Oskar Pietrewicz: Korea Południowa - coraz większa samodzielność

• azja
• korea południowa
• korea północna
• krld
• usa
• zbrojenia

Coraz większy udział w światowych wydatkach na zbrojenia, silne powiązania polityczno-wojskowe z USA, stacjonowanie amerykańskich żołnierzy na Półwyspie Koreańskim oraz rozbudowa przemysłu obronnego czynią z Korei Południowej jednego z kluczowych aktorów w regionie Azji i Pacyfiku.

Zależność od USA

Do połowy lat 60. XX wieku Korea Południowa była całkowicie zależna od pomocy wojskowej i dostaw sprzętu z USA. Potwierdzeniem silnego wpływu USA była obecność ok. 60 tys. amerykańskich żołnierzy na obszarze Półwyspu Koreańskiego. Impulsem do zmiany takiego stanu rzeczy była doktryna Nixona z 1969 roku, która zakładała rozbudowę sił samoobrony azjatyckich sojuszników USA. W 1971 roku południowokoreańskie Ministerstwo Obrony Narodowej utworzyło Defence Procrument Agency (DPA), której działalność przyczyniła się do modernizacji armii. Agencja, działająca do dziś, jest odpowiedzialna za ponad 95 proc. wszystkich działań w zakresie zamówień obronnych w Korei Południowej. Do funkcji DPA należy zaliczyć: zakup materiałów do celów obronnych, budowa obiektów wojskowych, zarządzanie dostawami, pozyskiwanie informacji cenowych i zarządzanie kosztami oraz kontrola umów offsetowych.

Działania na rzecz utworzenia w latach 70. krajowego przemysłu obronnego poparte były odpowiednimi aktami prawnymi: ustawą o przemyśle obronnym z 1973 roku, planem rozbudowy armii z 1974 roku i ustawą o podatkach w kwestiach obronności z 1975 roku, która ułatwiła finansowanie rozwoju przemysłu obronnego. Kroki podejmowane w zakresie obronności opierały się na ogólnej polityce rządu z lat 70., która polegała na pogłębianiu inwestycji w sektorach stoczniowym, stalowym i elektronicznym. W związku ze zmianą polityki zagranicznej w regionie Azji i Pacyfiku, USA zdecydowały się przeznaczyć ponad 1,5 mld dol. programów pomocowych na rzecz wsparcia pięcioletniego planu modernizacji południowokoreańskich sił zbrojnych na lata 1971-75.

Rozwój gospodarczy i rozbudowa potencjału militarnego

Produkcja broni na potrzeby południowokoreańskiej armii rozpoczęła się w 1971 roku, kiedy z inicjatywy Ministerstwa Obrony Narodowej Korei Południowej została wybudowana fabryka montażowa amerykańskich karabinów Colt M-16. W połowie lat 70. Korea Południowa podpisała z USA umowy w sprawie rozpoczęcia licencjonowanej produkcji wielu rodzajów broni produkcji amerykańskiej, takich jak granaty, moździerze, miny, karabiny maszynowe wraz z amunicją itp. Do lat 90. Korea Południowa rozwinęła również produkcję czołgów, dział samobieżnych, dział polowych, pojazdów opancerzonych i śmigłowców. Przy współpracy z amerykańskimi firmami w rozbudowę sił zbrojnych Korei Południowej zaangażowane były takie firmy jak Hyundai, Daewoo, Samsung i KIA. Sukcesy południowokoreańskiego przemysłu sprawiły, że United States Air Force postanowiły zawrzeć z Korean Air Force umowę dotyczącą modernizacji i konserwacji na terenie Korei Południowej amerykańskich sił powietrznych, stacjonujących w Korei Południowej, Japonii i na Filipinach. Na szczególną uwagę zasługuje również wzrost znaczenia południowokoreańskiego przemysłu stoczniowego w latach 70. i 80., co wyniosło Koreę Południową na pozycję światowego lidera w produkcji supertankowców i platform wiertniczych. Rozwojowi sektora cywilnego od lat 80. towarzyszyła rozbudowa morskich sił militarnych, zwłaszcza łodzi podwodnych, fregat rakietowych i kanonierek patrolowych. Od lat 90. koreańskie stocznie nawiązały ściślejszą współpracę z firmami zbrojeniowymi z USA, Niemiec i Włoch w sprawie budowy okrętów wojennych.

Między 1971 a 1975 rokiem wydatki na obronę w Korei Południowej wzrosły z 411 mln dol. do 719 mln dol. rocznie, co stanowiło ok. 4,5 proc. PKB. W 1976 roku rząd po raz pierwszy opodatkował wydatki zbrojeniowe, a nakłady na siły zbrojne i przemysł obronny wzrosły w stosunku do 1975 roku o 100 proc., osiągając ok.1,5 mld dol. Wzrost kosztów związanych z produkcją broni i amerykańska pomoc finansowa sprawiły, że nastąpiło zwiększenie wydatków obronnych z 5,2 proc. PKB w 1979 roku do 6,2 proc. PKB w 1982 roku. Do 1990 roku wydatki na obronę wzrosły do prawie 10 mld dol. rocznie, ale ze względu na wysoki wzrost gospodarczy wyniosły, po raz pierwszy od 1975 roku, poniżej 5 proc. PKB.

Na przełomie lat 80. i 90. przedstawiciele Korei Południowej i USA uznali, że ZSRR nadal będzie wspierał dążenia Korei Północnej. Z tego powodu amerykański sekretarz obrony Richard Cheney i południowokoreański minister obrony narodowej Yi Sang-hun zgodzili się na wzmocnienia wspólnego planowania strategicznego, co wiązało się również z modernizacją sił zbrojnych. W 1990 roku 40 proc. budżetu obronnego Korei Południowej było przeznaczonych na zbrojenia i modernizację sprzętu. Ustanowiono szereg dalekosiężnych celów, takich jak wykorzystanie satelitów wywiadowczych i samolotów wczesnego ostrzegania do ustanowienia własnego systemu rozpoznania, poprawa siły ognia i precyzji produkowanej broni, rozbudowa broni rakietowej i modernizacja sił powietrznych i floty wojennej. 35 proc. budżetu obronnego stanowiły koszty operacyjne sił lądowych, morskich i powietrznych na potrzeby istniejącego zagrożenia ze strony Korei Północnej. Sumy były przeznaczane na nowe szkolenia, wsparcie logistyczne i świadczenia dla personelu wojskowego. Pozostałe 25 proc. wiązało się z nakładami na siły zbrojne znajdujące się w rezerwie, współpracę w ramach sojuszu z USA, badania nad nowymi technologiami obronnymi oraz budowę i utrzymanie obiektów wojskowych.

Potwierdzeniem południowokoreańskich wysiłków na rzecz rozbudowy potencjału militarnego był znaczący wzrost nakładów finansowych. Mimo że udział procentowy wydatków na zbrojenia zmalał z 6 proc. PKB w 1980 roku do 2,7 proc. PKB w 1997 roku, to budżet zbrojeniowy w 1997 roku był 165 razy wyższy niż w 1971 roku i wynosił 16,7 mld dol. W 1995 roku został ogłoszony Force Improvement Program (FIP), pięcioletni program rozbudowy sił zbrojnych, który przewidywał przeznaczenie 115 mld dol. na lata 1997-2001. Zgodnie z planem roczny budżet zbrojeniowy w 2001 roku miał wynieść 30,7 mld dol., co w kategorii zbrojeń sytuowałoby Koreę Południową w gronie państw zachodnioeuropejskich. Jednak ambitne plany pozostały niezrealizowane w związku z azjatyckim kryzysem gospodarczym w latach 1997-98, który szczególnie negatywnie odbił się na południowokoreańskiej gospodarce. Dodatkowym czynnikiem hamującym rozbudowę sił zbrojnych był wzrost nakładów budżetowych na gwarancje socjalne w związku z oczekiwaniami społecznymi. Dlatego też w 1998 roku Korea Południowa wydała na zbrojenia zaledwie 16,1 mld dol.

Wzrost XXI wieku

Wyraźna tendencja wzrostowa w południowokoreańskich wydatkach na zbrojenia rozpoczęła się w 2001 roku, a dodatkowym impulsem był wybór Roh Moo-hyuna na prezydenta Korei Południowej w 2002 roku. Administracja Roha opowiadała się za trzema filarami – równością w sprawach wewnętrznych, solidarnością w polityce wobec Korei Północnej i niezależnością w polityce zagranicznej. Szczególnie ten ostatni miał wpływ na wzrost nastrojów antyamerykańskich, w związku z czym postawiono na rozwój samodzielnych zdolności militarnych. Ponadto, w 2004 roku USA zapowiedziały zmniejszenie liczby swoich żołnierzy na Półwyspie Koreańskim z 37,5 tys. w 2004 do 25 tys. w 2008 roku (ostatecznie w Korei Południowej stacjonuje 28,5 tys. amerykańskich żołnierzy). W obliczu tych zmian Roh zdecydował się na zwiększenie potencjału militarnego Korei Południowej, zastrzegając, że rodzimy przemysł obronny będzie miał większe znaczenie niż zamówienia u zagranicznych firm zbrojeniowych, co zaniepokoiło zwłaszcza USA. Potwierdzeniem prezydenckich deklaracji był stopniowy wzrost nakładów. W 2001 roku Korea Południowa przeznaczyła na zbrojenia 17,13 mld dol. (2,5 proc. PKB), a w 2007 roku wydatki wyniosły już 22,12 mld dol. (2,6 proc. PKB). O wzroście znaczenia Korei Południowej świadczył również raport Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem (Stockholm International Peace Research Institute, SIPRI) z 2006 roku, zgodnie z którym w 2005 roku Korea Południowa zajęła 11. miejsce na świecie pod względem wydatków na zbrojenia (2 proc. światowych wydatków na zbrojenia).
{mospagebreak}
Defence Reform Plan

Bardzo istotna dla rozbudowy potencjału militarnego Korei Południowej była decyzja z września 2005 roku o powstaniu Defence Reform Plan (DRP). Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Obrony Narodowej plan początkowo zakładał 11-procentowy wzrost rocznych wydatków wojskowych w ciągu 10 lat, co oznacza przeznaczenie sumy 281 mld dol. Ideą przyświecającą twórcom planu jest stworzenie do 2020 roku nowoczesnej armii i systemów obronnych. Z jednej strony plan zakłada zakup nowoczesnego sprzętu wojskowego i rozbudowę rodzimego przemysłu zbrojeniowego (lotnictwo, flota wojenna, rakiety balistyczne), a z drugiej przewiduje zmniejszenie liczby żołnierzy z 680 tys. w 2005 do 500 tys. w 2020 roku. Ponadto, założeniem jest reorganizacja armii i zwiększenie udziału kobiet w kadrze oficerskiej z 2,7 do 7 proc. w 2020 roku. W ocenie RAND Corporation południowokoreański plan wydaje się być rozsądnym pomysłem na rozbudowę sił zbrojnych Korei Południowej, który zwiększy zdolności tego kraju wobec przyszłych zagrożeń, ze szczególnym uwzględnieniem potencjalnej inwazji Korei Północnej.

Głównym celem Korei Południowej w kwestii obronności jest modernizacja swoich sił zbrojnych do poziomu proporcjonalnego z potencjałem gospodarczym kraju. Mimo że dotychczas dominowało w Korei Południowej amerykańskie firmy zbrojeniowe, to południowokoreańskie władze w dalszym ciągu rozważają zawieranie umów z konkurencyjnymi firmami europejskimi. Niemniej jednak wiele wskazuje, że Korea Południowa nadal będzie dobrym partnerem dla amerykańskich firm, które będą wykorzystywać powiązania polityczno-wojskowe na linii Seul – Waszyngton. Najistotniejszym dążeniem Korei Południowej stała się jednak rozbudowa własnego przemysłu obronnego. W 2006 roku Ministerstwo Obrony Narodowej postanowiło zreformować DRP z poprzedniego roku i przedstawiło plan powiększenia potencjału militarnego na lata 2007-2011, z naciskiem na badania i rozwój technologiczny. Zaproponowano zwiększenie wydatków na obronę z poziomu 2,57 proc. PKB w 2006 roku do 2,89 proc. PKB w 2011 roku. Inwestycja 156 mld dol. ma przyczynić się zarówno do produkcji zaawansowanych rodzajów broni, jak i zmian w strukturach dowodzenia.

Rozwój przemysłu obronnego sprawia, że Korea Południowa staje się atrakcyjnym partnerem w handlu bronią. W 2007 roku Turcja ogłosiła zawarcie z Korea Aerospace Industries kontraktów na zakup sprzętu lotniczego, opiewających na sumę 450 mln dol. Podobne umowy zostały zawarte z Indonezją, a Turcja również podjęła decyzję o zakupie południowokoreańskich technologii do produkcji czołgów i amfibii. Warto zaznaczyć, że przy zawarciu powyższych umów miała udział powołana w 2006 agencja rządowa Defense Acquisition Program Administration (DAPA). Jest ona odpowiedzialna za wzrost przejrzystości w handlu bronią, wspieranie rozbudowy przemysłu obronnego i realizację zamówień zbrojeniowych.

Kontynuatorem idei rozbudowy południowokoreańskich sił zbrojnych jest obecny prezydent Korei Południowej Lee Myung-bak, który rozpoczął kadencję w lutym 2008 roku. W odróżnieniu od poprzedników Lee przyjął bardziej stanowczą postawę wobec północnokoreańskiego reżimu, uzależniając wszelkie zaangażowanie Seulu w rozmowy z Pjongjangiem od sukcesów w denuklearyzacji Półwyspu Koreańskiego. Oznacza to również potwierdzenie ciągłego stanu niepewności w relacjach między dwoma państwami koreańskimi, co skłania je do zwiększenia wydatków na zbrojenia. W raporcie SIPRI z 2009 roku Korea Południowa ponownie znalazła się na 11. miejscu wśród państw wydających najwięcej na zbrojenia. Zgodnie z treścią raportu w 2008 roku Seul przeznaczył 24,2 mld dol. na zbrojenia, co stanowi 1,7 proc. światowych wydatków. Ponadto, ustalono, że w latach 1999-2008 wydatki na zbrojenia w Korei Południowej wzrosły o 51,5 proc. (średnia światowa wyniosła 44,7 proc.). Ponadto, we wrześniu 2009 roku Ministerstwo Obrony Narodowej poinformowało o planowanym zwiększeniu nakładów na zbrojeniu w 2010 roku o 3,8 proc. do ok. 24,7 mld dol. Podkreślono, że nastąpi wzrost wydatków na badania z 5,6 proc. do 6,1 proc. budżetu zbrojeniowego, co oznaczać będzie wydatek rzędu ok. 1,5 mld dol.

Rola Pjongjangu

Należy podkreślić, że znaczącą rolę w polityce obronnej i decyzjach związanych ze zbrojeniami Seulu odgrywa zagrożenie ze strony Pjongjangu, co potwierdziły wydarzenia z 2009 roku. Po tym jak w kwietniu Korea Północna przeprowadziła próby rakietowe, a w maju próbę nuklearną, w południowokoreańskiej administracji zaczęły dominować poglądy o konieczności rozbudowy zdolności obronnych. Realizacją tych postulatów była czerwcowa decyzja o zakupie czterdziestu amerykańskich rakiet typu ziemia-powietrze (SM-2s), które mają zostać zamontowane na południowokoreańskim niszczycielu, wyposażonym w system przeciwlotniczy i antyrakietowy Aegis. Ponadto, w lipcu południowokoreańskie władze podjęły decyzję o planie budowy do 2014 rok systemu ochrony przed impulsami elektromagnetycznymi powstałymi w wyniku ataku nuklearnego, co pochłonie 78 mln dol. Równocześnie Ministerstwo Obrony Narodowej poinformowało o zakupie do 2015 roku amerykańskich bezzałogowych samolotów wywiadowczych Global Hawk, a także przyspieszyło termin zakup bomb typu bunker blaster z 2014 na 2010 rok. Inna inicjatywą jest budowa do 2014 roku bazy morskiej na wyspie Jeju. Celem inwestycji, która ma kosztować 850 mln dol., jest zabezpieczenie morskich szlaków komunikacyjnych oraz odstraszanie północnokoreańskich oddziałów.

Wnioski

Analiza problematyki zbrojeń w Korei Południowej od lat 70. XX wieku do czasów współczesnych pokazuje, że Seul zdecydowanie postawił na rozbudowę swojego potencjału militarnego, zgodnie z założeniem, że ma on być proporcjonalny z potencjałem gospodarczym kraju. Coraz większy udział w światowych wydatkach na zbrojenia, silne powiązania polityczno-wojskowe z USA, stacjonowanie amerykańskich żołnierzy na Półwyspie Koreańskim oraz rozbudowa przemysłu obronnego czynią z Korei Południowej jednego z kluczowych aktorów w regionie Azji i Pacyfiku. Należy jednak pamiętać, że z jednej strony sąsiedzi Korei Południowej – Chiny i Japonia – wydają zdecydowanie więcej na zbrojenia, a z drugiej Seul jest ciągle narażony na potencjalne zagrożenie ze strony Pjongjangu. Tym samym zrozumiałe wydają się być południowokoreańskie inicjatywy zbrojeniowe, na czele z Defence Reform Plan na 2020 rok. Warto się jednak zastanowić czy w rzeczywistości Korea Południowa nastawiona jest głównie na rozbudowę potencjału militarnego czy też priorytetem jest dla niej zwiększanie pozycji gospodarczej i forsowanie idei Green Korea, zgodnie z którą Seul miałby być światowym potentatem pod względem wykorzystania technologii przyjaznych środowisku naturalnemu.

Na podstawie:

http://english.peopledaily.com.cn
http://www.army.mil.kr
http://www.dapa.go.kr
http://www.frost.com
http://www.globalfirepower.com
http://www.globalissues.org
http://www.globalsecurity.org
http://www.keia.org
http://www.korea.net
http://www.koreatimes.co.kr
http://www.mnd.go.kr
http://www.nytimes.com
http://www.sipri.org