Chińska polityka nuklearna - sztuka wprowadzania w błąd?

• broń atomowa
• chiny
• _azjanews

Chiny poczyniły w ostatnich latach duży postęp w kwestii rozwoju strategicznych sił nuklearnych i środków niezbędnych do ich przenoszenia. Jest to rezultat głębokiej modernizacji chińskiej armii -  unowocześnienie opiera się przede wszystkim na przejściu z ilościowego modelu ery mechanicznej do jakościowego modelu ery informatycznej. W związku z tymi zmianami rozwijają się także chińskie siły nuklearne, co służy przede wszystkim zapewnieniu realnej możliwości tzw. drugiego uderzenia.

Chiny rozpoczęły badania nad bronią jądrową już w latach 50. przy znacznej pomocy sowieckiej w postaci doradztwa technicznego, niezbędnego sprzętu i ekspertów w dziedzinie energetyki jądrowej. Decyzja o stworzeniu niezależnych strategicznych sił jądrowych zapadła nie później niż w 1956 r. i jej postanowienia miały być realizowane w ramach dwunastoletniego Planu Naukowego przedstawionego w tym samym roku na VIII Zjeździe KPCh. Pomimo ochłodzenia relacji na linii Moskwa – Pekin na początku lat 60. i zakończenia sowieckiej pomocy, Chiny kontynuowały prace nad bronią jądrową. Z jednej strony dążono do przerwania monopolu jądrowego supermocarstw i zapewnienia większego bezpieczeństwa Chinom wobec realnego wówczas zagrożenia ze strony USA i ZSRR. Z drugiej strony broń atomowa zwiększała wpływ i prestiż na arenie międzynarodowej. W trakcie 32 miesięcy Chiny zdołały zdetonować pierwszy ładunek atomowy (16 października 1964 r.), wyprodukować pierwszą rakietę balistyczną (25 października 1966 r.), jak również zdetonować bombę wodorową (14 czerwca 1967 r.).

Oficjalna polityka Chin wobec broni nuklearnej oparta jest na trzech zasadach: „no first use”, utrzymaniu ograniczonych sił jądrowych i wspieraniu pełnego światowego rozbrojenia jądrowego. Państwo Środka konsekwentnie zapewnia o zasadzie „no-first use”, stwierdzając, że „nigdy i w żadnych okolicznościach” nie użyje broni nuklearnej jakopierwsze przeciwko jakiemukolwiek państwu. Chiny skupiają się na utrzymaniu nuklearnej struktury sił zbrojnych tak, aby przetrwać atak jądrowy i być zdolnym do silnego kontruderzenia. W najnowszej Chińskiej Białej Księdze dot. obronności (China’s National Defense), opublikowanej w 2010 r., Chiny wzywają pozostałe mocarstwa jądrowe do zaprzestania badań nad nowymi typami głowic, redukcji arsenałów i porzucenia polityki odstraszania opartej na pierwszym użyciu broni atomowej. Zapewniają również, że nie uwikłają się w nuklearny wyścig zbrojeń. W kwestii programu jądrowego Iranu i Korei Północnej Pekin opowiada się za konstruktywnym dialogiem i pokojowym rozwiązaniem sporu. Chiny podkreślają również większe zaangażowanie na rzecz rozbrojenia i nieproliferacji broni masowego rażenia.

Niezależnie od tego Chiny w ostatnich latach realizują program modernizacji własnych sił strategicznych. Po pierwsze, Chińczycy rozbudowują technologie szybkiego transportowania nuklearnych pocisków balistycznych (pociski na paliwo stałe), co ma duże znaczenie strategiczne w kontekście „atomowego rewanżu”. Po drugie, w ramach modernizacji chińskiej floty następuje budowa nowoczesnych atomowych okrętów podwodnych Jin i wystrzeliwanych z nich pocisków balistycznych z głowicami nuklearnymi (SLBM) – JL-2. Po trzecie, Pekin pracuje nad wdrożeniem nowego rodzaju pocisku międzykontynentalnego, zdolnego do transportu wielu głowic jądrowych.

Stosunek do nieproliferacji broni jądrowej

Chiny w ostatnich latach są aktywnym uczestnikiem reżimów mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. W 1992 r. Państwo Środka przystąpiło do Traktatu o Nieproliferacji Broni Jądrowej (Nuclear Non-Proliferation Treaty), a w 1996 r. podpisało Traktat o Całkowitym Zakazie Prób z Bronią Jądrową (Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty). W późnych latach 90. Chiny podpisały szereg porozumień bilateralnych ze Stanami Zjednoczonymi w sprawie powstrzymania eksportu rakiet balistycznych do takich państw jak Pakistan i Indie. Również w XXI w. Pekin czynnie uczestniczy w reżimach przeciwdziałających rozprzestrzenianiu broni jądrowej - wystarczy wymienić przystąpienie w 2004 r. do Grupy Dostawców Jądrowych (Nuclear Supplies Group), poparcie w tym samym roku rezolucji ONZ nr 1540 o środkach zapobiegania proliferacji, a 5 lat później rezolucji ONZ nr 1887, mającej na celu większe zaangażowanie państw w procesy rozbrojenia i przeciwdziałania proliferacji. Należy wspomnieć o odgrywanej przez Pekin roli gospodarza rozmów sześciostronnych na temat denuklearyzacji Półwyspu Koreańskiego
, udziale w rozmowach w sprawie programu nuklearnego Iranu, czy zawieszeniu produkcji materiałów rozszczepialnych w ramach negocjowanego Traktatu o Zakazie Produkcji Materiałów Rozszczepialnych (Fissile Material Cutoff Treaty).

Chiński potencjał nuklearny

Chiny w ostatnich latach poczyniły istotny postęp zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym, ulepszając własne siły strategiczne. Charakteryzując chiński potencjał nuklearny należy skupić się przede wszystkim na rakietach balistycznych Dong Feng (wschodni wiatr) typu ziemia-powietrze oraz wystrzeliwanych z okrętów podwodnych pocisków Julang (fala przypływu), gdyż to one stanowią główny element triady jądrowej tego kraju.

Chiński arsenał nuklearny w przybliżeniu liczy ok. 55-65 międzykontynentalnych pocisków balistycznych (ICBM) w tym 20 pocisków DF-5, napędzanych paliwem ciekłym o zasięgu ponad 13 tys. km. Istotniejszym z punktu widzenia strategicznego Chin są międzykontynentalne rakiety balistyczne na paliwo stałe, odpalane z mobilnych wyrzutni kołowych, co czyni je mniej podatnymi na wyeliminowanie w ramach tzw. pierwszego uderzenia. Opracowano dwie wersje tej broni: DF-31 i DF-31A, posiadające zaawansowany system nawigacji bezwładnościowej, który może współpracować z GPS. Pierwsza z nich, wprowadzona do użytku operacyjnego w 2006 r., osiąga odległość co najmniej 7200 km. Natomiast druga, o zasięgu ponad 11 200 km, zdolna do zmiany celu w trakcje lotu (tzw. system MARV), osiągnęła zdolność operacyjną w 2007 r. Według szacunkowych danych USA w chwili obecnej Chiny dysponują 20-40 pociskami typu DF-31 i DF-31A.

Drugi Korpus Artylerii posiada również rakiety balistyczne średniego zasięgu z głowicami jądrowymi DF-3A – wprowadzone do uzbrojenia w 1971 r. - a także mające je zastąpić DF-21. Liczba pierwszych z nich szacowna jest na 15-20, drugich na 85-95 sztuk.

Równocześnie rozwijane są badania nad SLBM. Chiny posiadają aktualnie pociski typu JL-1 i JL-2 - jednak oba nadal są testowane. Pociski JL-2 (morska wersja DF-31) mają być kompatybilne z nowoczesnymi okrętami podwodnymi o napędzie jądrowym Jin (typu 094). W chwili obecnej chińska flota posiada dwa okręty tej klasy, a trzeci jest w trakcie budowy. Jednak jak wynika z dorocznego raportu Departamentu Stanu USA dla Kongresu na temat potęgi militarnej ChRL, w dalszym ciągu pociski JL-2 nie osiągnęły zdolności operacyjnej (pierwotnie miały wejść do służby w 2010 r.).

Należy również odnotować, że Chiny posiadają bombowce są w posiadaniu bombowców starszej generacji H-6 przystosowane do przenoszenia ładunków nuklearnych, jednak nie są one istotnym elementem chińskiego potencjału atomowego.

Chiny posiadają aktualnie około 200-240 głowic nuklearnych, które mogą być przenoszone przez samoloty, rakiety balistyczne wystrzeliwane z lądu i z okrętów podwodnych, a także przez broń konwencjonalną. Ocenia się jednak, że tylko około 175 ma status operacyjny, czyli jest rozmieszczonych na rakietach pozostających w stanie gotowości bojowej. Strukturę chińskiego potencjału strategicznej broni rakietowej wraz z możliwością umieszczenia w nich głowic nuklearnych ilustruje Tabela 1.

Chiny, choć do tej pory nie zdecydowały się na taki krok, dysponują technicznymi możliwościami wyposażenia swych rakiet w kilka głowic jądrowych pozwalających na jednoczesne uderzenie w kilka niezależnych celów przy odpaleniu jednej rakiety (tzw. MIRV- Multiple Independently Re-entry targetable Vehicle). Ponadto, jak wynika z danych wywiadowczych USA, Chiny rozbudowują „podziemny chiński mur” – sieć jaskiń i tuneli, mających zapewnić ochronę tamtejszego arsenału nuklearnego przed „pierwszym uderzeniem”. Sieć ta może mieć ponad 5000 km i składa się z sześciu kompleksowych baz wojskowych.

Tabela 1. Chińskie strategiczna broń rakietowa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Military Power of the People’s Republic of China 2010, Anuual Report to Congress, Department of Defense, Washington 2010, s. 66.

Konkluzje

Chiny w ostatnich latach prowadzą intensywne prace nad modernizacją swoich sił strategicznych. Nowa generacja mobilnych pocisków, system MARV i głowice bojowe MIRV oraz sieć podziemnych tuneli mają zapewnić żywotność strategicznego czynnika odstraszania Chin wobec głównych aktorów klubu atomowego. Chińska modernizacja sił jądrowych wynika przede wszystkim z globalnego rozwoju technologii wojskowych, w tym z wprowadzenia nowego typu głowic jądrowych czy systemów obrony rakietowej. Trzeba pamiętać, że Chiny nadal pozostają opóźnione pod względem technologicznym wobec innych państw, toteż modernizacja własnych sił zbrojnych, w tym arsenału jądrowego, jest naturalnym działaniem z punktu widzenia zarówno bezpieczeństwa, jak i interesów Pekinu. Od pierwszej próby jądrowej Chin wyznają zasadę no-first-use i coraz częściej w ostatnich latach angażują się w programy mające na celu ograniczenie proliferacji broni jądrowej. Jednocześnie rozwijają program budowy okrętów atomowych nowej generacji Jin i rakiet balistycznych JL-2, co ma skutecznie równoważyć amerykańską obecność militarną na Pacyfiku.

Bibliografia:

•    China’s National Defense in 2010, http://www.globalsecurity.org/military/library/report/2011/china-nat-def-2010-10.htm (02.11.2011 r.)
•    Gill B., China and Nuclear Arms Control: Current Positions and Future Policies, SIPRI, No. 4, April 2010
•    Kristensen H. M., Nuclear Weapons, The Federation of American Scientists, 29 November 2006, http://www.fas.org/nuke/guide/china/nuke/index.html (1.11.2011 r.)
•    Military Power of the People’s Republic of China 2010, Anuual Report to Congress, Department of Defense, Washington 2010
•    Norris R. S., Kristensen H. M., Chinese Nuclear Forces, 2010, Bulletin of the Atomic Scientists vol. 66, No. 6
•    Yang, J., Chinese Minister of Foreign Affairs, Statement at the Conference on Disarmament, Geneva, 12 August 2009, <http://www.fmprc.gov.cn/ce/cebe/eng/zgwj/t578020.htm> (4.11.2011 r.)