Chiny po 1949 roku
Po trwającej od marca 1927 roku wojnie domowej, jej zwycięzcy pod wodzą Mao Tse-tunga, 1 października 1949 roku proklamowali na Placu Niebiańskiego Pokoju w Pekinie powstanie Chińskiej Republiki Ludowej. Rozwój tego państwa podzielić można na pięć okresów:
Lata 1949-1956 nazywane są okresem odbudowy, rozwoju i innowacji. To wówczas zaczęto tworzyć nową administrację, której później miano powierzyć przeprowadzenie rewolucji. Najpierw jednak dokonano czystek i usprawniono aparat rządowy, a w latach 1951-52 przeprowadzono Kampanię Trzech Anty (przeciwko korupcji, marnotrawstwu i biurokratyzmowi), która dotknęła zarówno urzędników rządowych, zatrudnionych w przemyśle oraz partii, jak i klasę kapitalistów. Rozpoczęto także wówczas reformę ideologiczną, a w szkołach stosowano radziecki model edukacji kładący nacisk na rozwój nauk ścisłych, zwłaszcza przyrodniczych. W roku 1950 podpisano po wielu miesiącach negocjacji chińsko-radziecki Traktat o Przyjaźni, Sojuszu i Wzajemnej Pomocy obowiązujący do 1980 roku. Po skonsolidowaniu władzy państwowej, ustanowieniu przewodnictwa państwowego, które dzierżył Mao Tse-tung, rozpoczęto kolektywizację rolnictwa, proces, którego głównym celem była penetracja gospodarstw wiejskich i upolitycznienie życia chłopów. Jednocześnie trwała migracja ludności ze wsi do miast, co przyczyniło się do podwojenia liczby mieszkańców miast. W roku 1954 przyjęcie konstytucji, wzorowanej na konstytucji radzieckiej z 1936, zakończyło fazę Nowej Demokratyzacji w rozwoju Chin.
Lata 1957-1960 to okres priorytetu strategii trzech czerwonych sztandarów, czyli partii, ekonomii i komun ludowych. Te ostatnie utworzone zostały w 1958 roku i stanowiły zwieńczenie struktury kolektywizacji rolnictwa (a ich liczba wynosiła około 80.000). Reforma najistotniejszego wówczas sektora gospodarki Chin nie przyniosła jednak oczekiwanych rezultatów, nie nastąpił wyraźny wzrost produkcji zbóż i innych produktów rolnych, a w latach 1958-60 20-30 mln ludzi zmarło z głodu lub niedożywienia. Mimo to w roku 1958 miał miejsce tzw. Wielki Skok, który wprowadził na wieś drobny przemysł wykorzystując technologię oraz zmobilizował siły robocze. Impulsem do Wielkiego Skoku było odkrycie, iż stalinowski model rozwoju przemysłowego nie pasuje do chińskich warunków. Bezpośrednie skutki Wielkiego Skoku nie tylko nie przyniosły sukcesów ekonomicznych, ale stały się przyczyną chaosu w państwie. Pod koniec lat 50-tych nastąpił rozłam chińsko-radziecki, którego kulminacją było wycofanie przez Chruszczowa z Chin wszystkich specjalistów wraz z planami. KPCh i KPZR zaczęły wzajemnie oskarżać się o zdradę.
Lata 1961-1965. Po zlikwidowaniu problemu głodu dokonano regulacji gospodarki, która miała teraz opierać się na przemyśle lekkim i rolnictwie (co nazywano strategią „chodzenia na dwóch nogach”).
Lata 1966-1976 – Przyczyn „wielkiej proletariackiej rewolucji kulturalnej”, której przebieg podzielić można na trzy etapy (pierwszy – od posiedzenia Biura Politycznego KC KPCh w maju 1966 do IX Zjazdu partii trzy lata później; drugi – od IX do X Zjazdu w sierpniu 1973 oraz trzeci – od X Zjazdu do wyeliminowania tzw. bandy czworga po śmierci Mao w 1976 roku) upatrywać należy w sporze o władzę między najwyższym kierownictwem ChRL i KPCh dotyczącym sposobu wyjścia z ekonomicznego zacofania i przekształcenia Chin w światowe mocarstwo. Mao Tse-tung po dokonaniu czystki w szeregach partii, zawieszeniu działalności wszelkich władz i organów administracji, rozpoczął kampanię przeciwko inteligencji i wszystkim autorytetom społecznym, do której wykorzystał młodzież zorganizowaną w Czerwoną Gwardię (hungweibing) i niszczącą wszystko, co było niezgodne z maoistowską koncepcją państwa. W kampanię włączono także armię, w kraju toczyły się walki, a kontrolę wojskową rozszerzono na przemysł, oświatę, rolnictwo i administrację. Po pewnym czasie młodych ludzi z Czerwonej Gwardii wysłano na prowincję i zorganizowano w zmilitaryzowane oddziały produkcyjne. W wyniku rewolucji kulturalnej najbardziej ucierpiała oświata. Zniszczono szkoły, a nauczycieli i profesorów pozbawiono stanowisk, wysłano do pracy w komunach lub wtrącono do więzień. Wycofano lub spalono wiele książek, zamknięto teatry, muzea. Także stosunki Chin z zagranicą znacznie ucierpiały w okresie rewolucji, ponieważ jej siła skierowana była przeciwko temu co obce. Po XII Plenum partii w 1968 roku ogłoszono zakończenie zasadniczego etapu rewolucji. W kraju panował chaos, wzrosły nastroje antysowieckie i psychoza zagrożenia ze strony ZSRR, co sprzyjało zwiększaniu roli armii i marszałka Lin Piao uznawanego za następcę Mao. Jednak dość szybko popadł on w konflikt ze zwolennikami przywódcy i w 1971 roku zginął w wypadku lotniczym. Zaczęto ograniczać stopniowo rolę armii w rządzeniu krajem, odbudowywać struktury administracji. Do śmierci Mao w 1976 chwalono koncepcję i osiągnięcia rewolucji kulturalnej, później jednak oceniano ją bardzo krytycznie, podobnie jak jej przywódców.
Lata 1978-do dziś. Po roku 1978 władzę przejął Deng Xiaoping zachowując status jedynie wicepremiera (ale pozostając przewodniczącym Komisji Spraw Wojskowych) i rozpoczął wprowadzanie w życie polityki Czterech Modernizacji, czyli reformowania rolnictwa, przemysłu, nauki i techniki oraz obrony. KPCh próbowała także odzyskać pozycje utracone w ostatnich latach panowania Mao wzmacniając kadry partyjne, produkcję rolną, zarządzanie przemysłem, handel zagraniczny, inwestycje. Bodźcem do rozwoju gospodarczego, reform i otwarcia było, między innymi, pojawienie się na arenie międzynarodowej Tygrysów Azjatyckich. Rozpoczął się nowy etap w stosunkach z zagranicą, co oznaczało otwarcie Chin na kontakty z innymi krajami, w tym ze Stanami Zjednoczonymi (normalizację stosunków z USA rozpoczęto w 1972 roku, a zakończono w 1979). Przedstawiciele nowej władzy przyznali się do popełnionych błędów, rewidowano i naprawiano niesprawiedliwe wyroki. Najważniejszym jednak osiągnięciem Deng Xiaopinga było otwarcie kraju na handel zagraniczny, technologie i inwestycje. W październiku 1978, wobec rosnącego rozczarowania partią, powstał w Chinach Ruch Demokratyczny. Jego zwolenników dotknęły represje po Masakrze na Placu Tiananmen 4 czerwca 1989 - uznano ich bowiem za związanych ze studentami, którzy demonstrowali wówczas na placu domagając się reform politycznych.
Liczba ludności Chin wzrosła z 475 mln w 1949 do 1.3 mld osób i stanowi swego rodzaju wyznacznik mocarstwowej potęgi kraju. Już w połowie lat 90-tych osiągnięto planowany na lata 1980-2000 czterokrotny wzrost PKB, co jest skutkiem umiejętnego wykorzystania kapitału zagranicznego oraz w zwiększenia udziału sektora usług w stosunku do rolnictwa i przemysłu w tworzeniu PKB. Chiny są również drugim na świecie posiadaczem rezerw dewizowych. Stanowią hybrydę - to państwo posiadające nadbudowę komunistyczną, a bazę kapitalistyczną. To światowe mocarstwo posiadające status stałego członka w Radzie Bezpieczeństwa NZ, które ma istotny wpływ na politykę międzynarodową. Od 10 lat krótkoterminowym priorytetem chińskiej polityki zagranicznej jest realizacja koncepcji budowy Wielkich Chin z Hongkongiem, Makao i Tajwanem.
[Źródła: John King Fairbank, "Historia Chin", Warszawa-Gdańsk 2003, DW Bellona, Wyd. Marabut; http://www.cia.gov/cia/publications/factbook,]
Przewodnik po chorwackim liberalizmie
Nikki Haley i jej wizja Stanów Zjednoczonych
100-lecie konferencji w Genui: lekcje z początków radzieckiej dyplomacji
Zamglona przyszłość porozumienia nuklearnego
