Jakie są skutki zaangażowania NATO w Afganistanie ?

• afganistan
• isaf
• narkotyki
• nato
• talibowie

W wyniku operacji Sił Koalicyjnych, Afganistan został w pewnym sensie odsłonięty na arenie międzynarodowej, a oczy świata zwróciły się w kierunku problemów żyjących tam ludzi. Mimo wszystko po ośmiu latach działań NATO w dalszym ciągu jest wiele do zrobienia, a postępy nie są aż tak widoczne i aż tak dynamiczne, jak było to oczekiwane.

Analizując skutki zaangażowania NATO w Afganistanie, należy rozważyć kwestie na trzech płaszczyznach: afgańskiej, natowskiej oraz krajów regionu Azji Środkowej.

W 2003 roku, kiedy NATO przejmowało dowodzenie nad misją ISAF w Afganistanie, wyszczególniono priorytety działań:

- Rozbrojenie bojówkarzy (w tym w szczególności zablokowanie i zniszczenie wpływów Al-Kaidy w Afganistanie)

- Przeprowadzenie reform systemu sprawiedliwości

- Prowadzenie szkoleń i treningów dla afgańskiej policji (Afghan National Police, ANP) oraz afgańskiej armii (Afghan National Army, ANA)

- Zapewnienie wsparcia w czasie wyborów

- Walka z przemysłem narkotykowym[1]

W ciągu ośmiu lat działań NATO[2] żadne zadanie nie zostało zakończone pełnym sukcesem. W części z nich zauważa się wyraźne postępy, ale część z nich z braku relatywnie dobrych wyników, uniemożliwia prowadzenie misji odbudowujących i wspierających rozwój Afganistanu, które obecnie wydają się być kluczowe.

Konsekwencją działań NATO i ISAF w Afganistanie jest obalenie reżimu Talibów. Jednak nie cały obszar kraju jest wolny od wpływów islamistycznych ugrupowań o charakterze fundamentalistyczno-terrorystycznym. Szczególnie na południu i wschodzie kraju, przy granicy z Pakistanem, odnotowuje się stosunkowo wysoką aktywność m.in. Quetta Shura Taliban, Hezb-e Islami Gulbuddin czy Haggani Network[3].

Z badań przeprowadzonych nad poziomem bezpieczeństwa w Afganistanie w 2010 roku wynika, iż Siłą Koalicji udało się stworzyć jednie w 6 na 398 dystryktów strefy względnie bezpieczne, gdzie poziom bezpieczeństwa został określony jako zadowalający[4]. Obszar „bezpieczny”, gdzie zauważa się nieliczne przypadki przemocy pod różną postacią, zamieszkuje w sumie jedna szósta społeczeństwa.

Mimo ogólnie niskiego poziomu bezpieczeństwa, większość społeczeństwa Afgańskiego uważa, iż decyzja o przeprowadzeniu misji obalającej reżim Talibów dobrze wpłynęła na ich kraj. Przede wszystkim dało to możliwość ustanowienia rządu afgańskiego, wybieranego w wyborach powszechnych, utworzenie policji i armii afgańskiej, a także ustanowienie jednostek samorządów lokalnych. Liczne szkolenia i treningi umożliwiają wykształcenie personelu i kadry kierowniczej w przyszłości mogącej sprawować samodzielnie swoje funcje, bez wsparcia NATO. Niemniej jednak ze względu na bardzo wysoki poziom analfabetyzmu, a także brak wiedzy specjalistycznej wśród osób zatrudnianych, zewnętrzne programy edukacyjne oraz pomoc NATO i ISAF będą długofalowe.

Militarne działania NATO i ISAF, umożliwiły rozpoczęcie pracy Zespołom Odbudowy Prowincji (Provincial Reconstruction Team, PRT). PRT przede wszystkim dotarły do przywódców Szur i wraz z poparciem społeczności lokalnych starają się nie tylko doraźnie podnieść poziom życia (35% społeczeństwa afgańskiego – 9 mln ludzi żyje w ubóstwie), ale przede wszystkim starają się przygotować społeczeństwo w taki sposób, by dalszy rozwój polityczny, społeczny i gospodarczy regionu był możliwy po zakończeniu misji[5].

Bardzo duże znaczenie mają działania prowadzone w sektorze rolniczym. W ciągu trzech ostatnich lat doszło niemalże do pięciokrotnego wzrostu liczby ekspertów w dziedzinie utylizacji wody i zwiększenia efektywności zbiorów poprzez użycie maszyn. Jednocześnie na masową skalę zostają naprawiane kanały irygacyjne, a także jest prowadzona reintrodukcja lasów. Wszelkie działania, które bardzo często zawierają podstawową wiedzę, prowadzą do zmniejszenia zachorowalności i umieralności ludzi, ograniczenia głodu czy stworzenie miejsc pracy. Dzięki sprzyjającym warunkom środowiskowym, a także zmianom jakie dokonały się w sektorze rolniczym, Afganistan w 2009 roku odnotował nadwyżkę plonów.

NATO i ISAF a przede wszystkim PRT, coraz większy nacisk kładą na infrastrukturę drogowo – mostową oraz energetyczną. Dzięki budowie dróg jest możliwe swobodne poruszanie się, a także przepływ produktów i usług, co niejako jest fundamentem rozwoju państwa. Daje to  również możliwość połączenia Afganistanu z krajami sąsiednimi. Obecnie jest poprowadzona względnie bezpieczna droga od Kabulu na północ w stronę Uzbekistanu, w planach jest stworzenie dróg między stolicą państwa a stolicami prowincji, a także stworzenie około 30 dróg drugorzędnych mających strategiczne znaczenie dla poszczególnych prowincji (do końca 2010 roku zakończono budowę 3 dróg).

Jednocześnie priorytetem jest odbudowa elektrowni dieslowych oraz budowa linii transmisyjnych i hydroelektrowni. Te ostatnie dają możliwość uniezależnienia się w przyszłości od gazu głównie importowanego, zasilającego obecnie używane generatory w elektrowniach. Mimo pewnego postępu w sektorze energetycznym, to w dalszym ciągu większość społeczeństwa nie posiada stałego dostępu do prądu.

Misja NATO i ISAF pozytywnie wpłynęła także na opiekę zdrowotną. Mimo, iż Afganistan wciąż jest państwem o jednym z najwyższych wskaźników umieralności dzieci w wieku do lat 5 (1/6) oraz kobiet w ciąży i rodzących (1/8), to obecnie dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej ma 85% społeczeństwa. Jednocześnie w ciągu kilku lat działań Sił Koalicyjnych, obniżyła się śmiertelność noworodków o 33% i dzieci o 37%[6]. PRT wraz z międzynarodową pomocą finansową i techniczną budują przychodnie w odległości maksymalnej do 2 godzin pieszo od osiedli ludzkich. Jednak podobnie, jak w przypadku wszelkich inwestycji, niestabilna sytuacja w państwie ogranicza potencjalnie możliwe do przeprowadzenia działania.

Kolejnym efektem zaangażowania NATO i ISAF jest zmiana pozycji społecznej kobiety. Przede wszystkim prowadzone kampanie próbują zmienić postrzeganie kobiety w środowisku lokalnym, ale także wspierają rozwój kobiet dając im możliwość pracy zarobkowej oraz kształcenia się. Pozytywne efekty prowadzonych działań zauważa się jednak głównie w stolicy oraz w prowincjach, gdzie jest wyższy poziom bepieczeństwa. Ponadto sami Afgańczycy mimo, iż potrafią sobie wyobrazić współpracę z kobietą, to jednak znaczna większość w dalszym ciągu nie wyobraża sobie pracy pod kierownictwem kobiety. Jednocześnie mniej niż połowa społeczeństwa wspiera ideę „usamodzielnienia się” kobiet[7]. Mimo wszystko, powstające centra kształcenia kobiet np. Afghan Womn`s Educational Center, ANA Women Training, przyznawane granty na działania adresowane do kobiet, a także ich zaangażowanie we wszystkich sektorach gospodarki, wojsku, policji czy strukturach administracji publicznej pozwalają sądzić, iż pewne zmiany się dokonują[8].

Poza zmianą pozycji społecznej kobiet, również uległy zmianie pozycje poszczególnych grup narodowościowych. O pewnym awansie społecznym można mówić w stosunku do Hazarów, którzy w przesłości nie byli traktowani na równi w stosunku np. do Pasztunów.

W wyniku działań NATO został obalony reżim Talibów i ustanowiony rząd wybierany w wyborach powszechnych, została wprowadzona narodowa armia i policja, są prowadzone szkolenia, budowane szkoły (również dla dziewczynek i kobiet) obniżające analfabetyzm, ale także dające możliwość pracy i rozwoju w różnych gałęziach gospodarki, są budowane drogi, mosty i trakcje kolejowe, które zapewniają połączenie wewnętrzne i zewnętrzne Afganistanu, są budowane ośrodki zdrowia i szpitale, są zwiększane prawa kobiet oraz różnych mniejszości narodowych. Skutki zaangażowania NATO mimo, iż są widoczne i mają pozytywne oddziaływanie na rozwój Afganistanu, w dalszym ciągu są limitowane przez przemyt narkotyków i uprawę maku, korupcję w różnych urzędach i instytucjach, również wśród najwyżej postawionych osób w rządzie oraz aktywne ugrupowania islamskich fundamentalistów. Wszystkie te elementy sprawiają, iż NATO niejako uwikłało się w sprawę Afganistanu, z której nie ma prostej i jasnej drogi wyjścia, o czym między innymi sygnalizował w raporcie generał Stanley McChrystal[9].

Skutki zaangażowania NATO w Afganistanie nie dotyczą tylko afgańskiej strony, ale także Paktu Północnoatlantyckiego. Misja w Afganistanie jest największą tego typu prowadzoną przez NATO. Nie jest już tylko kolejną interwencją militarną mającą na celu zniszczenie wroga, ale także ma za zadanie odbudowę państwa. Jest to pewnego rodzaju sprawdzian dla Sojuszu i wszystkich sojuszników. Skutki zaangażowania NATO i ISAF będą długotrwałe i będą mieć kolosalne znaczenie dla dalszego rozwoju sojuszu[10].

Jednocześnie misja w Afganistanie wpłynęła na kraje sąsiadujące. Pakistan głównie ze względu na słabo strzeżoną granicą oraz słaby rząd, stał się  schronieniem dla fundamentalistów uciekających z Afganistanu[11]. Iran przeżył falę uchodźców zza wschodniej granicy, ale także wzrósł przemyt narkotyków.

W wyniku operacji Sił Koalicyjnych, Afganistan został w pewnym sensie odsłonięty na arenie międzynarodowej, a oczy świata zwróciły się w kierunku problemów żyjących tam ludzi. Mimo wszystko po ośmiu latach działań NATO w dalszym ciągu jest wiele do zrobienia,
a postępy nie są aż tak widoczne i aż tak dynamiczne, jak było to oczekiwane.

 

Literatura:

· ABC NEWS/BBC/ARD/WOSHINGTON POST POLL, Afghanistan: Where things stand, December 2010

· ABC NEWS/BBC/ARD/WOSHINGTON POST POLL, Afghanistan: Where things stand, December 2006

· Chabiera T., 2009, Afganistan – szanse i ryzyka (http://sea.org.pl/?q=pl/node/14)

· McChrystal S., 2009, Commander's Initial Assessment, NATO International Security Assistance Force, Afghanistan

· Morelli V. Belkin P., 2009, NATO in Afghanistan: A Test of the Transatlantic Alliance, Congressional Research Service

· Report on Progress Toward Security and Stability In Afghanistan, Report to Congress In accordance with section 1230 of the National Defense Authorization Act for Fiscal Year 2008 (Public Law 110-181), as amended, November 2010

· Rotfeld A. D. (red.), 2010, NATO 2020: Zapewnione bezpieczeństwo Dynamiczne zaangażowanie, PISM

· NATO’s role in Afghanistan (http://www.nato.int/cps/en/natolive/index.htm)

· Human Development Reports (http://hdrstats.undp.org/en/tables/default.html)

[1] Morelli V. Belkin P., 2009, NATO in Afghanistan: A Test of the Transatlantic Alliance, Congressional Research Service

[2] Siły ISAF rozpoczęły misję w 2001 roku, natomiast w 2003 sprawowanie nad misją przejęło NATO.

[3] 4 Report on Progress Toward Security and Stability In Afghanistan, Report to Congress In accordance with section 1230 of the National Defense Authorization Act for Fiscal Year 2008 (Public Law 110-181), as amended, November 2010

[5] NATO’s role in Afghanistan (http://www.nato.int/cps/en/natolive/index.htm)

[6] Report on Progress Toward Security and Stability In Afghanistan, Report to Congress In accordance with section 1230 of the National Defense Authorization Act for Fiscal Year 2008 (Public Law 110-181), as amended, November 2010

[7] ABC NEWS/BBC/ARD/WOSHINGTON POST POLL, Afghanistan: Where things stand, 2006 i 2010

[8] Human Development Reports (http://hdrstats.undp.org/en/tables/default.html)

[9] McChrystal S., 2009, Commander's Initial Assessment, NATO International Security Assistance Force, Afghanistan

[10] Rotfeld A. D. (red.), 2010, NATO 2020: Zapewnione bezpieczeństwo Dynamiczne zaangażowanie, PISM

[11] Chabiera T., 2009, Afganistan – szanse i ryzyka (http://sea.org.pl/?q=pl/node/14)