwiała swobodny handel pojazdami (samochodami osobowymi, autobusami, tirami) i częściami pojazdów. Jednak dla postępującego procesu integracji na kontynencie północnoamerykańskim szczególne znaczenie miały dwie inne umowy – CUSFTA i NAFTA. Propozycję utworzenia jednolitego obszaru gospodarczego na kontynencie wysunął już w 1980 r. prezydent USA, Ronald Reagan. Pierwszym etapem realizacji jego koncepcji były negocjacje między Kanadą a Stanami. Z kolei w 1985 r. strona kanadyjska wyszła z oficjalną inicjatywą w tym zakresie. W efekcie 2 stycznia 1988 r. amerykański prezydent Reagan oraz kanadyjski premier Mulroney podpisali porozumienie CUSFTA, [7] które weszło w życie z dniem 1 stycznia następnego roku.
Kanadyjsko-Amerykański Układ Wolnego Handlu zakładał eliminację barier w handlu towarami i usługami w ciągu 10 lat od wejścia w życie, z wyłączeniem taryf celnych na tekstylia i części samochodowe po stronie amerykańskiej i wyrobów przemysłu piwowarskiego po stronie kanadyjskiej. Zagwarantowano w nim stworzenie warunków do uczciwej konkurencji, liberalizację zasad inwestowania i ustanowienie procedury wykonawczej umowy wraz z procedurą rozstrzygania sporów handlowych.
Nowością był artykuł 105 mówiący o klauzuli narodowej w odniesieniu do inwestycji oraz wymiany towarów i usług. Oznaczała ona, że każdy kraj miał kontynuować swoją niezależną politykę powstrzymując się jednak od stosowania dyskryminacji wobec partnera – jego towarów, inwestycji i usług. Układ gwarantował ponadto kanadyjskim producentom energetycznym szerszy dostęp do rynku amerykańskiego, co było szczególnie ważne ze względu na możliwości zwiększania skali wydobycia i produkcji ropy naftowej, gazu ziemnego, uranu i elektryczności. Miał on również zapewnić, dzięki mechanizmowi rozstrzygania sporów, stosowanie uczciwych zasad handlu i weryfikację zasad antydumpingowych. [8]
Kolejnym posunięciem było przystąpienie Kanady do NAFTA, czyli Północnoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu. Proces powołania tego stowarzyszenia przebiegał jednak odmiennie niż w przypadku CUSFTA. Tym razem to USA i Meksyk jako pierwsze podjęły rozmowy o utworzeniu nowego porozumienia o strefie wolnego handlu, a Kanadzie zaproponowano przystąpienie do dalszych negocjacji. Mimo pewnych wątpliwości, Kraj Klonowego Liścia wyraził zgodę na rozpoczęcie rokowań. W grudniu 1992 r. prezydent USA – G. Bush, prezydent Meksyku – Carlos Salinas de Gortari i premier Kanady – B. Mulroney podpisali Układ, uprzednio parafowany w San Antonio. Umowa weszła w życie z dniem 1 stycznia 1994 roku. Tym samym powstał ogromny rynek, który w ujęciu ilościowym i jakościowym można jedynie porównać do potencjału Unii Europejskiej. Artykuł 102 wymienia następujące cele NAFTA:
• Eliminacja barier handlowych w zakresie przepływu dóbr i usług
• Wspieranie warunków uczciwej konkurencji w strefie wolnego handlu
• Zwiększenie możliwości inwestycyjnych i swobodniejszego przepływu kapitału
• Zapewnienie ochrony własności intelektualnej
• Ujednolicenie prawa pracy i przepisów z zakresu ochrony środowiska
• Wprowadzenie mechanizmów rozstrzygania sporów i zapobiegania konfliktom
Przystąpienie Kanady do omawianego porozumienia budziło kontrowersje już w trakcie negocjacji jego warunków. Obawiano się wzrostu bezrobocia i spadku wynagrodzenia, które miały stanowić następstwo m.in. relokacji zakładów produkcyjnych z Kanady do Meksyku. Po 1994 r. faktycznie niektóre zakłady, szczególne przemysłu odzieżowego i tekstylnego, zostały przeniesione z Toronto, Montrealu i Winnipeg poza Kanadę.
Ponadto po podpisaniu NAFTA pojawiły się zarzuty o postępujące uzależnianie się od USA kosztem pogorszenie współpracy i relacji między poszczególnymi prowincjami. Warto zwrócić także uwagę na ocenę Układu przez społeczeństwo kanadyjskie zaprezentowane w tabeli poniżej. Na pytanie o ocenę efektów NAFTA padły następujące odpowiedzi:
| Bardzo korzystne | 11 proc. |
| Korzystne | 36 proc. |
| Nie mają znaczenia - są neutralne | 22 proc. |
| Negatywne | 20 proc. |
| Bardzo negatywne | 11 proc. |
Niezadowolenie społeczne nie zmienia jednak faktu, iż w ciągu dwóch lat obowiązywania porozumienia eksport Kanady do USA i Meksyku wzrósł łącznie o 20 proc., a import o 15 proc. Stany Zjednoczone nadal pozostały kluczowym partnerem handlowym Kanady.
Kanada jest aktywna także na rynkach poza Ameryką Północną. W 1996 r. podpisała CCFTA [9] – umowę o wolnym handlu z Chile, która weszła w życie z dniem 5 lipca 1997 r. Układ ten gwarantuje zniesienie ceł na 75 proc. kanadyjskiego eksportu przemysłowego do Chile oraz usunięcie w ciągu 5 lat chilijskiego 11 proc. cła przywozowego na większość pozostałych towarów przemysłowych i surowców. Co więcej, Kanada uzyskała lepszy dostęp do rynku artykułów rolnych w Chile. Celem umowy jest także eliminacja podwójnego opodatkowania.
Analogiczną umowę podpisano z Izraelem. Canada-Israel Free Trade Agrement, czyli CIFTA nabrała mocy prawnej 1 stycznia 1997 r. Na jej podstawie Kanada uzyskała dostęp do rynku izraelskiego na warunkach przyznanych wcześniej USA i UE. Układ o wolnym handlu – CCRFTA [10] podpisano także między Kanadą a Kostaryką.
Otwarciu kanadyjskiej gospodarki w latach 90. towarzyszyła liberalizacja handlu wewnętrznego. 18 lipca 1994 r. premierzy prowincji i terytoriów przystąpili do pierwszego porozumienia w tym zakresie. Umowa o Handlu Wewnętrznym [11] weszła w życie rok później, a jej podstawowa zasada głosiła, iż władze poszczególnych prowincji i terytoriów zagwarantują swobodny przepływ osób, towarów, usług i inwestycji wewnątrz kraju. Układ wprowadza także zasadę wzajemnej niedyskryminacji i zakazuje podejmowania działań, które prowadzą lub mogą prowadzić do erozji wewnętrznych powiązań handlowych.
{mospagebreak}
Umowa o wolnym handlu wewnętrznym jest kompromisem, który udało się osiągnąć po wielu latach dyskusji i negocjacji na szczeblu federacji i poszczególnych prowincji i terytoriów. Umożliwiła ona prowincjom zmianę ich polityki i praktyk handlowych w celu znoszenia barier handlowych i podniesienia wewnętrznej integracji gospodarczej bez ograniczania uprawnień poszczególnych prowincji w innych sferach ich działalności. Ponadto powołuje odpowiednie międzyrządowe struktury operacyjne, które umożliwiają koordynację działań zmierzających do sprawnej eliminacji istniejących barier handlowych. [12]
Nowa strategia przemysłowa
Ważnym elementem budowania silnej pozycji konkurencyjnej państwa we współczesnym świecie jest wiedza. To ona obok kapitału fizycznego, finansowego i surowców naturalnych w znacznym stopniu przyczynia się do wzrostu gospodarczego. Stąd też popularność koncepcji „gospodarki opartej na wiedzy”.
Pod koniec lat dziewięćdziesiątych kanadyjskie Ministerstwo Przemysłu oceniało, iż państwo ma duże szanse i wystarczający potencjał ekonomiczny by stać się w przyszłości jednym z liderów współczesnej światowej gospodarki opartej na wiedzy. W tym celu należało skoncentrować się na pięciu podstawowych elementach nowej strategii przemysłowej:
1. Wzroście i utrzymaniu wysokiego udziału w handlu światowym
2. Poprawie warunków dla inwestycji
3. Wsparciu innowacyjności i stworzeniu gospodarki opartej na wiedzy
4. Uczynieniu z Kanady kraju najbardziej otwartego i połączonego ze światem
5. Stworzeniu sprawiedliwego, efektywnego i konkurencyjnego środowiska gospodarczego
Realizacja powyższych założeń miała zapewnić osiągnięcie stabilnego wzrostu gospodarczego, trwałego wzrostu zatrudnienia i wzrostu dochodów.
Aktualna sytuacja gospodarcza Kanady
Współcześnie Kanadę uważa się za jedną z najsilniejszych gospodarek świata. Jest ona członkiem licznych regionalnych i międzynarodowych organizacji gospodarczych i finansowych, w tym:
NAFTA [13]
APEC [14]
ILO [15]
WTO [16]
OECD [17]
Banku Światowego
IMF [18]
Kanada przynależy też do państw z Grupy G8. [19]
W 2006 r. wzrost gospodarczy w Kanadzie wyniósł 2,7 proc., a PKB per capita mierzone parytetem siły nabywczej szacowano na 35 600 dolarów. Najbardziej dochodowym sektorem był oczywiście sektor usług, który odpowiadał za 68,5 proc. PKB. Przychody z przemysłu stanowiły 29,2 proc. PKB, a rolnictwo zaledwie 2,3 proc..
Kanada, której liczba ludności kształtuje się na poziomie 33 390 141 osób, liczy sobie ponad 17 590 000 aktywnych zawodowych. 75 proc. jest zatrudnionych w szeroko rozumianym sektorze trzecim. Zdecydowanie mniej osób pracuje w przemyśle wytwórczym (14 proc.) i budownictwie (5 proc.). Tradycyjnym rolnictwem zajmuje się tylko 2 proc. aktywnych zawodowo.
O bardzo dobrym stanie kanadyjskiej gospodarki świadczy niski wskaźnik bezrobocia na poziomie 6,4 proc. oraz fakt, iż w ekonomicznej nomenklaturze Kraju Klonowego Liścia nie istnieje oficjalna definicja linii ubóstwa. W 2006 roku inflacja wyniosła 2 proc., czyli utrzymywała się na zadowalającym poziomie.
Kanada prowadzi bardzo aktywną zagraniczną politykę handlową. Wynika to ze stosunkowo niskiej chłonności rynku wewnętrznego a tym samym niedostatecznego popytu na wytwarzane dobra. Stąd też aktywność na arenie międzynarodowej i stała poprawa swojej pozycji konkurencyjnej są warunkiem niezbędnym do dalszego umacniania gospodarki Kanady. Główni klienci Kanady to USA (84,2 proc.), Japonia (2,1 proc.) i Wielka Brytania (1,8 proc.). Natomiast do najważniejszych dostawców kraju należą: USA (56,7 proc.), Chiny (7,8 proc.) i Meksyk (3,8 proc.).
Wnioski
Na przełomie XX i XXI wieku Kanada stała się jedną z największych potęg gospodarczych świata. Polityka starego ładu gospodarczego, współpraca handlowo-finansowa ze Stanami Zjednoczonymi oraz właściwe wykorzystanie własnych bogactw naturalnych pozwoliły państwu, którego terytorium pokrywa w dużej mierze wieczna zmarzlina, wznieść fundamenty wydajnej i skutecznej gospodarki. Reformy z lat dziewięćdziesiątych wyeliminowały nieprawidłowości dotychczasowej polityki ekonomicznej i wzmocniły Kanadę. U progu XXI wieku Kraj Klonowego Liścia uzyskał stabilną i silną międzynarodową pozycję konkurencyjną. Wzrosły udziały państwa w handlu światowym, nastąpiły zmiany w strukturze towarowej handlu z zagranicą oraz uzyskano dodatnie saldo wymiany towarowej z USA. Ponadto w 1996 r. Kanada stała się eksporterem netto bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Na skutek reform wewnątrzpaństwowych obniżono poziom bezrobocia i inflację, zrównoważono budżet i ograniczono dług publiczny. W efekcie Kanada uzyskuje wysokie pozycje w międzynarodowych rankingach konkurencyjności.
W ostatnio opracowanym raporcie Global Competitiveness Report 2006-2007 Kanada zajęła 16 miejsce na 125 możliwych, co oznacza spadek o trzy miejsca w stosunku do rankingu 2005-2006. Dla porównania Polska znalazła się na pozycji 48, obniżając zajmowaną pozycję aż o 5 miejsc.
Bibliografia:
• Bożyk P., Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna, PWE, Warszawa 2004.
• Zawiślińska I., Gospodarka Kanady przełomu wieków. Międzynarodowa pozycja konkurencyjna, SGH, Warszawa 2003.
Zasoby sieciowe:
• Governement of Canada: http://www.gc.ca/.
• http://www.canadianeconomy.gc.ca/.
• http://www.panstwa.com/.
• http://www.statcan.ca/.
• NAFTA Secretariat: http://www.nafta-sec-alena.org/DefaultSite/index.html/.
• Strona CIA: The World Factbook: https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/.
• Strona OECD: www.oecd.org/.
• The Economist: http://www.economist.com/index.cfm/.
• World Economic Forum: http://www.weforum.org/.
• WTO: http://www.wto.org/.
Inne:
• Multimedialna Złota encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
[1] I. Zawiślińska, Gospodarka Kanady przełomu wieków. Międzynarodowa pozycja konkurencyjna, SGH, Warszawa 2003, s. 12-13.
[2] Ibidem, s. 15.
[3] Ibidem, s. 16-17.
[4] Ibidem, s. 127.
[5] Passim
[6] The Canada-United States Automotive Agreement
[7] Canada-United States Free Trade Agreement
[8] I. Zawiślińska, op.cit, s. 129.
[9] Canada-Chile Free Trade Agreement
[10] Canada-Costa Rica Free Trade Agreement
[11] Agreement on Internal Trade, AIT
[12] I. Zawiślińska, op.cit, s. 149.
[13] North American Free Trade Agreement (Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu) – porozumienie podpisane przez Kanadę, USA i Meksyk w dniu 7 października 1992 r. Weszło w życie 1 stycznia 1994 r. Strony układu miały znieść stawki celne w handlu wzajemnym przy jednoczesnym zachowaniu odrębnej polityki celnej wobec państw trzecich.
[14] Asia-Pacific Economic Cooperation – układ integracyjny, zakładający współpracę gospodarczą krajów Azji i Pacyfiku. Porozumienie podpisano w 1989 r. w Canberze pomiędzy 12 krajami, w tym z udziałem Kanady. Obecnie APEC liczy sobie 21 państw członkowskich. Do celów APEC należy m.in.: likwidacja barier celnych, współpraca technologiczna, podejmowanie działań na rzecz wzrostu gospodarczego i sprawiedliwego rozwoju.
[15] International Labour Organization (Międzynarodowa Organizacja Pracy, MOP)
[16] World Trade Organization (Światowa Organizacja Handlu)
[17] Organization for Economic Cooperation and Development (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju)
[18] International Monetary Fund (Międzynarodowy Fundusz Walutowy)
[19] G8 – to grupa siedmiu najbardziej uprzemysłowionych państw świata i Rosji, która łącznie obejmuje: Wielką Brytanię, Francję, Niemcy, Włochy, Japonię, Stany Zjednoczone, Kanadę i Rosję. Przedstawiciele wymienionych państw począwszy od 1975 roku spotykają się na corocznych szczytach, poświeconych głównie problematyce gospodarczej. Kanada uczestniczy w pracach Grupy od 1976 r., a Rosja od 1998. G8 nie stanowi organizacji międzynarodowej, lecz jest formą bliższej współpracy ponadnarodowej pomiędzy najsilniejszymi graczami gospodarczymi współczesnego świata. Pewne kontrowersje budzi brak ChRL wśród państw członkowskich Grupy. Decyzje podejmowane podczas szczytów G8 mają duży wpływ na kierunek działań takich organizacji jak: BŚ, WTO i IMF.
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
