Polska-Niemcy/ Bez roszczeń i reparacji - ekspertyza
Nie ma podstaw prawnych do odszkodowań między Polską a Niemcami - taki jest ogólny wniosek z dokumentu pt. "Ekspertyza w sprawie roszczeń z Niemiec przeciwko Polsce w związku z drugą wojną światową". Autorami opracowania są wybitni specjaliści prawa międzynarodowego, prof. dr hab. Jan Barcz - kierownik Katedry Prawa Europejskiego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz prof. dr hab. Jochen A. Frowein - emerytowany dyrektor Max-Planck-Institut für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht w Heidelbergu.
Przedstawiona w mijającym tygodniu w Warszawie i Berlinie ekspertyza została sporządzona na zlecenie polskiego i niemieckiego rządu i jest - jak się ocenia - dokumentem o ogromnej wadze z punktu widzenia kwestii odszkodowawczych.
Jak podsumowuje niemiecka Deutsche Welle, ekspertyza przywiązuje wielką wagę do oświadczenia kanclerza Gerharda Schrödera złożonego 1 sierpnia br. w Warszawie; wbrew interpretacjom prasowym miało ono mieć nie tylko znaczenie polityczne, lecz jest wiążące z punktu widzenia prawa międzynarodowego. Rząd RFN jednoznacznie wykluczył dochodzenie międzypaństwowych roszczeń Niemiec w stosunku do Polski, traktuje je jako pozbawione podstawy prawnej i w żadnym wypadku nie będzie popierał roszczeń indywidualnych - informuje Deutsche Welle, powołując się na zdanie ekspertów. Według J.Barcza i J.Froweina, przesłanki do podobnych roszczeń nie istnieją ani w płaszczyźnie prawa międzynarodowego ani też w myśl prawa niemieckiego i polskiego. Obydwaj badacze współpracowali wcześniej m.in. podczas procesu tworzenia traktatów dwustronnych RFN i Polski.
Deutsche Welle podsumowuje wynik ekspertyzy: Na mocy Umowy Poczdamskiej z 1945 r. Polska rozciągnęła suwerenność na byłe obszary Rzeszy i jako suweren mogła dokonać przewłaszczeń. To z kolei nastąpiło bez odszkodowania i zrodziło w związku z tym zasadnicze pytanie: czy z tego tytułu nie ma przypadkiem roszczeń? Zgodnie z polskim stanowiskiem nie, ponieważ przewłaszczenia stanowiły część reparacji. Stanowisko niemieckie jest w tym punkcie odmienne, jednak: zobowiązania Niemiec określa Układ Przejściowy (Überleitungsvertrag) zawarty w latach 1952-54; dotyczył on tzw. masy zachodniej. Jak informuje DW, "Polska znalazła się w innym, bardzo niekorzystnym obszarze regulacji. Nie była też stroną istotnych porozumień, podpisanych między RFN a państwami zachodnimi. Jednakże te porozumienia tworzyły określoną praktykę i zawierały zobowiązanie Republiki Federalnej, że - również w obliczu innych umów - żadnych roszczeń z tytułu przewłaszczeń nie będzie kierować wobec sprzymierzonych i państw, które walczyły z III. Rzeszą. Tą inną umową jest w tym wypadku Umowa Poczdamska". Drugim argumentem o zasadniczej wadze ma być fakt, że traktat "2 plus 4" (zawarty we wrześniu 1990 r. między RFN i NRD a ZSRR, USA, Wielką Brytanią i Francją) zamknął kwestie związane z przeszłością w stosunku do zjednoczonych Niemiec; jeżeli więc nie mogą być wnoszone jakiekolwiek roszczenia w związku z drugą wojną światową, to - zgodnie z logiką prawa - stwierdzenie to działa także w drugą stronę; wykluczone są więc zarówno reparacje, jak i odszkodowania - także indywidualne.
Pojawiają się już pierwsze komentarze ekspertyzy. Były ambasador Polski w RFN, Janusz Reiter, zauważył np., że wprawdzie ekspertyza prawna doprowadziła do odprężenia we wzajemnych stosunkach, tym nie mniej nie rozwiązuje to na razie problemu. Według prezesa Centrum Stosunków Międzynardowych, dyskusja, jaką obserwowaliśmy w minionych miesiącach zniszczyła wiele z tego, co udało się zbudować przez ostanie 15 lat.
/Centrum Stosunków Międzynardowych, dialogonline.org, Deutsche Welle, MSZ, MSZ - polsko-niemiecka współpraca, in./
Zob. także: Ekspertyza w sprawie roszczeń z Niemiec przeciwko Polsce w związku z drugą wojną światową [ekspertyza (przyp. PSZ.PL) sporządzona na zlecenie rządów Republiki Federalnej Niemiec i Rzeczypospolitej Polskiej przez prof. dr hab. Jana Barcza, kierownika Katedry Prawa Europejskiego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz prof. dr hab. Jochena A. Froweina, emerytowanego dyrektora Max-Planck-Institut für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht w Heidelbergu. Niniejsza ekspertyza sporządzona została w języku niemieckim. Za tekst w języku polskim odpowiedzialność ponosi prof. dr hab. Jan Barcz (2 listopada 2004 r.)], Die Nulloption scheint ein Faktum zu sein: Bemerkungen zum deutsch-polnischen Reparationsstreit [Jerzy Kranz, Klaus Bachmann - Centrum Stosunków Międzynarodowych: Reports&Analyses 11/04] oraz Spółka Pruskie Powiernictwo: Czy mają szanse powodzenia? [Thorsten Klute - prawnik, wspólnik kancelarii prawnej Bechtel & Klute w Versmold (w:) Dialog - deutsch-polnisches Magazin, 66-67/2004].
Saulius Skvernelis nowym premierem Litwy
