Oskar Pietrewicz: Co po Kioto? - Korea Południowa

• co2
• kioto
• konferencja klimatyczna
• kopenhaga
• korea południowa
• ochrona środowiska

Korea Południowa planuje w najbliższych pięciu latach zainwestować ponad 87 mld dol. w rozwój technologii, które mają sprawić, że południowokoreańska gospodarka stanie się z jednej strony bardziej przyjazna środowisku, a z drugiej strony zyska na konkurencyjności.

Zarys gospodarki Korei Południowej

Jeszcze cztery dekady temu PKB per capita w Korei Południowej był porównywalny z wynikami najbiedniejszych państw afrykańskich i azjatyckich. Jednak w latach 60. XX wieku Seul wszedł na drogę poważnych refom gospodarczych, opartych na interwencjonizmie państwowym, który przejawiał się w restrykcjach importowych, aktywnej akcji kredytowej i zwiększeniu efektywności pracy. Ponadto, rząd promował import surowców oraz wysokich technologii kosztem towarów konsumpcyjnych, co potwierdzało prymat oszczędności i inwestycji nad konsumpcją. Coraz większa konkurencyjność południowokoreańskiej gospodarki przyczyniła się do wzrostu eksportu, co spowodowało zwiększenie PKB w latach 1960-89 w tempie 8,7 proc. rocznie. Potwierdzeniem skuteczności reform był również wzrost PKB per capita z ok. 1,2 tys. dol. w 1960 roku do ponad 8 tys. dol. w 1989 roku. Azjatycki kryzys finansowy z lat 1997/98 spowodował spadek PKB Korei Południowej o 6,9 proc., jednak już w latach 1999/2000 Seul powrócił na drogę wzrostu gospodarczego, z wynikiem 9 proc. Zdecydowane postawienie na eksport pozwoliło na uzyskanie 7 proc. wzrostu PKB w 2002 roku, co w porównaniu z ówczesną sytuacją gospodarki światowej było znakomitym rezultatem. Stabilną pozycję gospodarczą Korei Południowej uzasadniał 4-5 proc. wzrost PKB w latach 2003-2007. Sytuacja uległa wyraźnemu pogorszeniu na skutek rosnących cen surowców energetycznych i ogólnoświatowego kryzysu na rynkach finansowych, w wyniku czego wartość wona spadła o ok. 26 proc., a PKB zmalał o 2,2 proc.

Reformy gospodarcze, rozpoczęte w latach 60., opierały się na szybkim rozwoju sektora przemysłowego. Na początku lat 70. pięcioletni plan gospodarczy doprowadził do powstania wielu ośrodków przemysłu ciężkiego, czego symbolem stał się region Ulsan w południowo-zachodniej części kraju. Obok hutnictwa, przemysłu rafineryjnego i petrochemicznego szczególnie rozwinął się sektor stoczniowy, w którym Korea Południowa od kilku lat jest światowym liderem. Import wysokich technologii przyczynił się również do rozwoju przemysłu elektronicznego i środków transportu, czego przykładem jest produkcja samochodów osobowych (Hyundai, KIA).

Problem zanieczyszczeń środowiska

Szybko przeprowadzona industrializacja stała się źródłem poważnych problemów związanych z zanieczyszczeniem środowiska. W ciągu pierwszych lat reform niewiele uwagi poświęcono tematyce ochrony środowiska. Dopiero w latach 80. władze Korei Południowej zaczęły zwracać szczególną uwagę na środowisko naturalne. W raporcie Ministerstwa Środowiska Korei Południowej z 1990 roku znalazło się 26 tys. przedsiębiorstw południowokoreańskich, które poważnie zanieczyszczały środowisko naturalne. Aby przeciwdziałać temu zjawisku, Seul podjął liczne inicjatywy, mające na celu ścisłą regulację emisji 26 rodzajów gazów i pyłów, zwłaszcza tlenków siarki. W rezultacie działań rządu w 1993 roku odnotowano znaczny spadek emisji tlenków siarki. Innym sukcesem władz był wzrost powierzchni obszarów zalesionych. Doszło do tego wskutek rządowego programu zalesienia, rozpoczętego w latach 80., w połączeniu ze spadkiem zużycia drewna do celów energetycznych od lat 60.

Mimo licznych programów rządowych Korea Południowa nadal wyprzedzała inne rozwinięte państwa w tym niechlubnym rankingu, co widoczne było zwłaszcza w okresie zimowym ze względu na masową konsumpcję paliw kopalnych. Znaczny wpływ na emisję zanieczyszczeń ma również fakt, że ok. 80 proc. społeczeństwa Korei Południowej mieszka na obszarach miejskich. Przekłada się to na wzrost zanieczyszczenia wód zarówno ściekami kanalizacyjnymi, jak i przemysłowymi. Również handel transgraniczny przysparza wielu problemów, takich jak nadmierna produkcja opakowań towarów konsumpcyjnych, co stanowiło bodziec dla powstania wspólnej komisji  Korei Południowej, Japonii i Chin ds. rozwiązywania problemów ochrony środowiska

Kwestie energetyczne

Jednak największym problemem Korei Południowej są kwestie energetyczne. Półwysep Koreański jest obszarem, na którym znajduje się niewielka ilość zasobów naturalnych. Większość z nich znajduje się na terytorium Korei Północnej, co zostało wykorzystane przez japońskiego okupanta w latach 1910-45, który przyczynił się do powstania wielu kopalni i ośrodków przemysłowych. Natomiast tereny południowe z racji większych opadów, cieplejszego klimatu i większej powierzchni ziem uprawnych stały się terenami uprawy ryżu.

Zapotrzebowanie energetyczne południowokoreańskiego przemysłu zdecydowanie przewyższa potencjał surowcowy tego państwa. W oparciu o dane Energy Information Administration z 2006 roku 45 proc. energii zużywanej w Korei Południowej  pochodzi z ropy naftowej, 23 proc. z węgla,  17 proc. z elektrowni atomowych, 12 proc. z gazu ziemnego i 3 proc. z energii wodnej i pozostałych źródeł energii odnawialnej. Południowokoreańska gospodarka zalicza się do jednych z najbardziej energochłonnych. W 2008 roku produkcja energii elektrycznej w Korei Południowej wyniosła 440 mld kWh (10. miejsce na świecie), a zużycie 385 mld kWh (11. miejsce na świecie). O ile w 1980 roku konsumpcja energii per capita wynosiła 850 kWh rocznie, o tyle w 2006 roku osiągnęła poziom 7700 kWh rocznie.

Z powodu braku własnych rezerw ropy naftowej Korea Południowa jest zmuszona do importu tego surowca. Udział ropy naftowej w całkowitym zużyciu energii w Korei Południowej, mimo, że maleje w ostatnich latach, nadal wynosi ok. 50 proc (w 1994 roku odsetek zużycia ropy naftowej wynosił 65 proc.). W 2008 roku Korea Południowa produkowała ponad 30 tys. baryłek dziennie, co plasowało ją na 69. miejscu na świecie. Jednak zużycie ropy, w liczbie 2,175 mln baryłek dziennie (11. miejsce na świecie), wymaga od Seulu importu tego surowca – w 2008 roku wyniósł on prawie 3 mln baryłek dziennie, co czyni z Korei Południowej jednego z czołowych importerów tego surowca (5. miejsce na świecie). Większość importu pochodzi z regionu Zatoki Perskiej, zwłaszcza z Arabii Saudyjskiej. Wiarygodność w rozliczeniach za import ropy naftowej sprawia, że Korea Południowa prowadzi skuteczną politykę bezpieczeństwa i dywersyfikacji dostaw tego surowca. Korea National Oil Corporation, zarządzająca polityką państwową w kwestiach energetycznych, prowadzi liczne projekty badawcze w krajach takich jak Jemen, Argentyna, Peru, Kazachstan, Wenezuela, Libia, Wietnam i Australia.

Innym surowcem wykorzystywanym przez południowokoreańską gospodarkę jest gaz ziemny. W 2008 roku wydobycie gazu ziemnego w Korei Południowej wynosiło 443 mln m3 (68. miejsce na świecie), natomiast zużycie oscylowało wokół 35 mld m3 (25. miejsce na świecie). Podobnie jak w przypadku ropy naftowej, również gaz ziemny jest importowany w dużych ilościach (ponad 36 mld m3 w 2008 roku, 11. miejsce na świecie). Import gazu na taką skalę rozpoczął się w 1986 roku, po utworzeniu Korea Gas Company, który do dziś zajmuje się importem surowca z Kataru, Indonezji, Malezji i Omanu, a także w mniejszych ilościach z Brunei i Australii. Jeśli chodzi o wykorzystanie gazu ziemnego, stanowi on źródło energii elektrycznej i służy ocieplaniu mieszkań, a w mniejszym stopniu wykorzystywany jest w zakładach petrochemicznych.

Ponad 20 proc. całkowitego energetycznego zapotrzebowania Korei Południowej opiera się na wykorzystaniu węgla. Większość tego surowca pochodzi z importu, gdyż posiadane złoża antracytu w Górach Wschodniokoreańskich nie są wystarczające. Większość dostaw węgla pochodzi z Chin, Australii i USA. Od 2004 roku w związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem gospodarki chińskiej na węgiel, Pekin podniósł ceny surowca, co doprowadziło do spadku eksportu do wielu krajów, w tym Korei Południowej.

Poza konwencjonalnymi źródłami energii Korea Południowa wykorzystuje alternatywne zasoby. Najbardziej rozwinięta jest energetyka jądrowa, rozwijana od początku członkostwa w Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej w 1957 roku. Pierwszy południowokoreański reaktor jądrowy powstał w 1962 roku, a pierwsza elektrownia jądrowa Kori-1 została uruchomiona w 1978 roku. Obecnie dwadzieścia reaktorów jądrowych zaspokaja ok. 40 proc. zapotrzebowania Korei Południowej na energię elektryczną. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, takich jak energia słoneczna czy wodna, mimo rosnących nakładów nie pozwala jednak na pokrycie energetycznych potrzeb Korei Południowej. Jednak obserwatorzy zgodnie oceniają, że wykorzystanie właśnie energii jądrowej i alternatywnych źródeł jest słusznym wyborem dla południowokoreańskiej gospodarki z racji dużych nakładów na import surowców energetycznych oraz zwiększającą się emisję zanieczyszczeń. Mimo to rządowe plany z 2007 roku zakładają zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii z niecałych 3 proc. obecnie do 10 proc. w 2020 roku.

Reakcja na zagrożenia ekologiczne

W październiku 2009 roku południowokoreańska agencja informacyjna Yonhap poinformowała, powołując się na dane Ministerstwa Gospodarki, że Korea Południowa zajęła w 2007 roku 9. miejsce na świecie pod względem emisji gazów cieplarnianych (664 mln ton). W przeliczeniu na osobę było to 23. miejsce (13,7 ton/osobę). W latach 1946-97 Korea Południowa doświadczyła szokującego wzrostu emisji CO2, który wyniósł średnio 11,5 proc. rocznie. Szczególnie duży skok odnotowano w latach 1990-2007, kiedy emisja zwiększyła się o 113 proc., co oznaczało największy wzrost procentowy wśród państw OECD. Tak wysokie wskaźniki były skutkiem coraz większego wykorzystania paliw kopalnych przez Koreę Południową. Mimo stale pogarszającej się sytuacji ekologicznej, Korea Południowa znalazła się wśród państw, które, choć ratyfikowały Protokołu z Kioto z 1997 roku, to nie zostały objęte obowiązkiem ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Odpowiedzią Korei Południowej na wzrost zagrożeń dla środowiska naturalnego jest rządowy program Green Growth, przedstawiony po raz pierwszy w 2005 roku przez południowokoreańskie Ministerstwo Środowiska i Komisję Ekonomiczno-Społeczną Naród Zjednoczonych dla Azji i Pacyfiku (UNESCAP). W obliczu zagrożenia niekorzystnymi zmianami klimatycznymi i ograniczoności zasobów Seul przedstawił propozycję, zgodnie z którą konieczne jest ustanowienie międzynarodowej współpracy na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych z powodu zarówno zagrożeń dla środowiska naturalnego i człowieka, jak i wprowadzenia zrównoważonego modelu gospodarczego, gwarantującego stały wzrost gospodarczy. W oficjalnych dokumentach, poświęconych idei Green Growth, Koreańczycy podkreślają, że ich doświadczenia związane z gwałtownym wzrostem emisji gazów cieplarnianych powinien stanowić skuteczną przestrogę dla pozostałych państw i zmobilizować je do udziału w tym programie.

Stanowisko Korei Południowej na szczyt klimatyczny w Kopenhadze

W oparciu o ideę Green Growth południowokoreański prezydent Lee Myung-bak w połowie listopada 2009 roku przedstawił stanowisko Korei Południowej na szczyt klimatyczny ONZ w Kopenhadze. Lee przedstawił prognozę , zgodnie z którą obecne tendencje w gospodarce Korei Południowej doprowadzą w 2020 roku do wzrostu emisji gazów cieplarnianych do poziomu 813 mln ton. W celu przeciwdziałania temu niekorzystnemu zjawisku Lee zapowiedział ograniczenie emisji w 2020 roku do 569 mln ton, co oznaczałoby spadek o 30 proc. w stosunku do prognozowanej emisji. Jednocześnie stanowiłoby to spadek o 4 proc. w stosunku do 2005 roku, kiedy wprowadzono do atmosfery 591 mln gazów cieplarnianych. Aby osiągnąć ten ambitny cel Korea Południowa planuje w najbliższych pięciu latach zainwestować 107 bilionów wonów (ponad 87 mld dol.) w rozwój technologii, które mają sprawić, że południowokoreańska gospodarka stanie się z jednej strony bardziej przyjazna środowisku, a z drugiej strony zyska na konkurencyjności.

Lee Myung-bak oświadczył, że południowokoreański plan ograniczenia emisji gazów cieplarnianych jest historyczną decyzją dla Korei Południowej, która staje przed szansą wejścia na wyższy poziom cywilizacyjny. Zaznaczył również, że decyzja ta pomoże poprawić reputację Korei Południowej w świecie, a także przyczyni się do wzrostu konkurencyjności południowokoreańskiej gospodarki. Podkreślił też, że dla osiągnięcia tego celu konieczna będzie ścisła współpraca rządu z prywatnymi przedsiębiorstwami, które powinny obrać kurs na zwiększenie efektywności energetycznej. Słowa południowokoreańskiego prezydenta pokazują, że Seul trafnie wpisuję się w globalny tren walki ze zmianami klimatycznymi. Zdecydowane stanowisko Korei Południowej, jako przedstawiciela państw rozwiniętych, stanowi również zachętę dla podjęcia podobnych reform przez większe gospodarki, takie jak Chiny czy Indie, która borykają się ze znacznie większymi problemami ekologicznymi niż Korea Południowa.

Na podstawie:

http://www.bloomberg.com
http://english.yonhapnews.co.kr
http://joongangdaily.joins.com
http://www.koreatimes.co.kr
http://news.bbc.co.uk
http://www.nytimes.com
http://www.reuters.com
http://eng.me.go.kr
http://english.president.go.kr
http://www.mke.go.kr
http://cdiac.ornl.gov/trends/emis/tre_rok.html
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ks.html
http://countrystudies.us/south-korea/51.htm
http://ec.europa.eu/external_relations/energy/events/asem_energy_2009/docs/south_korea_en.pdf
http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/South_Korea/Background.html
http://www.eiatrack.org/s/830
http://www.eoearth.org/article/Energy_profile_of_South_Korea
http://www.geni.org/globalenergy/library/energy-issues/south%20korea/index.shtml
http://tonto.eia.doe.gov/country/country_energy_data.cfm?fips=KS
http://www.world-nuclear.org/info/inf81.html