Paweł Smoleński: Arab strzela Żyd się cieszy

• arabowie
• izrael
• palestyna

Konflikt izraelsko-palestyński oraz szerzej pojmowany izraelsko-arabski jest przedmiotem zainteresowania polityków, naukowców, publicystów i pisarzy. Wszyscy próbują odpowiedzieć na pytania o przyczynę sporu oraz sposób jego rozwiązania. Paweł Smoleński w prezentowanej książce skupia się jednak na paradoksach współżycia obu wspólnot ukazując je w mało znanym świetle. Historie opisane przez polskiego publicystę są nieszablonowe i pozwalają lepiej zrozumieć istotę konfliktu na Bliskim Wschodzie. Dotyczy on w praktyce każdej sfery życia nie wykluczając sportu. Smoleński opisując arabski klub piłkarski Abna Sakhnin szkolony przez Żyda zwyciężającego w kolejnych rozgrywkach izraelskiej ligi oraz stającego się dumą narodową Arabów pokazuje więcej niż tabele z datami kolejnych bliskowschodnich wojen.

Reportaże o współczesnym Izraelu ukazują także niestereotypowe zachowania mieszkańców Hajfy czy Tel Awiwu. Rozmówcy autora, różnorodni, pełni zaangażowania, rozważni ale też i wewnętrznie zagubieni pokazywali odcienie swojego państwa, w którym zarówno Arabowie mieszkający w Izraelu jak i Żydzi czują się często nieswojo, jakby w gorsecie narzuconym przez narrację polityczno-narodowo-religijną innych. Z drugiej strony większość bohaterów Smoleńskiego przyznaje, że współczesny Izrael daje możliwość ograniczonej, ale jednak, ekspresji politycznej w postaci arabskich posłów w Knesecie lub istnienia zróżnicowanej prasy. Daje to poczucie częściowej wolność, którą chce się stale poszerzać.

Książka Arab strzela Żyd się cieszy jest również opowieścią o poczuciu wyższości jednych wobec drugich oraz często upokarzającym traktowaniu przez izraelskich urzędników mieszkających na tych terenach Palestyńczyków. Jak w soczewce skupiają się wtedy wszystkie stereotypy i uprzedzenia wobec drugiej strony sporu. Przełamanie tych barier wymaga wielkiej pracy (o przykładach której pisze Smoleński), poświęcenia i obustronnego dystansu, o który bardzo trudno. Dobrze ilustruje to jedna z anegdot przywoływana przez autora: „Said znów zniża głos do suflerskiego szeptu, tak żeby z całą pewnością słyszeli go wszyscy dookoła: - Zdradzę ci drugi sekret. My, Arabowie, wiemy, że światem rządzi cwana, podstępna żydowska konspiracja. Chcesz dowodu? Pierwszy z brzegu: swojego człowieka, Joszuę z Nazaretu, uczynili Bogiem chrześcijan, bo chrześcijanie dają się nabierać jeszcze łatwiej niż my. Nie śmiej się. Taką opinię możesz usłyszeć od przytomnych, zdawałoby się, ludzi.”

Zbiór reportaży i przemyśleń Pawła Smoleńskiego warto polecić nie tylko znawcom Bliskiego Wschodu, a przede wszystkim ludziom ciekawym świata i jego współczesnego oblicza.

Paweł Smoleński, Arab strzela Żyd się cieszy, Świat Książki 2012, ss. 165